بازسازی مسجدالنبی (عمر بن خطاب): تفاوت میان نسخه‌ها
عاطفه فتاحی (بحث | مشارکتها) (←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
== تصمیم گسترش مسجد == | == تصمیم گسترش مسجد == | ||
[[عمر بن خطاب]]، دومین خلیفه بعد از [[حضرت محمد(ص)]]، در سال ۱۷ هجرت یعنی 4 سال پس از آغاز خلافتش مسجد را بازسازی و مساحت آن را گسترش داد.<ref>المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۶۵-۶۶</ref> او تصمیم خود برای توسعه مسجد را مستند به سخنی از پیامبر کرد که در آن گسترش مسجد را لازم دانسته بود (ینبغی ان یزاد المسجد).<ref>وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۲۵[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=225]</ref> همچنین علت این تصمیم عمر را افزایش جمعیت مدینه دانسته‌اند.<ref>وفاءالوفاء، ج۲، ص ۲۲۶[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=226]</ref> | [[عمر بن خطاب]]، دومین خلیفه بعد از [[حضرت محمد(ص)]]، در سال ۱۷ هجرت یعنی 4 سال پس از آغاز خلافتش مسجد را بازسازی و مساحت آن را گسترش داد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE.pdf&page=65 المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۶۵-۶۶]</ref> او تصمیم خود برای توسعه مسجد را مستند به سخنی از پیامبر کرد که در آن گسترش مسجد را لازم دانسته بود (ینبغی ان یزاد المسجد).<ref>وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۲۵[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=225]</ref> همچنین علت این تصمیم عمر را افزایش جمعیت مدینه دانسته‌اند.<ref>وفاءالوفاء، ج۲، ص ۲۲۶[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=226]</ref> | ||
===کوشش برای یافتن جهت قبله=== | ===کوشش برای یافتن جهت قبله=== | ||
خلفا و کسانی از پیشینیان که بعد از آنها آمده‌اند و به توسعه مسجدالنبی پرداختند، برای قبله احترام بسیاری قائل بوده و می دانستند که سمت قبله را وحی معین کرده است و آن رو به کعبه است.<ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹.</ref> از این رو هیچ کس از خلفا و سلاطین و ملوک، پس از عمر و عثمان تا به امروز مسجدالنبی را از جانب قبله توسعه نداده است.<ref>عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹.</ref> هنگامی که عمر خواست مکان قبله را در دیواری که در توسعه مسجد کشیده بود، معین کند، از صحابه رسول خد(صلی الله علیه وآله) یاری طلبید تا آنها در وضع قبله، خود حاضر و ناظر باشند. به این ترتیب قبله مسجد مشخص شد.<ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹-۹۰.</ref> | خلفا و کسانی از پیشینیان که بعد از آنها آمده‌اند و به توسعه مسجدالنبی پرداختند، برای قبله احترام بسیاری قائل بوده و می دانستند که سمت قبله را وحی معین کرده است و آن رو به کعبه است.<ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹.</ref> از این رو هیچ کس از خلفا و سلاطین و ملوک، پس از عمر و عثمان تا به امروز مسجدالنبی را از جانب قبله توسعه نداده است.<ref>عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹.</ref> هنگامی که عمر خواست مکان قبله را در دیواری که در توسعه مسجد کشیده بود، معین کند، از صحابه رسول خد(صلی الله علیه وآله) یاری طلبید تا آنها در وضع قبله، خود حاضر و ناظر باشند. به این ترتیب قبله مسجد مشخص شد.<ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹-۹۰.</ref> | ||
نسخهٔ ۱۲ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۲۰
بازسازی مسجد النبی در زمان عمر بن خطاب، نخستین عملیات توسعه مسجدالنبی بعد از وفات پیامبر بود. در این توسعه، مساحت مسجد حدود هفتاد درصد نسبت به بنای قبلی افزایش یافت. برای این کار تعدادی از خانه‌های اطراف مسجدالنبی به مساحت مسجد اضافه شد. مسجد در جهات غرب، شمال و جنوب گسترش یافت. در این بازسازی صفه تخریب شد و حیاط مسجد سنگفرش شد.
تصمیم گسترش مسجد
عمر بن خطاب، دومین خلیفه بعد از حضرت محمد(ص)، در سال ۱۷ هجرت یعنی 4 سال پس از آغاز خلافتش مسجد را بازسازی و مساحت آن را گسترش داد.[۱] او تصمیم خود برای توسعه مسجد را مستند به سخنی از پیامبر کرد که در آن گسترش مسجد را لازم دانسته بود (ینبغی ان یزاد المسجد).[۲] همچنین علت این تصمیم عمر را افزایش جمعیت مدینه دانسته‌اند.[۳]
کوشش برای یافتن جهت قبله
خلفا و کسانی از پیشینیان که بعد از آنها آمده‌اند و به توسعه مسجدالنبی پرداختند، برای قبله احترام بسیاری قائل بوده و می دانستند که سمت قبله را وحی معین کرده است و آن رو به کعبه است.[۴] از این رو هیچ کس از خلفا و سلاطین و ملوک، پس از عمر و عثمان تا به امروز مسجدالنبی را از جانب قبله توسعه نداده است.[۵] هنگامی که عمر خواست مکان قبله را در دیواری که در توسعه مسجد کشیده بود، معین کند، از صحابه رسول خد(صلی الله علیه وآله) یاری طلبید تا آنها در وضع قبله، خود حاضر و ناظر باشند. به این ترتیب قبله مسجد مشخص شد.[۶]
افزودن خانه‌های اطراف مسجد
در این بازسازی برای گسترش مساحت مسجدالنبی، خانه‌های اطراف مسجد تخریب شدند. گفته شده که در این بازسازی خانه ابوبکر و عبدالله بن جعفر و خانه اسامه و زید بن حارثه و خانه عباس به مسجد اضافه شد.[۷]
بیشتر مورخان بر‌آنند که عمر خانه‌های همسران پیامبر را به مسجد اضافه نکرد و مسجد را تنها از جهات غرب و شمال و جنوب گسترش داد.[۸] این در حالی است که خانه برخی از همسران پیامبر در شمال و جنوب مسجدالنبی بود. سمهودی با توجه به این موضوع، این حدس را مطرح می‌کند که شاید عمر مسجد را توسعه داده ولی خانه‌های همسران پیامبر در شمال مسجد را تخریب نکرده و خانه‌ها داخل مسجد قرار گرفته بدون اینکه تخریب شود.[۹] برخی پژوهشگران چنین حدسی پذیرفتنی ندانسته و در عوض این احتمال را مطرح کرده‌اند که جز در جهت شرقی، خانه‌های همسران رسول‌الله به مسجد نچسبیده بود؛ به عبارت دیگر فاصله یا خیابانی بین مسجد و خانه‌ها در شمال و جنوب مسجد وجود داشت که این فاصله در توسعه عمر به مسجد ملحق شد.[۱۰]
اختلاف با عباس
عباس بن عبدالمطلب در آغاز به درخواست عمر برای بخشیدن یا فروختن خانه‌اش موافقت نکرد. او ابی بن کعب را حکم بین خود و عمر قرار داد و ابی هم عمر را از اجبار کردن عباس به فروش یا بخشیدن خانه منع کرد. هنگامی که عمر از این کار منصرف شد، عباس خانه‌اش را برای گسترش مسجد صدقه داد.[۱۱]
ویژگی‌های این بازسازی
مساحت: در این توسعه عرض مسجد از شرق به غرب بیش از 1۲۰ ذراع (در حدود ۶۰ متر) و طول آن به 140 ذراع (69/70 متر) رسید و مسجد تا حدود 71% نسبت به ساختمان قبلی گسترش یافت.[۱۲]
مصالح: در معماری جدید از تنه نخل برای ستون‌ها، خشت برای دیوارها و گل برای بام و رواق‌های چهارگانه استفاده شد.[۱۳]
تخریب صفه: صُفّه، در شمال مسجد واقع بود و در اثر توسعه مسجد ویران شد.[۱۴]
ارتفاع سقف: در این بازسازی سقف مسجد به 11ذراع (5/48متر) و ارتفاع سقف (دیوار و پوشش) به 2ذارع (در حدود 1 متر) رسید.[۱۵]
ستون‌های تازه: سقف مسجد بالاتر برده شد و به تناسب آن ستون‌های جدیدی که از تنه درخت خرما بود، جایگزین ستون‌های قدیمی شد.[۱۶]
ارتفاع دیوارها: دیوار اطراف بام مسجد به ارتفاع سه ذراع که پی آن از سنگ بود ساخته شد.[۱۷]
سنگفرش: زمین مسجد با سنگریزه‌هایی که از وادی عقیق آورده بودند، پوشانده شد.[۱۸][۱۹]
روشنایی: برای روشنایی مسجد تغییرایی صورت گرفت[۲۰]و در ایام اجتماع مردم، مسجد را خوشبو می‌کردند.[۲۱]
ساخت درهای جدید
در این بازسازی سه درِ دیگر به مسجد گشوده شد و مسجد جمعا دارای 6 در شد.[۲۲]
درهای جدید در دیوار شمالی، دیوار شرقی (باب النساء) و دیوار غربی (باب مروان و بعدا باب السلام) ساخته شدند.[۲۳]
به کار نبردن اشیا تزیینی
عمر در بنای مسجد زینتی به کار نبرد و از به کار بردن رنگ‌های قرمز و زرد جلوگیری کرد.[۲۴]
بطیحاء
گفته شده که در هنگام توسعه مسجد، در جانب شمال شرق مسجد جایی مانند یک تالار بزرگ ساخته و «بُطَیحاء» نامیده شد. کف آن را با ریگ‌های منطقه «عرصة الحمراء» پوشاندند. عمر دستور داد که هر کس می‌خواهد در امور دنیا صحبت کند به آنجا برود تا در مسجد هیاهو نشود.[۲۵][۲۶]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۶۵-۶۶
- ↑ وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۲۵[۱]
- ↑ وفاءالوفاء، ج۲، ص ۲۲۶[۲]
- ↑ عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹.
- ↑ عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹.
- ↑ عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹-۹۰.
- ↑ عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص 87
- ↑ المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۶۷
- ↑ وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۳۹
- ↑ المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۷۱
- ↑ وفاءالوفاء،ج۲، ص ۲۲۷-۲۲۸
- ↑ عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۵.
- ↑ المدینه المنوره، ص 63
- ↑ المدینه المنوره، ص 63
- ↑ المدینه المنوره، ص 63
- ↑ عمارة المسجد النبوی، ص ۸۶
- ↑ المدینه المنوره، ص 63
- ↑ عمارة المسجد النبوی، ص ۸۹
- ↑ عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص ۹۰-۹۱
- ↑ المدینه المنوره، ص 63
- ↑ المدینه المنوره، ص 63
- ↑ وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۴۰
- ↑ المدینه المنوره، 64
- ↑ المدینه المنوره، ص 64
- ↑ وفاءالوفاء، ج۲، ص 244
- ↑ عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص ۹۱
منابع
- عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م.
- المدينه المنوره تطورها العمراني و تراثها فی المعماری،صالح لمعی مصطفی، دارالنهضه العربیه، بیروت، 1981م.
- المسجد النبوی عبر التاریخ، محمد السید الوکیل، دار المجتمع للنشر و التوزیع، ۱۹۷۷م.
- وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، 2001م.