پلکان خارجی کعبه: تفاوت میان نسخه‌ها

|ساخت پله توسط قریش به دلیل بالابردن ارتفاع در کعبه.<ref>اخبار مکه، ج1، ص159-163.</ref>

|ساخت پلکان به دستور سلطان مملوکی مصر، شعبان بن حسین.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص304؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص80.</ref>

|ساخت نردبان جدید توسط سیف‌الدین شیخ محمودی، مشهور به مؤید چرکسی<ref>اتحاف الوری، ج3، ص529.</ref>

|ساخت پلکان جدید در دوره عثمانی با ۷ پله از چوب صنوبر که ورق مسی و آهنی داشت با چهار چرخ مسی<ref>مفرحة الانام، ص69.</ref>

|ساخت پله به همراه نرده توسط احمد پاشا حکمران عثمانی جده و شیخ حرم<ref>منائح الکرم، ج5، ص19.</ref>

|ساخت و ارسال پلکان جدید توسط حسین حمیدان هندی، حاکم محلی هند به جده.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141.</ref>

|align="left"|سال ۱۱۲۷ق

 

|خرید پلکان حاکم هند توسط حکمران جدید جده، محمد پاشا و ارسال به مکه.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141.</ref>

|ساخت پلکان توسط محمد منورخان هندی با ۱۱ پله از چوب ساج، ویژه مردان.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141-143.</ref>

|ساخت پله توسط کلب‌علیخان، نائب السلطنه رامپور هند با ۱۴ پله با ورق‌های نقره‌ای و تزئینات ویژه بانوان.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref>

|ساخت پلکان خارجی به دستور ملک سعود بن عبدالعزیز با ۱۱ پله از چوب قوی و روکش‌های نقره‌ای مزین به نقش و نگار عربی طلایی رنگ در کارگاهی در مصر.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref>

|رونمایی از پلکان جدید توسط ملک سعود بن عبدالعزیز و گروهی از سران کشورهای اسلامی حاضر در حج، برای شست‌و‌شوی درون کعبه.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref>

'''پلکان خارجی کعبه''' یا '''نردبان خارجی کعبه'''، از سال‌های دور، برای ورود به درون [[کعبه]] استفاده می‌شد. در [[فتح مکه]]، [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(ص)]] بر نردبان خارجی کعبه ایستاد و خطبه مشهورش را قرائت فرمود. همچنین ابوذر غفاری، صحابی مشهور، با صعود از پلکان خارجی کعبه و تکیه بر [[باب الکعبه]]، حدیثی در فضیلت‌های [[اهل‌بیت|اهل‌‌بیت(ع)]] نقل کرده است.

قبل از بازسازی کعبه توسط قریش، دَرِ ورودی کعبه، هم‌سطح زمین بود؛ ولی در بازسازی کعبه، پنج سال پیش از [[بعثت]]، نخستین‌بار دَرِ کعبه به بالاتر از سطح زمین منتقل و نردبانی جهت ورود ساخته شد و در طول تاریخ بارها بازسازی و تعویض شد.

 

آخرین پلکان خارجی کعبه در سال ۲۰۰۰ میلادی افتتاح شد. این پلکان از چوب ساج با طول ۵۶۵ سانتی‌متر، ارتفاع ۴۸۰ سانتی‌متر، عرض ۱۸۸ سانتی‌متر و وزن ۶.۵ هزار کیلوگرم ساخته شد که با ۲۴ باطری کار می‌کند و به‌طور خودکار کنترل می‌شود.

پلکان خارجی از سال‌های دور برای ورود به درون کعبه از [[در کعبه|باب الکعبه]] استفاده می‌شد.<ref>«پلکان کعبه»، ج۵، ص۳۸.</ref> به گزارش [[ازرقی]]، قبل از بازسازی کعبه، دَرِ ورودی کعبه، هم‌سطح زمین بود؛ ولی در بازسازی کعبه، پنج سال پیش از [[بعثت]]، دَرِ کعبه به بالاتر از سطح زمین منتقل و نردبانی جهت ورود به آن ساخته شد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص159-163.</ref> از آن پس، واردشوندگان به کعبه، کفش‌های خود را می‌کندند و زیر نردبان ورودی قرار می‌دادند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص174.</ref>  

پلکان یا نردبان خارجی بارها تعمیر، بازسازی و تعویض شد. ازرقی، مورخ و سیره‌نویس قرن سوم هجری، پلکان خارجی کعبه را از چوب ساج و به طول ۸/۵ ذرع (کمی بیش از 4 متر) و پهنای ۳/۵ ذرع (نزدیک به 2 متر) و دارای 13 پله توصیف کرده است.<ref>اخبار مکه، ج1، ص310؛ التاریخ القویم، ج4، ص140.</ref> در قرن ۵ قمری، پهنای نردبان به اندازه ۱۰ نفر بود.<ref>سفرنامه ناصر خسرو، ص130، 135-136.</ref>

پلکان کعبه در قرن ۶ قمری، همچون منبری بزرگ با نُه پله، با پایه‌هایی چوبین توصیف شده که از چهار چرخ برای جابه‌جایی آسان استفاده می‌کرد و بالاترین پله با آستانه دَر، تماس داشت.<ref>رحلة ابن جبیر، ص62-63.</ref> در سال 766ق به دستور سلطان مملوکی مصر، [[شعبان بن حسین]]،<ref>اتحاف الوری، ج3، ص304؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص80.</ref> نردبان منبر مانند جدیدی برای کعبه ساخته شد که چهار پایه‌ای بود و هنگام ورود به درون کعبه به نزدیک باب الکعبه منتقل می‌شد.<ref>رحلة ابن بطوطه، ج1، ص372.</ref> در سال 814ق برخی از قسمت‌های چوبی این پلکان تعمیر شد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص138؛ اتحاف الوری، ج3، ص488.</ref>

سیف‌الدین شیخ محمودی، مشهور به [[مؤید چرکسی]] در 818ق، نردبانی برای کعبه فرستاد که در [[موسم حج]] همان سال جایگزین نردبان پیشین شد.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص529.</ref> گرچه گزارش دیگری مبنی بر ارسال نردبانی برای کعبه در 817ق به دست سیف‌الدین شیخو سلطان مصر نیز موجود است.<ref>منائح الکرم، ج2، ص417.</ref>  

در گزارش سال 1040ق در دوران عثمانی، پلکان با طول تقریبی چهار متر، دارای هفت پله از چوب صنوبر بود که ورق‌های مسی و آهنی داشت و بر چهار چرخ مسی سوار بود.<ref>مفرحة الانام، ص69.</ref>  

در ۱۱۲۷ق [[محمد پاشا]]، از حکمرانان جده، پلکانی که در سال ۱۱۱۶ق توسط حسین حمیدان هندی، حاکم محلی هند، برای کعبه ارسال و به دست حاکم آن روز جده توقیف شده بود، را خرید و به کعبه فرستاد که پس از دریافت اجازه از [[دولت عثمانی]]، رنگ‌آمیزی و تزئین، بهره‌برداری شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141.</ref>  

[[محمد منورخان هندی]] نیز در سال 1240ق، پلکانی 11 پله‌ای از چوب ساج به ارتفاع و عرض دو متر و طول پنج متر برای کعبه فرستاد که تا اواخر قرن 14ق در [[مسجدالحرام]] برای ورود ويژه مردان به کعبه از آن استفاده می‌شد و چندین بار نیز تعمیر شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141-143.</ref>

 

در سال 1300ق [[کلب علیخان]]، نایب السلطنه رامپور هند، پلکان ۱۴ پله‌ای که با ورق‌­های نقره‌ای به ارزش 85364 روپیه تزئین شده بود، برای کعبه فرستاد که به علت تزئینات زیاد، برای ورود بانوان به درون کعبه استفاده می‌شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref>  

در سال ۱۳۷۶ق، به دستور [[ملک سعود بن عبدالعزیز]] از نردبان ۱۱ پله‌ای جدید که از چوب قوی و روکش‌های نقره‌ای مزین به نقش‌و‌نگار عربی طلایی رنگ در مصر ساخته شده بود، برای کعبه رونمایی شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref> کُردی، مورخ قرن چهاردهم قمری، به دو نوع پلکان خارجی در دوران خود اشاره کرده است. نردبان کوچک یک نفره و نردبان متحرک و عریض چند نفره که از نوع دوم، دو عدد کنار [[چاه زمزم]] نگهداری<ref>التاریخ القویم، ج4، ص140.</ref> و از آن در مواردی چون شست‌وشوی کعبه، نصب [[پرده کعبه|پرده]]، تعمیرات و مراسم مربوط به گسترش‌های [[حرم]] استفاده می‌شد. به گفته کردی، ورود به کعبه در طول سال به ندرت به بیش از 15 مورد می‌رسید.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص441.</ref>  

حاکمان سعودی در سال ۲۰۰۰م در [[مراسم شستن کعبه]]، با همراهی تعدادی از هیئت‌های اسلامی حاضر در [[حج]]، پلکان خارجی جدیدی از چوب ساج با طول ۵۶۵ سانتی‌متر، ارتفاع ۴۸۰ سانتی‌متر، عرض ۱۸۸ سانتی‌متر و وزن ۶.۵ هزار کیلوگرم افتتاح کردند که با ۲۴ باطری کار می‌کند و به‌طور خودکار کنترل می‌شود. همچنین این پلکان، دارای یک مخزن آب برای شستن کعبه و مخزن آب تهویه مطبوع است.<ref>[https://www.almowaten.net/2022/08/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B9%D8%A8%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%81%D8%A9/ «مواصفات سلم الكعبة المشرفة»]، سایت المواطن.</ref>

<gallery>

*'''مفرحة الانام فی تاسیس بیت الله الحرام''': زین العابدین بن نورالدین حسینی، به کوشش عمار عبودی نصار، تهران، مشعر، 1428ق.

* '''[https://www.almowaten.net/2022/08/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B9%D8%A8%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%81%D8%A9/ «مواصفات سلم الكعبة المشرفة»]'''، سایت المواطن، تاریخ درج مطلب: ۲۴ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.