ویکی حج

مسجد ابوبکر(مدینه): تفاوت میان نسخه‌ها

صفحه بحث

مسجد ابوبکر(مدینه) (ویرایش)

نسخهٔ ‏۳۰ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۲۷

۲۶۶ بایت حذف‌شده ،  ‏۳۰ نوامبر ۲۰۲۳
اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح نشانی وب
دیداریویکی‌متن
(اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح نشانی وب)
 
(۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۶: خط ۶:
  | توضیح تصویر =  
  | توضیح تصویر =  
  | نام‌های دیگر =  
  | نام‌های دیگر =  
  | مکان = مدینه
  | مکان = مدینه، مناخه
  | کاربری =  
  | کاربری =  
  | بزرگداشت نزد =  
  | بزرگداشت نزد =  
خط ۱۶: خط ۱۶:
  | بازدیدکنندگان =  
  | بازدیدکنندگان =  
  | زمان پایه‌گذاری =  
  | زمان پایه‌گذاری =  
  | بنیانگذار =  
  | بنیانگذار = عمربن عبدالعزیز
  | رویدادها =  
  | رویدادها =  
  | بازسازی‌ها =  
  | بازسازی‌ها =  
  | بازسازی کنندگان =  
  | بازسازی کنندگان = سلطان محمود دوم عثمانی، ملک فهد
  | بخش‌های از میان رفته =  
  | بخش‌های از میان رفته =  
  | ویژگی‌های تاریخی =  
  | ویژگی‌های تاریخی =  
خط ۵۰: خط ۵۰:
  | تاریخ ثبت =  
  | تاریخ ثبت =  
  | وبگاه =  
  | وبگاه =  
  | عرض جغرافیایی =  
  | عرض جغرافیایی = 24.466254608382606
  | طول جغرافیایی =  
  | طول جغرافیایی = 39.60635627830191
}}
}}
'''مسجد ابوبکر(مدینه)'''، یکی از مساجد مصلی است که در منطقه مناخه مدینه واقع شده‌‌است.
'''مسجد ابوبکر(مدینه)'''، یکی از [[مساجد مصلی]] است که در منطقه مناخه مدینه در غرب مسجدالنبی واقع شده‌است. مساجد مصلی در مکان‌های بازی ساخته شدند که پیامبر(ص) در آنها نماز عید برپا کرده بود. گفته شده پیامبر در این مکان برای فوت نجاشی نماز خواند. ابوبکر در دوران خلافتش پس از پیامبر در این مکان نماز عید خواند. .  


==محل نماز پیامبر==
== موقعیت مسجد ==
مساجدی در نزدیکی مسجدالنبی در منطقه مناخه وجود دارد که محل اقامه نماز پیامبر به هنگام عید بوده‌است. به‌طوری که مناخه به سبب کثرت امکان اقامه نماز عید در آن، به میدان مصلی الاعیاد شناخته می‌شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=223 مساجدالاثیر، ص 223]</ref> یکی از این مساجد به نام ابوبکر موسوم است. چنان‌که در منابع آمده، ابوبکر پس از پیامبر، در دوره خلافتش در این مکان نماز عید برپا کرده و از همین رو این مکان، مسجد ابوبکر نام گرفته‌است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=146 التعریف، ص 146]</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=147 التعریف، ص 147]</ref>
مسجد ابوبکر از مساجد منطقه مَناخه در مدینه و نزدیک به [[مسجد النبی]] است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=223 مساجدالاثیر، ص223.]</ref> مناخه منطقه بازی بود که بازار مدینه بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمعالم_المدینه_المنوره_بین_العمارة_و_التاریخ_جزء4_المجلد1.pdf&page=402 معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء 4، ص402]</ref> برخی پژوهشگران بر آنند که این مسجد در محل خانه کثیر بن الصلت ساخته شده که بنابر روایات یک بار پیامبر در آن نماز عید خواند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمعالم_المدینه_المنوره_بین_العمارة_و_التاریخ_جزء4_المجلد1.pdf&page=4032 معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزئ 4، مجلد1، ص 403-404]</ref>


== موقعيت مسجد ==
مسجد ابوبکر، دومین مسجد از مسجدهای سه‌گانه ([[مسجد غمامه]]، [[مسجد امام علی (مناخه)|مسجد امام علی(ع)]] و مسجد ابوبکر) موجود در میدان مصلی الاعیاد (محل نماز عیدها) است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=223 مساجدالاثیر، ص223.]</ref> فاصله مسجد ابوبکر تا [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] 335 متر است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:معالم_المدینه_المنوره_بین_العمارة_و_التاریخ_جزء4_المجلد1.pdf&page=405 معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ جزء4 المجلد1]</ref>این مسجد در گذشته، در کوچه عریضی قرار داشت. هم‌اکنون پس از برداشته شدن ساختمان‌های اطرافش به حیاط مسجد نبوی اشراف دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=237 مساجدالاثریه، ص 237]</ref>
اين مسجد، دومين مسجد از مساجد سه‌گانه در ميدان مصلی به شمار می‌رود؛ به‌گونه‌ای‌که در جهت شمال غربی مسجد مصلی قرار دارد. چهل متر با مسجد مصلی، و 335 متر با ساختمان توسعه دوم سعودی مسجد مقدس نبوی فاصله دارد.


اين مسجد در گذشته، در کوچه عريضی قرار داشت. هم‌اکنون پس از برداشته شدن ساختمان‌های اطرافش به حياط مسجد مقدس نبوی ‌اشراف دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=237 مساجدالاثریه، ص 237]</ref>
منابع قدیم‌تر از وجود این مسجد در وسط باغی با عنوان عین الارزق یاد کرده‌اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالتعریف_بما_انست_الهجرة.pdf&page=146 التعریف، ص 146]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:معالم_المدینه_المنوره_بین_العمارة_و_التاریخ_جزء4_المجلد1.pdf&page=406 المعالم، ص 406].</ref> همچنین گفته‌اند این مسجد در نزدیکی خانه محمدبن عبدالله بن کثیر بن الصلت قرار داشته‌است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمعالم_المدینه_المنوره_بین_العمارة_و_التاریخ_جزء4_المجلد1.pdf&page=403 المعالم، ص 403].</ref>


منابع قدیم‌تر از وجود این مسجد در وسط باغی با عنوان عین الارزق یاد کرده‌اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=146 التعریف، ص 146]</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D8%B2%D8%A14_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF1.pdf&page=406 المعالم، ص 406]</ref> همچنین گفته‌اند این مسجد در نزدیکی خانه محمدبن عبدالله بن کثیر بن الصلت قرار داشته‌است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D8%B2%D8%A14_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF1.pdf&page=403 المعالم، ص 403]</ref>  
==نماز پیامبر==
در منابع نقل شده، پیامبر هنگامی‌که از مرگ نجاشی، حاکم حبشه، آگاه شد، مردم را باخبر کرد و همراه با صحابه در این مکان برای نجاشی نماز خواند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمعالم_المدینه_المنوره_بین_العمارة_و_التاریخ_جزء4_المجلد1.pdf&page=402 معالم المدینه، ص402.]</ref> گفته شده ابوبکر پس از پیامبر، در دوره خلافتش در این مکان نماز عید برپا کرده و از همین رو این مکان، مسجد ابوبکر نام گرفته‌است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالتعریف_بما_انست_الهجرة.pdf&page=146 التعریف، ص146]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالتعریف_بما_انست_الهجرة.pdf&page=147 التعریف، ص147.]</ref>


==ساخت مسجد ==
==تاریخچه بنا ==
به‌طوری که در منابع آمده، این مکان در ابتدا فقط به صورت مصلی بوده و مسجدی وجود نداشته، تنها به صورت صحرایی بوده که در آن نماز برگزار می‌شده‌است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=122 وفاالوفا،ج3، ص 122]</ref> اولین کسی که در این مکان مسجد بنا نمود، عمربن عبدالعزیز- هنگام حکومتش بر مدينه منوره، بين سال​‌های 87 تا 93 قمری-بوده‌است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=122 وفاالوفا،ج3، ص 122]</ref><ref>مدینه منوره، ص 208</ref>
برخی برآنند که نخستین بار در زمان عمر بن عبدالعزیز (حاکم مدینه در ۸۷-۹۳ق.) مسجدهایی در مکان نمازهای پیامبر در این منطقه ساخته شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=122 وفاالوفا،ج3، ص 122]</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=145 المدینه المنوره، ص 145]</ref>


== ويژگی‌های ساختمان مسجد ==
مسجد در زمان سمهودی (م. ۹۱۱ق.)، تاریخ‌نگار مدینه، تخریب شده بود. به گزارش سمهودی این مسجد در وسط باغ و نزدیک چشمه‌ای قرار داشت و اهالی منطقه چارپایان خود را از محوطه مسجد عبور می‌دادند. به گفته سمهودی ورود چارپایان از در شمالی مسجد انجام می‌شد و اهالی به مرور چارپایان خود را در آن منطقه نگه می‌داشتند و آنجا تبدیل به مزبله شده بود. سمهودی از شیخ حرم، اشرف اینال درخواست رسیدگی به وضعیت این مسجد را کرد و او فقیه شهاب‌الدین احمد النوسی را مأمور به این کار کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=122 وفاالوفا، ج3، ص 122]</ref> در پی آن در محل محراب که مسقف بود، در سمت شمال آن دیواری قرار گرفت که مانع از ورود چارپایان می‌شد. مسیری نیز در سمت شمال برای عبور چارپایان اختصاص یافت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=123 وفاالوفا، ج3، ص 123]</ref>درباره ساخت و سازهای بعدی مسجد گزارشی در دست نیست.
این مسجد، شامل دو بخش است: قسمت غربی که با گنبدی مسقف شده و ورودی آن در جهت شرقی قرار گرفته است. در گوشه شمال شرقی‌اش مناره‌ای قرار دارد. قسمت شرقی مسجد باز است. طول مسجد به 19/5متر مي‌رسد. عرض آن نيز 15 متر است. مساحتش 292/5متر مربع است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=237 مساجدالاثریه، ص 237]</ref>


دیوارها مرتفع  و سنگی است. مدخل در دیوار شرقی قراردارد و در دو طرف مدخل دوستون قرار گرفته، مدخل مسجد، مربعی است به ابعاد ده متر که [[گنبد]]<nowiki/>ی بر آن واقع شده است.<ref>مدینه منوره، ص 208</ref>
=== بنای کنونی ===
بنای فعلی مسجد از زمان سلطان محمود عثمانی است که در سال 1254ق./1838م. ساخته شد<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:المدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=147 المدینه المنوره، ص 147]</ref> متنی با حجاری برجسته در قسمت بالای ورودی‌اش نوشته شده که «این، مسجد سرورمان ابوبکر است». بالای این سطر، نیز امضای سلطان محمود داخل دایره‌ای به همراه تاریخ سال 1254 هجری/ 1838 میلادی وجود دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=239 مساجدالاثریه، ص 239]</ref>  


داخل مسجد محرابی قرار گرفته و جایگاهی موسوم به دکه مبلغین<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D8%B2%D8%A14_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF1.pdf&page=418 معالم المدینه، ص 418]</ref> بالای محراب کتبه‌ای چوبی قرار گرفته که آیه 39 سوره آل عمران بر آن نقش بسته‌است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D8%B2%D8%A14_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF1.pdf&page=419 معالم المدینه، ص 119]</ref>
بنابر آنچه در تابلوی کنار ورودی مسجد آمده است: این مسجد در سال 1411 قمری در زمان ملک فهد بن عبدالعزیز مرمت شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=239 مساجدالاثریه، ص 239]</ref>اصلاحات و بازسازی‌های دیگری در این مسجد در سال 1429 تا 1430 (2007-2008) به عمل آمد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:معالم_المدینه_المنوره_بین_العمارة_و_التاریخ_جزء4_المجلد1.pdf&page=409 معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء4، مجلد1، ص 409]</ref>


==بی توجهی به مسجد و تبدیل شدن آن به مزبله==
== ویژگی‌های ساختمان مسجد ==
سمهودی در گزارش خود از مسجد ابوبکر، آن را مکانی توصیف می کند که به زباله دانی تبدیل شده و دیگر محلی نیست که بتوان نماز در آن بجا آورد. وی علت این امر را عبور چارپایان در محوطه مسجد ذکر می کند بطوریکه مسجد در وسط باغ و نزدیک چشمه قرار داشته و اهالی منطقه چارپایان خود را به آنجا می بردند. ورود چارپایان از در شمالی مسجد انجام می شد و به مرور اهالی چارپایان خود را در آن منطقه نگه می داشتند و آنجا تبدیل به مزبله شده بود.
این مسجد، شامل دو بخش است: قسمت غربی که با گنبدی مسقف شده و ورودی آن در جهت شرقی قرار گرفته است. در گوشه شمال شرقی‌اش مناره‌ای قرار دارد. قسمت شرقی مسجد باز است. طول مسجد به 19/5 متر می‌رسد. عرض آن نیز 15 متر است. مساحتش 292/5 متر مربع است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=237 مساجدالاثریه، ص 237]</ref> دیوارها مرتفع  و سنگی است. مدخل در دیوار شرقی قرار دارد و در دو طرف مدخل دو ستون قرار گرفته، مدخل مسجد، مربعی است به ابعاد ده متر که [[گنبد]]<nowiki/>ی بر آن واقع شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:المدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=146 المدینه المنوره، ص 146]</ref>
سمهودی عنوان می کند که از شیخ حرم، اشرف اینال درخواست رسیدگی کرده و او فقیه شهاب الدین احمد النوسی را مأمور به این کار کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=122 وفاالوفا، ج3، ص 122]</ref> پس از آن در محل محراب که مسقف بود، در سمت شمال آن دیواری قرارگرفت که مانع از ورود چارپایان می‌شد. روبروی دیوار غربی مسجد نیز دری مشبک قرار داشت، که در محل آن در قرار گرفت. مسیری نیز در سمت شمال برای عبور چارپایان اختصاص یافت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=123 وفاالوفا، ج3، ص 123]</ref>


==ساختمان کنونی==
==پانویس==
بنای فعلی مسجد از زمان سلطان محمود عثمانی است که در سال 1254قمری ساخته شد<ref>مدینه منوره، ص 211</ref>
{{پانویس}}
متنی با حجاري برجسته در قسمت بالاي ورودي‌اش نوشته شده که «اين، مسجد سرورمان ابوبکر است». بالاي اين سطر، نیز امضای سلطان محمود داخل دايره‌ای به همراه تاريخ سال 1254 هجري/ 1838 ميلادي وجود دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=239 مساجدالاثریه، ص 239]</ref>
==منابع==
{{منابع}}
*'''آثار اسلامی مکّه و مدینه''': رسول جعفریان، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۰ش.


این مسجد در سال 1411قمری در دوره ملک فهد مرمت شد.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 292</ref> همانگونه که در تابلوي نصب‌شده کنار ورودي‌اش اين​گونه ثبت گرديده است: «به نام خداوند بخشنده مهربان. مسجد سرورمان ابوبکر. مرمت و بازسازي آن در دوران ملک فهد بن عبدالعزيز آل سعود، در سال 1411 هجري انجام شده است».<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=239 مساجدالاثریه، ص 239]</ref>
*'''التعریف بما أنست الهجره من معالم دارالهجره'''، جمال‌الدین محمدبن احمد مطری،دراسه و التحقیق،أ.د.سلیمان الرحیلی، الریاض،1426ه


==نماز خواندن پیامبر برای نجاشی در این مصلی==
*'''المساجدالاثریه فی المدینه النبویه'''، محمدالیاس عبدالغنی، المدینه المنوره، فهرسة مکتبة الملک فهد الوطنیة أثناءالنشر، الطبعة الثانیة، 1419ه/1999م
به‌طوری که در منابع نقل شده، پیامبر هنگامی‌که از مرگ نجاشی حاکم حبشه آگاه شد، مردم را باخبر کرد و همراه با صحابه در این مکان برای نجاشی نماز خواند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D8%B2%D8%A14_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF1.pdf&page=402 معالم المدینه، ص402]</ref>


==پانویس==
*'''المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ'''، عبدالعزیز عبدالرحمن ابراهیم کعکی، جلد اول، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی للطباعه و النشر و التجاره، الطبعه الاولی 1432ه/2011م
{{پانویس}}
 
*'''وفاءالوفا باخباردارالمصطفی'''، علی بن عبدالله سمهودی، تحقیق و تقدیم الدکتور قاسم السامرائی، الجز الثالث، مؤسسه الفرقان للتراث الاسلامیه، الطبعة الاولی 1422ه/2004م
{{پایان}}
برگرفته از «https://wikihaj.com/view/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/53752...55786»