مسجد ابوبکر(خندق): تفاوت میان نسخه‌ها
عاطفه فتاحی (بحث | مشارکتها) |
عاطفه فتاحی (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
==وجه تسمیه== | ==وجه تسمیه== | ||
در زمان جنگ احزاب، فرماندهان و بزرگان سپاه در چند نقطه و دامنۀ كوه سَلع مستقر و يا به روايت ديگر در آن مكان‌ها نماز مى‌گزاردند. بعدها به ياد این بزرگان، مساجدى در آن‌جا ساختند كه به نام هريك از آن صحابه معروف شد.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 264</ref> | در زمان جنگ احزاب، فرماندهان و بزرگان سپاه در چند نقطه و دامنۀ كوه سَلع مستقر و يا به روايت ديگر در آن مكان‌ها نماز مى‌گزاردند. بعدها به ياد این بزرگان، مساجدى در آن‌جا ساختند كه به نام هريك از آن صحابه معروف شد.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 264</ref> | ||
==گزارش‌های تاریخی از مسجد ابوبکر== | ==گزارش‌های تاریخی از مسجد ابوبکر== | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۰: | ||
لمعی مصطفی از مورخان معاصر، در تحقیقی با مقایسه نقشه مدینه در سال 1947م و منابع قدیمتر از جمله سمهودی و نیز عباسی در قرن دهم هجری که خبر از ساخت مسجد در محل مخروبه‌هایی که سمهودی به آن اشاره کرده،می‌دهد؛ بر جابجا شدن نام مساجد ابوبکر و علی در دوران معاصر تأکید می‌کند.<ref>مدینه منوره، ص265-268</ref> | لمعی مصطفی از مورخان معاصر، در تحقیقی با مقایسه نقشه مدینه در سال 1947م و منابع قدیمتر از جمله سمهودی و نیز عباسی در قرن دهم هجری که خبر از ساخت مسجد در محل مخروبه‌هایی که سمهودی به آن اشاره کرده،می‌دهد؛ بر جابجا شدن نام مساجد ابوبکر و علی در دوران معاصر تأکید می‌کند.<ref>مدینه منوره، ص265-268</ref> | ||
منابع قبل از سمهودی تنها به وجود مسجد ابوبکر، بدون تعیین موقعیت آن اشاره کرده‌اند. سمهودی در گزارش خود، موقعیت مسجد ابوبکر را در سمت جنوب مسجد علی می‌داند. او با استناد به گفته مطری، که از تخریب مسجد ابوبکر سخن گفته بود، در تحقیقات خود به خرابه‌ها و ستون‌هایی در جنوب مسجد امام علی برمی‌خورد و با توجه به شباهت سبک معماری ستون مذکور به معماری ستون مسجد فتح، که عمربن عبدالعزیز بنا نهاده بود، و نیز تبرک جستن و نمازگزاردن مردم در این مکان، که آن را منسوب به ابوبکر می‌دانستند، این موقعیت مکانی را مسجد ابوبکر می‌داند. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=189 وفاءالوفا، ج3، ص189]</ref> | |||
براین اساس، مسجد ابوبکر، در آخرین نقطه جنوبی منطقه مساجد فتح، در زمینی مرتفع واقع شده‌است که برای رسیدن به آن باید پلکانی را طی کرد.<ref>مدینه منوره، ص268</ref> | |||
==مشخصات معماری مسجد== | ==مشخصات معماری مسجد== | ||
نسخهٔ ۱۲ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۷:۵۶
 |
مسجد ابوبکر(خندق)، یکی از مساجد فتح است که در منطقه خندق واقع شده است.
مسجد ابوبکر یکی از مساجد فتح
در شمال غربی مدینه در دامنه غربی کوه سَلْع، تعدادی مسجد وجود دارد که آن‌ها را مساجد فتح یا مساجد خندق می‌نامند. این کوه مشرف بر خندقی بوده است که مسلمانان در جنگ احزاب در شمال مدینه حفر کردند. ابن شَبّه، تاریخ‌نگار قرن سوم قمری، از وجود مساجدی در این منطقه بدون ذکر نام و تعیین مکان مشخص نام برده است. اما منابعِ پس از آن، نام چهار مسجد با نام های فتح، سلمان، علی و ابوبکر را ذکر کرده اند.[۱]
وجه تسمیه
در زمان جنگ احزاب، فرماندهان و بزرگان سپاه در چند نقطه و دامنۀ كوه سَلع مستقر و يا به روايت ديگر در آن مكان‌ها نماز مى‌گزاردند. بعدها به ياد این بزرگان، مساجدى در آن‌جا ساختند كه به نام هريك از آن صحابه معروف شد.[۲]
گزارش‌های تاریخی از مسجد ابوبکر
ابن جُبَیر (540-614ق)، جهانگرد اهل اندلس، در خلال زیارت خود از مدینه در سال 580ق/1184م از سه مسجد به نام‌های فتح، سلمان فارسی، علی یاد می‌کند. ابن نجار نیز به وجود سه مسجد به جز مسجد فتح در این اشاره می‌کند و ذکر می‌کند تنها دو مسجد آباد هستند و یک مسجد تخریب و آجرهای آن را برده‌اند.[۳] محمدبن احمد مَطَری، تاریخ‌نگار قرن هشتم قمری، هم در گزارش خود به سه مسجد علاوه بر مسجد فتح اشاره کرده و مسجدی که در جنوب مسجد واقع شده را مسجد علی و دومین مسجد که شمال آن قرار دارد را مسجد سلمان ذکر می‌کند.[۴] مطری همچنین از مسجد سومی نیز یاد می‌کند که تخریب شده‌است.[۵]
سمهودی نیز مطالب مطری درباره مساجد حول مسجد فتح را تکرار کرده و عنوان می‌کند مسجد سومی که تخریب شده، مسجد ابوبکر بوده‌است. البته به این مسأله نیز اشاره می‌کند که برخی عوام مسجد سلمان را مسجد ابوبکر می‌دانند.[۶]
جابجا شدن نام مسجد ابوبکر با مسجد امام علی
آن چنان که برخی از محققان نوشته‌اند در سال های اخیر، نام مسجد ابوبکر و علی(ع)، جابجا شده است. به این ترتیب که مسجد امام علی که به ابوبکر موسوم شده، در خیابان قرار گرفته و مسجد ابوبکر که به مسجد علی تغییر نام یافته در بالای تپه قرار دارد.[۷]
لمعی مصطفی از مورخان معاصر، در تحقیقی با مقایسه نقشه مدینه در سال 1947م و منابع قدیمتر از جمله سمهودی و نیز عباسی در قرن دهم هجری که خبر از ساخت مسجد در محل مخروبه‌هایی که سمهودی به آن اشاره کرده،می‌دهد؛ بر جابجا شدن نام مساجد ابوبکر و علی در دوران معاصر تأکید می‌کند.[۸]
منابع قبل از سمهودی تنها به وجود مسجد ابوبکر، بدون تعیین موقعیت آن اشاره کرده‌اند. سمهودی در گزارش خود، موقعیت مسجد ابوبکر را در سمت جنوب مسجد علی می‌داند. او با استناد به گفته مطری، که از تخریب مسجد ابوبکر سخن گفته بود، در تحقیقات خود به خرابه‌ها و ستون‌هایی در جنوب مسجد امام علی برمی‌خورد و با توجه به شباهت سبک معماری ستون مذکور به معماری ستون مسجد فتح، که عمربن عبدالعزیز بنا نهاده بود، و نیز تبرک جستن و نمازگزاردن مردم در این مکان، که آن را منسوب به ابوبکر می‌دانستند، این موقعیت مکانی را مسجد ابوبکر می‌داند. [۹]
براین اساس، مسجد ابوبکر، در آخرین نقطه جنوبی منطقه مساجد فتح، در زمینی مرتفع واقع شده‌است که برای رسیدن به آن باید پلکانی را طی کرد.[۱۰]
مشخصات معماری مسجد
مسجد، عبارت از ایوان مستطیلی است که دیوارهای آن از سنگ بازالت ساخته شده و با طاق ضربی جناغی متقاطع پوشیده شده‌است. دیوار شمالی با یک طاق جناغی به صحن مقابل گشوده می‌شود و در وسط دیوار جنوبی محراب قرار دارد. محراب عبارت از طاق‌نمایی است با پیش‌رفتگی کم در دیوار، با طاق جناغی. دیوارها با آهک سفیدکاری شده‌است و سطح ایوان 40 سانتی‌متر از سطح صحن بالاتر قرار گرفته و صحن غیر مفروش است.[۱۱] منابع از احتمال بازسازی این مسجد در زمان سلطان عبدالمجید(1270ق/154-1853م) خبر داده‌اند.[۱۲]
پانویس
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 295
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 264
- ↑ مدینه منوره، 266
- ↑ التعریف، ص 141
- ↑ التعریف، ص 142
- ↑ وفاءالوفا،ج3،ص 189
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 297
- ↑ مدینه منوره، ص265-268
- ↑ وفاءالوفا، ج3، ص189
- ↑ مدینه منوره، ص268
- ↑ مدینه منوره، ص 268
- ↑ مدینه منوره، ص268