ابوالهیثم بن تیهان: تفاوت میان نسخه‌ها
Hasaninasab (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'http://phz.hajj.ir/422' به 'http://hzrc.ac.ir/post') |
||
| (۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات اصحاب | {{جعبه اطلاعات اصحاب | ||
|اطلاعات صحابه | |اطلاعات صحابه =ابوالهَیثم بن تَیِّهان | ||
| تصویر | | تصویر = | ||
| توضیح تصویر | | توضیح تصویر = | ||
| نام کامل | | نام کامل =مالک بن تیهان بن مالک انصاری | ||
| کنیه | | کنیه =ابوالهیثم | ||
| لقب | | لقب = | ||
| زادروز/زادگاه = | | زادروز/زادگاه = | ||
| محل زندگی | | محل زندگی =[[مدینه]] | ||
| مهاجر/انصار | | مهاجر/انصار = [[انصار]] | ||
| نسب/قبیله | | نسب/قبیله = [[قبیله اوس]] | ||
| خویشاوندان سرشناس | | خویشاوندان سرشناس = عبید (برادر) از شهدای [[غزوه احد]] | ||
| تاریخ و مکان درگذشت/شهادت = سال | | تاریخ و مکان درگذشت/شهادت = سال ۳۷ق | ||
| نحوه درگذشت/شهادت = در [[جنگ صفین]] | | نحوه درگذشت/شهادت = در [[جنگ صفین]] | ||
| مدفن = | | مدفن = | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
| نحوه اسلام آوردن = | | نحوه اسلام آوردن = | ||
| حضور در جنگ‌ها = تمام [[غزوات]]؛ [[جنگ جمل]] و جنگ صفین | | حضور در جنگ‌ها = تمام [[غزوات]]؛ [[جنگ جمل]] و جنگ صفین | ||
| هجرت به | | هجرت به = | ||
| دلیل شهرت | | دلیل شهرت = حمایت از [[امام علی(ع)]] در عصر خلفا، اعتراض به [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] در [[مسجد النبی]] | ||
| نقش‌های برجسته | | نقش‌های برجسته = | ||
| دیگر فعالیت‌ها | | دیگر فعالیت‌ها = راوی [[حدیث غدیر]] | ||
| آثار | | آثار = | ||
}} | }} | ||
'''ابوالهَیثم بن | '''ابوالهَیثم بن تَیِّهان''' از [[صحابه|صحابی]] پیامبر(ص) در شهر [[مدینه]] و از یاران شهید [[امام علی(ع)|امیر مؤمنان علی(ع)]]. وی پیش از اسلام موحد بود و در سال یازدهم [[بعثت]]، [[اسلام]] آورد. در بیعت عقبه اول و عقبه دوم شرکت داشت و یکی از [[نقبای پیامبر(ص)|نقبای دوازده‌گانه]] بود. | ||
ابوالهیثم در همه [[غزوه|غزوه‌ها]] حضور داشت و پس از [[واقعه سقیفه]]، به دفاع از حق [[امیرمؤمنان(ع)]] پرداخت و با [[ابوبکر]] بیعت نکرد. وی در [[مسجدالنبی]] به ابوبکر اعتراض کردند و در دفاع از حقانیت علی(ع) سخن گفت. | ابوالهیثم در همه [[غزوه|غزوه‌ها]] حضور داشت و پس از [[واقعه سقیفه]]، به دفاع از حق [[امیرمؤمنان(ع)]] پرداخت و با [[ابوبکر]] بیعت نکرد. وی در [[مسجدالنبی]] به ابوبکر اعتراض کردند و در دفاع از حقانیت علی(ع) سخن گفت. | ||
پس از مرگ [[عثمان بن عفان|عثمان]] وی مردم را به پذیرش ولایت [[امام علی(ع)|حضرت علی(ع)]] و بیعت با ایشان دعوت کرد. پس از به حکومت‌رسیدن حضرت علی(ع)، امام او را مسئول بیت المال [[مدینه]] کرد. ابوالهیثم در [[جنگ صفین]] | پس از مرگ [[عثمان بن عفان|عثمان]] وی مردم را به پذیرش ولایت [[امام علی(ع)|حضرت علی(ع)]] و بیعت با ایشان دعوت کرد. پس از به حکومت‌رسیدن حضرت علی(ع)، امام او را مسئول بیت المال [[مدینه]] کرد. ابوالهیثم در [[جنگ صفین]] پس از خطبه امام علی(ع) در دعوت به جنگ و شتاب به سوی [[بهشت]]، نخستین کسی بود که به میدان رفت و جنگید و به شهادت رسید. | ||
از ابوالهیثم روایت‌هایی درباره ثواب سلام و وظایف مشاور، از پیامبر(ص) و خطابه‌ای از [[امام علی(ع)]] و همچنین [[حدیث غدیر]] نقل شده است. | از ابوالهیثم روایت‌هایی درباره ثواب سلام و وظایف مشاور، از پیامبر(ص) و خطابه‌ای از [[امام علی(ع)]] و همچنین [[حدیث غدیر]] نقل شده است. | ||
==شخصیت‌شناسی== | ==شخصیت‌شناسی== | ||
ابوالهیثم مالک بن تیهان بن مالک انصاری از تیره زعوراء [[قبیله اوس]]<ref>الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۷۳؛ الاصابه، ج۷، ص۳۶۵.</ref> و حلیف بنی‌عبدالاشهل بود.<ref>الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۱۶؛ الاصابه، ج۷، ص۳۶۵.</ref> برخی او را از قبیله بلی از قُضاعه دانسته‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۰؛ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۳۴۸.</ref> در نسب او نقل‌های دیگر نیز آمده است.<ref>البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۰۴.</ref> هر چند در برخی گزارش‌ها از همراهی پدرش با [[پیامبر(ص)]] در [[غزوه خیبر]] به سال هفتم قمری یاد شده<ref>الثقات، ج۳، ص۴۲؛ اسد الغابه، ج۱، ص۲۶۲.</ref>، ابن حجر آن را خطای راویان دانسته، این احتمال را تقویت می‌کند که او اسلام را درک نکرده است.<ref> الاصابه، ج۱، ص۴۹۹.</ref> مادرش را لیلی بنت عتیک<ref>الطبقات، ج۳، ص۳۴۲.</ref> دانسته‌اند. | ابوالهیثم مالک بن تیهان بن مالک انصاری از تیره زعوراء [[قبیله اوس]]<ref>الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۷۳؛ الاصابه، ج۷، ص۳۶۵.</ref> و حلیف بنی‌عبدالاشهل بود.<ref>الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۱۶؛ الاصابه، ج۷، ص۳۶۵.</ref> برخی او را از قبیله بلی از قُضاعه دانسته‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۰؛ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۳۴۸.</ref> در نسب او نقل‌های دیگر نیز آمده است.<ref>البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۰۴.</ref> هر چند در برخی گزارش‌ها از همراهی پدرش با [[پیامبر(ص)]] در [[غزوه خیبر]] به سال هفتم قمری یاد شده<ref>الثقات، ج۳، ص۴۲؛ اسد الغابه، ج۱، ص۲۶۲.</ref> ، ابن حجر آن را خطای راویان دانسته، این احتمال را تقویت می‌کند که او اسلام را درک نکرده است.<ref>الاصابه، ج۱، ص۴۹۹.</ref> مادرش را لیلی بنت عتیک<ref>الطبقات، ج۳، ص۳۴۲.</ref> دانسته‌اند. | ||
همسرش ملیکه دختر سهل بن زید بن عامر<ref> الطبقات، ج۸، ص۲۴۸؛ الاصابه، ج۸، ص۳۵.</ref> از [[مسلمان|مسلمانان]] و بیعت کنندگان بود و امیمه را به دنیا آورد.<ref>الطبقات، ج۸، ص۲۴۸؛ اسد الغابه، ج۶، ص۳۰؛ الاصابه، ج۸، ص۳۵.</ref> ابوالهیثم برادری به نام عبید یا عتیک داشت که در [[غزوه بدر]] در رکاب [[پیامبر(ص)]] جنگید<ref>المغازی، ج۱، ص۱۵۸.</ref> و در [[غزوه احد]] به شهادت رسید.<ref>المغازی، ج۱، ص۳۰۱؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۲۹.</ref> | همسرش ملیکه دختر سهل بن زید بن عامر<ref>الطبقات، ج۸، ص۲۴۸؛ الاصابه، ج۸، ص۳۵.</ref> از [[مسلمان|مسلمانان]] و بیعت کنندگان بود و امیمه را به دنیا آورد.<ref>الطبقات، ج۸، ص۲۴۸؛ اسد الغابه، ج۶، ص۳۰؛ الاصابه، ج۸، ص۳۵.</ref> ابوالهیثم برادری به نام عبید یا عتیک داشت که در [[غزوه بدر]] در رکاب [[پیامبر(ص)]] جنگید<ref>المغازی، ج۱، ص۱۵۸.</ref> و در [[غزوه احد]] به شهادت رسید.<ref>المغازی، ج۱، ص۳۰۱؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۲۹.</ref> | ||
ابوالهیثم بن تیهان روایت‌هایی درباره ثواب سلام و وظایف مشاور، از [[پیامبر(ص)]] و خطابه‌ای را از [[امام علی(ع)]] نقل کرده است.<ref>بحار الانوار، ج۲۸، ص۲۴۰؛ ج۴۱، ص۱۱۶.</ref> از جمله روایت‌هایش، [[حدیث غدیر]] است.<ref>الولایه، ص۱۹۶-۱۹۸؛ الطرائف، ج۱، ص۱۳۹-۱۴۰.</ref> | ابوالهیثم بن تیهان روایت‌هایی درباره ثواب سلام و وظایف مشاور، از [[پیامبر(ص)]] و خطابه‌ای را از [[امام علی(ع)]] نقل کرده است.<ref>بحار الانوار، ج۲۸، ص۲۴۰؛ ج۴۱، ص۱۱۶.</ref> از جمله روایت‌هایش، [[حدیث غدیر]] است.<ref>الولایه، ص۱۹۶-۱۹۸؛ الطرائف، ج۱، ص۱۳۹-۱۴۰.</ref> | ||
==اسلام آوردن== | ==اسلام آوردن== | ||
از ویژگی‌های زندگی پیش از [[اسلام]] ابوالهیثم، بیزاری از بت‌ها بوده است. از این رو، گروهی وی را موحد می‌دانستند.<ref>الطبقات، ج۳، ص۳۴۱؛ البدء و التاریخ، ج۴، ص۱۶۵؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۱۹۰.</ref> | از ویژگی‌های زندگی پیش از [[اسلام]] ابوالهیثم، بیزاری از بت‌ها بوده است. از این رو، گروهی وی را موحد می‌دانستند.<ref>الطبقات، ج۳، ص۳۴۱؛ البدء و التاریخ، ج۴، ص۱۶۵؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۱۹۰.</ref> | ||
ابوالهیثم در سال یازدهم [[بعثت]] پس از بازگشت دو تن از [[قبیله خزرج|خزرجیان]] از [[حج]]، از ظهور دین جدید آگاه شد و [[اسلام]] آورد.<ref> الطبقات، ج۱، ص۱۶۹؛ دلائل النبوه، ج۲، ص۴۳۰-۴۳۱.</ref> سپس در بیعت عقبه اول به سال دوازدهم بعثت<ref> البدایة و النهایه، ج۳، ص۱۶۲؛ تاریخ الاسلام، ج۱، ص۲۹۱-۲۹۲.</ref> و عقبه دوم به سال سیزدهم<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۱؛ المنتظم، ج۳، ص۳۵.</ref> حضور یافت و به عنوان نقیب بنی‌عبدالاشهل، در شمار یکی از [[نقبای پیامبر(ص)|نقبای دوازده‌گانه]]<ref>المحبّر، ص۲۶۸؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۵۲؛ مجمع البحرین، ج۶، ص۳۹۶.</ref> پیامبر(ص) شد.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۰؛ اسد الغابه، ج۵، ص۳۲۳؛ الاصابه، ج۷، ص۳۶۵.</ref> بعضی نیز وی را حلیف بنی‌عبدالاشهل نامیده‌اند.<ref>المغازی، ج۱، ص۱۵۸؛ الطبقات، ج۳، ص۴۵۵؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۳۶۳.</ref> بر پایه گزارشی، وی نخستین بیعت‌کننده با پیامبر بود.<ref>الاستیعاب، ج۳، ص۱۳۴۸؛ البدایة و النهایه، ج۳، ص۱۶۳.</ref> او در دیدار با ایشان، نگرانی جمعی از [[یثرب|یثربیان]] را که با پذیرش اسلام پیمانشان را با [[یهود|یهودیان]] شکسته بودند، مطرح کرد و ایشان به او اطمینان داد که با دشمنان آنان دشمن و با دوستانشان دوست باشد.<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۲.</ref> | ابوالهیثم در سال یازدهم [[بعثت]] پس از بازگشت دو تن از [[قبیله خزرج|خزرجیان]] از [[حج]]، از ظهور دین جدید آگاه شد و [[اسلام]] آورد.<ref>الطبقات، ج۱، ص۱۶۹؛ دلائل النبوه، ج۲، ص۴۳۰-۴۳۱.</ref> سپس در بیعت عقبه اول به سال دوازدهم بعثت<ref>البدایة و النهایه، ج۳، ص۱۶۲؛ تاریخ الاسلام، ج۱، ص۲۹۱-۲۹۲.</ref> و عقبه دوم به سال سیزدهم<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۱؛ المنتظم، ج۳، ص۳۵.</ref> حضور یافت و به عنوان نقیب بنی‌عبدالاشهل، در شمار یکی از [[نقبای پیامبر(ص)|نقبای دوازده‌گانه]]<ref>المحبّر، ص۲۶۸؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۵۲؛ مجمع البحرین، ج۶، ص۳۹۶.</ref> پیامبر(ص) شد.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۰؛ اسد الغابه، ج۵، ص۳۲۳؛ الاصابه، ج۷، ص۳۶۵.</ref> بعضی نیز وی را حلیف بنی‌عبدالاشهل نامیده‌اند.<ref>المغازی، ج۱، ص۱۵۸؛ الطبقات، ج۳، ص۴۵۵؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۳۶۳.</ref> بر پایه گزارشی، وی نخستین بیعت‌کننده با پیامبر بود.<ref>الاستیعاب، ج۳، ص۱۳۴۸؛ البدایة و النهایه، ج۳، ص۱۶۳.</ref> او در دیدار با ایشان، نگرانی جمعی از [[یثرب|یثربیان]] را که با پذیرش اسلام پیمانشان را با [[یهود|یهودیان]] شکسته بودند، مطرح کرد و ایشان به او اطمینان داد که با دشمنان آنان دشمن و با دوستانشان دوست باشد.<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۲.</ref> | ||
در [[پیمان برادری]] به سال اول قمری [[پیامبر(ص)]] میان او و [[عثمان بن مظعون]] از تیره بنی‌جُمَح [[قبیله قریش|قریش]] عقد برادری بست.<ref>الطبقات، ج۳، ص۳۴۲؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۱.</ref> | در [[پیمان برادری]] به سال اول قمری [[پیامبر(ص)]] میان او و [[عثمان بن مظعون]] از تیره بنی‌جُمَح [[قبیله قریش|قریش]] عقد برادری بست.<ref>الطبقات، ج۳، ص۳۴۲؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۱.</ref> | ||
==حضور در غزوات== | ==حضور در غزوات== | ||
ابوالهیثم بن تیهان در همه [[غزوه|غزوه‌ها]] از جمله [[غزوه بدر|بدر]] و [[غزوه احد|احد]] شرکت داشت<ref>الاستیعاب، ج۲، ص۴۷۷؛ الاصابه، ج۷، ص۳۶۵.</ref> و با دو شمشیر می‌جنگید. از این رو، وی را ذوالسیفین خواندند.<ref>الاستیعاب، ج۲، ص۴۷۷؛ الاصابه، ج۲، ص۳۴۵.</ref> او که از ثروتمندان [[مدینه]] بود، در نخلستان خود با گوشت گوسفند و خرمای مرغوب و آب گوارا از پیامبر(ص) و همراهانش که بسیار گرسنه بودند، پذیرایی کرد و همان جا به امامت پیامبر(ص) نماز گزارد.<ref>اسد الغابه، ج۴، ص۲۳۹؛ البدایة و النهایه، ج۶، ص۵۳.</ref> پس از شهادت [[عبدالله بن رواحه]] در [[جنگ موته]] به سال هشتم مسئولیت وی را در نظارت بر امور زراعی و تقسیم خرمای [[منطقه خیبر|خیبر]] از سوی پیامبر(ص) عهده‌دار شد.<ref>المغازی، ج۲، ص۶۹۱؛ امتاع الاسماع، ج۱، ص۳۲۲.</ref> | ابوالهیثم بن تیهان در همه [[غزوه|غزوه‌ها]] از جمله [[غزوه بدر|بدر]] و [[غزوه احد|احد]] شرکت داشت<ref>الاستیعاب، ج۲، ص۴۷۷؛ الاصابه، ج۷، ص۳۶۵.</ref> و با دو شمشیر می‌جنگید. از این رو، وی را ذوالسیفین خواندند.<ref>الاستیعاب، ج۲، ص۴۷۷؛ الاصابه، ج۲، ص۳۴۵.</ref> او که از ثروتمندان [[مدینه]] بود، در نخلستان خود با گوشت گوسفند و خرمای مرغوب و آب گوارا از پیامبر(ص) و همراهانش که بسیار گرسنه بودند، پذیرایی کرد و همان جا به امامت پیامبر(ص) نماز گزارد.<ref>اسد الغابه، ج۴، ص۲۳۹؛ البدایة و النهایه، ج۶، ص۵۳.</ref> پس از شهادت [[عبدالله بن رواحه]] در [[جنگ موته]] به سال هشتم مسئولیت وی را در نظارت بر امور زراعی و تقسیم خرمای [[منطقه خیبر|خیبر]] از سوی پیامبر(ص) عهده‌دار شد.<ref>المغازی، ج۲، ص۶۹۱؛ امتاع الاسماع، ج۱، ص۳۲۲.</ref> | ||
==حمایت از امام علی(ع) در عصر خلفا== | ==حمایت از امام علی(ع) در عصر خلفا== | ||
ابوالهیثم در کنار [[عمار بن یاسر|عمار یاسر]] و [[سلمان فارسی]] به دفاع از حق [[امیرمؤمنان(ع)]] پرداخت<ref>الخصال، ص۶۰۷-۶۰۸.</ref> و از بیعت با [[ابوبکر]] سر باز زد. او را ازجمله ۱۲ مخالف خلافت ابوبکر شمرده‌اند که در [[مسجدالنبی|مسجد پیامبر]] به ابوبکر اعتراض کردند و هر یک در دفاع از حقانیت علی(ع) سخن گفت. ابوالهیثم با استناد به سخن رسول خدا(ص) که [[اهل بیت(ع)]] را همانند ستارگان آسمان دانسته بود، بر حقانیت علی(ع) و شایستگی وی برای خلافت تأکید کرد.<ref>الخصال، ص۴۶۲؛ بحار الانوار، ج۲۸، ص۱۸۹-۱۹۰؛ الیقین، ص۳۳۶.</ref> نیز در خطبه‌ای موسوم به طالوتیه، روایتگر کلامی از حضرت علی(ع) است که در آن، وی از کمی یارانش برای دفاع از حق خود شکوه کرده است.<ref>الکافی، ج۸، ص۳۱.</ref> | ابوالهیثم در کنار [[عمار بن یاسر|عمار یاسر]] و [[سلمان فارسی]] به دفاع از حق [[امیرمؤمنان(ع)]] پرداخت<ref>الخصال، ص۶۰۷-۶۰۸.</ref> و از بیعت با [[ابوبکر]] سر باز زد. او را ازجمله ۱۲ مخالف خلافت ابوبکر شمرده‌اند که در [[مسجدالنبی|مسجد پیامبر]] به ابوبکر اعتراض کردند و هر یک در دفاع از حقانیت علی(ع) سخن گفت. ابوالهیثم با استناد به سخن رسول خدا(ص) که [[اهل بیت(ع)]] را همانند ستارگان آسمان دانسته بود، بر حقانیت علی(ع) و شایستگی وی برای خلافت تأکید کرد.<ref>الخصال، ص۴۶۲؛ بحار الانوار، ج۲۸، ص۱۸۹-۱۹۰؛ الیقین، ص۳۳۶.</ref> نیز در خطبه‌ای موسوم به طالوتیه، روایتگر کلامی از حضرت علی(ع) است که در آن، وی از کمی یارانش برای دفاع از حق خود شکوه کرده است.<ref>الکافی، ج۸، ص۳۱.</ref> | ||
از نقش ابوالهیثم در دوره خلافت ابوبکر پس از تثبیت حکومت وی گزارشی در دست نیست. تنها خودداری وی از ادامه مسئولیت نظارت بر اراضی خیبر<ref>الطبقات، ج۳، ص۳۴۲.</ref> گزارش شده که می‌توان آن را نتیجه مخالفت با خلافت ابوبکر دانست. او در زمان حکومت [[عمر بن خطاب|عمر]] برای قیمت گذاری اراضی خیبر، از جمله [[فدک]]، همراه چند تن از [[صحابه]] برگزیده شد.<ref>تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۹۵؛ فتوح البلدان، ص۳۸؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۲۱۱.</ref> گزارشی از حضور او در جلسات فقه و حدیث امام علی(ع) در دست است.<ref> کتاب سلیم بن قیس، ص۱۹۳؛ کمال الدین، ج۱، ص۲۷۴-۲۷۵؛ التحصین، ص۶۳۱.</ref> | از نقش ابوالهیثم در دوره خلافت ابوبکر پس از تثبیت حکومت وی گزارشی در دست نیست. تنها خودداری وی از ادامه مسئولیت نظارت بر اراضی خیبر<ref>الطبقات، ج۳، ص۳۴۲.</ref> گزارش شده که می‌توان آن را نتیجه مخالفت با خلافت ابوبکر دانست. او در زمان حکومت [[عمر بن خطاب|عمر]] برای قیمت گذاری اراضی خیبر، از جمله [[فدک]]، همراه چند تن از [[صحابه]] برگزیده شد.<ref>تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۹۵؛ فتوح البلدان، ص۳۸؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۲۱۱.</ref> گزارشی از حضور او در جلسات فقه و حدیث امام علی(ع) در دست است.<ref>کتاب سلیم بن قیس، ص۱۹۳؛ کمال الدین، ج۱، ص۲۷۴-۲۷۵؛ التحصین، ص۶۳۱.</ref> | ||
==حمایت از حکومت امام علی(ع)== | ==حمایت از حکومت امام علی(ع)== | ||
ابوالهیثم پس از مرگ [[عثمان بن عفان|عثمان]] همراه [[عمار بن یاسر|عمار یاسر]] و گروهی دیگر، مردم را به پذیرش ولایت [[امام علی(ع)|حضرت علی(ع)]] دعوت کرد و از مردم برای ایشان بیعت گرفت و از سوی ایشان برای مذاکره با کسانی که از بیعت اکراه داشتند، انتخاب شد.<ref>بحار الانوار، ج۳۲، ص۲۷-۲۸.</ref> بر پایه گزارشی، امام او را همراه عمار مسئول بیت المال [[مدینه]] کرد.<ref>الاختصاص، ص۱۵۲؛ الیقین، ص۳۳۶.</ref> پس از آن که سخنان علی(ع) در تهییج مردم مدینه برای مقابله با تهاجم [[طلحه]] و [[زبیر]] به [[بصره]]، با برخورد سرد مردم روبه‌رو شد، ابوالهیثم از کسانی بود که مردم را به اجابت دعوت امام فراخواندند و برای جبران سستی دیگران، از امام حمایت کردند.<ref>البدایة و النهایه، ج۷، ص۲۳۳؛ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۶۱۱.</ref> | ابوالهیثم پس از مرگ [[عثمان بن عفان|عثمان]] همراه [[عمار بن یاسر|عمار یاسر]] و گروهی دیگر، مردم را به پذیرش ولایت [[امام علی(ع)|حضرت علی(ع)]] دعوت کرد و از مردم برای ایشان بیعت گرفت و از سوی ایشان برای مذاکره با کسانی که از بیعت اکراه داشتند، انتخاب شد.<ref>بحار الانوار، ج۳۲، ص۲۷-۲۸.</ref> بر پایه گزارشی، امام او را همراه عمار مسئول بیت المال [[مدینه]] کرد.<ref>الاختصاص، ص۱۵۲؛ الیقین، ص۳۳۶.</ref> پس از آن که سخنان علی(ع) در تهییج مردم مدینه برای مقابله با تهاجم [[طلحه]] و [[زبیر]] به [[بصره]]، با برخورد سرد مردم روبه‌رو شد، ابوالهیثم از کسانی بود که مردم را به اجابت دعوت امام فراخواندند و برای جبران سستی دیگران، از امام حمایت کردند.<ref>البدایة و النهایه، ج۷، ص۲۳۳؛ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۶۱۱.</ref> | ||
==حضور در جنگ صفین و شهادت== | ==حضور در جنگ صفین و شهادت== | ||
ابوالهیثم در [[جنگ صفین]] به سال ۳۷ق به تنظیم صفوف لشکر امام(ع) پرداخت.<ref>المناقب، ص۲۲۴؛ شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۹۰.</ref> او پس از شهادت [[عمار بن یاسر|عمار]]<ref> انساب الاشراف، ج۲، ص۳۱۹؛ المناقب، ص۲۳۳.</ref> و بر پایه گزارشی دیگر، پس از خطبه امام علی(ع) در دعوت به جنگ و شتاب به سوی [[بهشت]]، نخستین کسی بود که به میدان رفت و جنگید و به شهادت رسید.<ref>الفتوح، ج۳، ص۱۷۷.</ref> پس از شهادتش، امام(ع) بر او نماز گزارد و وی را به خاک سپرد.<ref> انساب الاشراف، ج۳، ص۳۱۹.</ref> حضرت علی(ع) از او در کنار بزرگانی همچون عمار و [[خزیمه ذوالشهادتین]] یاد کرده که بر راه حق استوار ماندند<ref>نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۹، خطبه ۱۸۲.</ref>. این حاکی از جایگاه ممتاز او نزد ایشان است.{{یادداشت|گزارشی ضعیف درگذشت ابوالهیثم را در زمان | ابوالهیثم در [[جنگ صفین]] به سال ۳۷ق به تنظیم صفوف لشکر امام(ع) پرداخت.<ref>المناقب، ص۲۲۴؛ شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۹۰.</ref> او پس از شهادت [[عمار بن یاسر|عمار]]<ref>انساب الاشراف، ج۲، ص۳۱۹؛ المناقب، ص۲۳۳.</ref> و بر پایه گزارشی دیگر، پس از خطبه امام علی(ع) در دعوت به جنگ و شتاب به سوی [[بهشت]]، نخستین کسی بود که به میدان رفت و جنگید و به شهادت رسید.<ref>الفتوح، ج۳، ص۱۷۷.</ref> پس از شهادتش، امام(ع) بر او نماز گزارد و وی را به خاک سپرد.<ref>انساب الاشراف، ج۳، ص۳۱۹.</ref> حضرت علی(ع) از او در کنار بزرگانی همچون عمار و [[خزیمه ذوالشهادتین]] یاد کرده که بر راه حق استوار ماندند<ref>نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۹، خطبه ۱۸۲.</ref> . این حاکی از جایگاه ممتاز او نزد ایشان است.{{یادداشت|گزارشی ضعیف درگذشت ابوالهیثم را در زمان پیامبر(ص) (الطبقات، ج۳، ص۳۴۲؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۴۰.) یا عمر (المحبّر، ص۲۷۲؛ الاصابه، ج۷، ص۳۶۶؛ شذرات الذهب، ج۱، ص۱۷۲) دانسته و محل دفن او را بقیع شمرده است.(الاشارات الی معرفة الصحابه، ص۸۰)}} | ||
==برای مطالعه بیشتر== | |||
* سلسلة الا‌علام من الصحا‌بة و التا‌بعین، ج۹ (عدی بن حا‌تم؛ مالک بن نویره؛ جا‌بر الانصا‌ری؛ حذیقة بن الیما‌ن؛ ابوالهیثم بن التیها‌ن)، نویسنده حسین شاکری، قم، موسسه تحقيقات و نشر معارف اهل البيت(ع)، بی‌تا. | |||
==پیوند به بیرون== | |||
* دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، [https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3838 مدخل ابوالهیثم بن تیهان]، نوشته گروه تاریخ. | |||
* یاران معصومین (١٥)، [http://hedayatgar.ir/fa/news/386/%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9-%D8%A8%D9%86-%D8%AA%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C%D8%AB%D9%85 مالک بن تیهان (ابوالهیثم)]، برگرفته از کتاب «اصحاب امام علی علیه السلام» نوشته ناظم‌زاده قمی. | |||
* [https://alefbalib.com/index.aspx?pid=14&GID=212449&ID=262873 ابوالهیثم بن تیهان]، برگرفته از دایرة المعارف اسلامی طهور. | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۶۵: | خط ۷۳: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
{{دانشنامه | {{دانشنامه | ||
| آدرس = | | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9354 | ||
| عنوان = | | عنوان = ابوالهیثم بن تیهان | ||
| نویسنده = محمد وحیدی | | نویسنده = محمد وحیدی | ||
}} | }} | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۲۴: | ||
| عکس = -<!--شد، - --> | | عکس = -<!--شد، - --> | ||
| جعبه نقل قول = <!--شد، - --> | | جعبه نقل قول = <!--شد، - --> | ||
| پیوند به بیرون = <!--شد، - --> | | پیوند به بیرون = شد<!--شد، - --> | ||
| مطالعه بیشتر = <!--شد، - --> | | مطالعه بیشتر = شد<!--شد، - --> | ||
| پانویس و منابع = شد | | پانویس و منابع = شد | ||
| ناوبری = شد | | ناوبری = شد | ||
| رده = شد | | رده = شد | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر = شد | ||
}}<onlyinclude> | }}<onlyinclude> | ||
{{صحابه}} | {{صحابه}} | ||
[[رده:صحابه]] | [[رده:صحابه]] | ||
[[رده: | [[رده:اصحاب امام علی(ع)]] | ||
[[رده:انصار]] | [[رده:انصار]] | ||
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۲۲:۰۶
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | مالک بن تیهان بن مالک انصاری |
| کنیه | ابوالهیثم |
| محل زندگی | مدینه |
| مهاجر/انصار | انصار |
| نسب/قبیله | قبیله اوس |
| خویشان سرشناس | عبید (برادر) از شهدای غزوه احد |
| درگذشت/شهادت | سال ۳۷قدر جنگ صفین |
| مشخصات دینی | |
| زمان اسلام آوردن | سال یازدهم بعثت |
| حضور در جنگ‌ها | تمام غزوات؛ جنگ جمل و جنگ صفین |
| دلیل شهرت | حمایت از امام علی(ع) در عصر خلفا، اعتراض به ابوبکر در مسجد النبی |
| دیگر فعالیت‌ها | راوی حدیث غدیر |
ابوالهَیثم بن تَیِّهان از صحابی پیامبر(ص) در شهر مدینه و از یاران شهید امیر مؤمنان علی(ع). وی پیش از اسلام موحد بود و در سال یازدهم بعثت، اسلام آورد. در بیعت عقبه اول و عقبه دوم شرکت داشت و یکی از نقبای دوازده‌گانه بود.
ابوالهیثم در همه غزوه‌ها حضور داشت و پس از واقعه سقیفه، به دفاع از حق امیرمؤمنان(ع) پرداخت و با ابوبکر بیعت نکرد. وی در مسجدالنبی به ابوبکر اعتراض کردند و در دفاع از حقانیت علی(ع) سخن گفت.
پس از مرگ عثمان وی مردم را به پذیرش ولایت حضرت علی(ع) و بیعت با ایشان دعوت کرد. پس از به حکومت‌رسیدن حضرت علی(ع)، امام او را مسئول بیت المال مدینه کرد. ابوالهیثم در جنگ صفین پس از خطبه امام علی(ع) در دعوت به جنگ و شتاب به سوی بهشت، نخستین کسی بود که به میدان رفت و جنگید و به شهادت رسید.
از ابوالهیثم روایت‌هایی درباره ثواب سلام و وظایف مشاور، از پیامبر(ص) و خطابه‌ای از امام علی(ع) و همچنین حدیث غدیر نقل شده است.
شخصیت‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابوالهیثم مالک بن تیهان بن مالک انصاری از تیره زعوراء قبیله اوس[۱] و حلیف بنی‌عبدالاشهل بود.[۲] برخی او را از قبیله بلی از قُضاعه دانسته‌اند.[۳] در نسب او نقل‌های دیگر نیز آمده است.[۴] هر چند در برخی گزارش‌ها از همراهی پدرش با پیامبر(ص) در غزوه خیبر به سال هفتم قمری یاد شده[۵] ، ابن حجر آن را خطای راویان دانسته، این احتمال را تقویت می‌کند که او اسلام را درک نکرده است.[۶] مادرش را لیلی بنت عتیک[۷] دانسته‌اند.
همسرش ملیکه دختر سهل بن زید بن عامر[۸] از مسلمانان و بیعت کنندگان بود و امیمه را به دنیا آورد.[۹] ابوالهیثم برادری به نام عبید یا عتیک داشت که در غزوه بدر در رکاب پیامبر(ص) جنگید[۱۰] و در غزوه احد به شهادت رسید.[۱۱]
ابوالهیثم بن تیهان روایت‌هایی درباره ثواب سلام و وظایف مشاور، از پیامبر(ص) و خطابه‌ای را از امام علی(ع) نقل کرده است.[۱۲] از جمله روایت‌هایش، حدیث غدیر است.[۱۳]
اسلام آوردن[ویرایش | ویرایش مبدأ]
از ویژگی‌های زندگی پیش از اسلام ابوالهیثم، بیزاری از بت‌ها بوده است. از این رو، گروهی وی را موحد می‌دانستند.[۱۴]
ابوالهیثم در سال یازدهم بعثت پس از بازگشت دو تن از خزرجیان از حج، از ظهور دین جدید آگاه شد و اسلام آورد.[۱۵] سپس در بیعت عقبه اول به سال دوازدهم بعثت[۱۶] و عقبه دوم به سال سیزدهم[۱۷] حضور یافت و به عنوان نقیب بنی‌عبدالاشهل، در شمار یکی از نقبای دوازده‌گانه[۱۸] پیامبر(ص) شد.[۱۹] بعضی نیز وی را حلیف بنی‌عبدالاشهل نامیده‌اند.[۲۰] بر پایه گزارشی، وی نخستین بیعت‌کننده با پیامبر بود.[۲۱] او در دیدار با ایشان، نگرانی جمعی از یثربیان را که با پذیرش اسلام پیمانشان را با یهودیان شکسته بودند، مطرح کرد و ایشان به او اطمینان داد که با دشمنان آنان دشمن و با دوستانشان دوست باشد.[۲۲]
در پیمان برادری به سال اول قمری پیامبر(ص) میان او و عثمان بن مظعون از تیره بنی‌جُمَح قریش عقد برادری بست.[۲۳]
حضور در غزوات[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابوالهیثم بن تیهان در همه غزوه‌ها از جمله بدر و احد شرکت داشت[۲۴] و با دو شمشیر می‌جنگید. از این رو، وی را ذوالسیفین خواندند.[۲۵] او که از ثروتمندان مدینه بود، در نخلستان خود با گوشت گوسفند و خرمای مرغوب و آب گوارا از پیامبر(ص) و همراهانش که بسیار گرسنه بودند، پذیرایی کرد و همان جا به امامت پیامبر(ص) نماز گزارد.[۲۶] پس از شهادت عبدالله بن رواحه در جنگ موته به سال هشتم مسئولیت وی را در نظارت بر امور زراعی و تقسیم خرمای خیبر از سوی پیامبر(ص) عهده‌دار شد.[۲۷]
حمایت از امام علی(ع) در عصر خلفا[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابوالهیثم در کنار عمار یاسر و سلمان فارسی به دفاع از حق امیرمؤمنان(ع) پرداخت[۲۸] و از بیعت با ابوبکر سر باز زد. او را ازجمله ۱۲ مخالف خلافت ابوبکر شمرده‌اند که در مسجد پیامبر به ابوبکر اعتراض کردند و هر یک در دفاع از حقانیت علی(ع) سخن گفت. ابوالهیثم با استناد به سخن رسول خدا(ص) که اهل بیت(ع) را همانند ستارگان آسمان دانسته بود، بر حقانیت علی(ع) و شایستگی وی برای خلافت تأکید کرد.[۲۹] نیز در خطبه‌ای موسوم به طالوتیه، روایتگر کلامی از حضرت علی(ع) است که در آن، وی از کمی یارانش برای دفاع از حق خود شکوه کرده است.[۳۰]
از نقش ابوالهیثم در دوره خلافت ابوبکر پس از تثبیت حکومت وی گزارشی در دست نیست. تنها خودداری وی از ادامه مسئولیت نظارت بر اراضی خیبر[۳۱] گزارش شده که می‌توان آن را نتیجه مخالفت با خلافت ابوبکر دانست. او در زمان حکومت عمر برای قیمت گذاری اراضی خیبر، از جمله فدک، همراه چند تن از صحابه برگزیده شد.[۳۲] گزارشی از حضور او در جلسات فقه و حدیث امام علی(ع) در دست است.[۳۳]
حمایت از حکومت امام علی(ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابوالهیثم پس از مرگ عثمان همراه عمار یاسر و گروهی دیگر، مردم را به پذیرش ولایت حضرت علی(ع) دعوت کرد و از مردم برای ایشان بیعت گرفت و از سوی ایشان برای مذاکره با کسانی که از بیعت اکراه داشتند، انتخاب شد.[۳۴] بر پایه گزارشی، امام او را همراه عمار مسئول بیت المال مدینه کرد.[۳۵] پس از آن که سخنان علی(ع) در تهییج مردم مدینه برای مقابله با تهاجم طلحه و زبیر به بصره، با برخورد سرد مردم روبه‌رو شد، ابوالهیثم از کسانی بود که مردم را به اجابت دعوت امام فراخواندند و برای جبران سستی دیگران، از امام حمایت کردند.[۳۶]
حضور در جنگ صفین و شهادت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابوالهیثم در جنگ صفین به سال ۳۷ق به تنظیم صفوف لشکر امام(ع) پرداخت.[۳۷] او پس از شهادت عمار[۳۸] و بر پایه گزارشی دیگر، پس از خطبه امام علی(ع) در دعوت به جنگ و شتاب به سوی بهشت، نخستین کسی بود که به میدان رفت و جنگید و به شهادت رسید.[۳۹] پس از شهادتش، امام(ع) بر او نماز گزارد و وی را به خاک سپرد.[۴۰] حضرت علی(ع) از او در کنار بزرگانی همچون عمار و خزیمه ذوالشهادتین یاد کرده که بر راه حق استوار ماندند[۴۱] . این حاکی از جایگاه ممتاز او نزد ایشان است.[یادداشت ۱]
برای مطالعه بیشتر[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- سلسلة الا‌علام من الصحا‌بة و التا‌بعین، ج۹ (عدی بن حا‌تم؛ مالک بن نویره؛ جا‌بر الانصا‌ری؛ حذیقة بن الیما‌ن؛ ابوالهیثم بن التیها‌ن)، نویسنده حسین شاکری، قم، موسسه تحقيقات و نشر معارف اهل البيت(ع)، بی‌تا.
پیوند به بیرون[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، مدخل ابوالهیثم بن تیهان، نوشته گروه تاریخ.
- یاران معصومین (١٥)، مالک بن تیهان (ابوالهیثم)، برگرفته از کتاب «اصحاب امام علی علیه السلام» نوشته ناظم‌زاده قمی.
- ابوالهیثم بن تیهان، برگرفته از دایرة المعارف اسلامی طهور.
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۷۳؛ الاصابه، ج۷، ص۳۶۵.
- ↑ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۱۶؛ الاصابه، ج۷، ص۳۶۵.
- ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۰؛ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۳۴۸.
- ↑ البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۰۴.
- ↑ الثقات، ج۳، ص۴۲؛ اسد الغابه، ج۱، ص۲۶۲.
- ↑ الاصابه، ج۱، ص۴۹۹.
- ↑ الطبقات، ج۳، ص۳۴۲.
- ↑ الطبقات، ج۸، ص۲۴۸؛ الاصابه، ج۸، ص۳۵.
- ↑ الطبقات، ج۸، ص۲۴۸؛ اسد الغابه، ج۶، ص۳۰؛ الاصابه، ج۸، ص۳۵.
- ↑ المغازی، ج۱، ص۱۵۸.
- ↑ المغازی، ج۱، ص۳۰۱؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۲۹.
- ↑ بحار الانوار، ج۲۸، ص۲۴۰؛ ج۴۱، ص۱۱۶.
- ↑ الولایه، ص۱۹۶-۱۹۸؛ الطرائف، ج۱، ص۱۳۹-۱۴۰.
- ↑ الطبقات، ج۳، ص۳۴۱؛ البدء و التاریخ، ج۴، ص۱۶۵؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۱۹۰.
- ↑ الطبقات، ج۱، ص۱۶۹؛ دلائل النبوه، ج۲، ص۴۳۰-۴۳۱.
- ↑ البدایة و النهایه، ج۳، ص۱۶۲؛ تاریخ الاسلام، ج۱، ص۲۹۱-۲۹۲.
- ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۱؛ المنتظم، ج۳، ص۳۵.
- ↑ المحبّر، ص۲۶۸؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۵۲؛ مجمع البحرین، ج۶، ص۳۹۶.
- ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۴۰؛ اسد الغابه، ج۵، ص۳۲۳؛ الاصابه، ج۷، ص۳۶۵.
- ↑ المغازی، ج۱، ص۱۵۸؛ الطبقات، ج۳، ص۴۵۵؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۳۶۳.
- ↑ الاستیعاب، ج۳، ص۱۳۴۸؛ البدایة و النهایه، ج۳، ص۱۶۳.
- ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۲.
- ↑ الطبقات، ج۳، ص۳۴۲؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۱.
- ↑ الاستیعاب، ج۲، ص۴۷۷؛ الاصابه، ج۷، ص۳۶۵.
- ↑ الاستیعاب، ج۲، ص۴۷۷؛ الاصابه، ج۲، ص۳۴۵.
- ↑ اسد الغابه، ج۴، ص۲۳۹؛ البدایة و النهایه، ج۶، ص۵۳.
- ↑ المغازی، ج۲، ص۶۹۱؛ امتاع الاسماع، ج۱، ص۳۲۲.
- ↑ الخصال، ص۶۰۷-۶۰۸.
- ↑ الخصال، ص۴۶۲؛ بحار الانوار، ج۲۸، ص۱۸۹-۱۹۰؛ الیقین، ص۳۳۶.
- ↑ الکافی، ج۸، ص۳۱.
- ↑ الطبقات، ج۳، ص۳۴۲.
- ↑ تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۹۵؛ فتوح البلدان، ص۳۸؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۲۱۱.
- ↑ کتاب سلیم بن قیس، ص۱۹۳؛ کمال الدین، ج۱، ص۲۷۴-۲۷۵؛ التحصین، ص۶۳۱.
- ↑ بحار الانوار، ج۳۲، ص۲۷-۲۸.
- ↑ الاختصاص، ص۱۵۲؛ الیقین، ص۳۳۶.
- ↑ البدایة و النهایه، ج۷، ص۲۳۳؛ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۶۱۱.
- ↑ المناقب، ص۲۲۴؛ شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۹۰.
- ↑ انساب الاشراف، ج۲، ص۳۱۹؛ المناقب، ص۲۳۳.
- ↑ الفتوح، ج۳، ص۱۷۷.
- ↑ انساب الاشراف، ج۳، ص۳۱۹.
- ↑ نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۹، خطبه ۱۸۲.
- ↑ گزارشی ضعیف درگذشت ابوالهیثم را در زمان پیامبر(ص) (الطبقات، ج۳، ص۳۴۲؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۴۰.) یا عمر (المحبّر، ص۲۷۲؛ الاصابه، ج۷، ص۳۶۶؛ شذرات الذهب، ج۱، ص۱۷۲) دانسته و محل دفن او را بقیع شمرده است.(الاشارات الی معرفة الصحابه، ص۸۰)
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ابوالهیثم بن تیهان.
- الاستیعاب: ابن عبدالبر (درگذشت ۴۶۳ق)، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق
- اسد الغابه: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (درگذشت ۶۳۰ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق
- الاشارات الی معرفة الزیارات: علی بن ابی‌بکر الهروی (درگذشت ۶۱۱ق)، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۴۲۳ق
- الاصابه: ابن حجر العسقلانی (درگذشت ۸۵۲ق)، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق
- الاختصاص: المفید (درگذشت ۴۱۳ق)، به کوشش غفاری و زرندی، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق
- امتاع الاسماع: المقریزی (درگذشت ۸۴۵ق)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق
- انساب الاشراف: البلاذری (درگذشت ۲۷۹ق)، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق
- بحار الانوار: المجلسی (درگذشت ۱۱۱۰ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق
- البدء و التاریخ: المطهر المقدسی (درگذشت ۳۵۵ق)، بیروت، دار صادر، ۱۹۰۳م
- البدایة و النهایه: ابن‌کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، بیروت، مکتبة المعارف
- تاریخ ابن خلدون: ابن خلدون (درگذشت ۸۰۸ق)، به کوشش خلیل شحاده، بیروت، دار الفکر
- تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (درگذشت ۷۴۸ق)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق
- تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (درگذشت ۳۱۰ق)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی
- تاریخ المدینة المنوره: ابن شبّة النمیری (درگذشت ۲۶۲ق)، به کوشش شلتوت، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق
- التحصین: ابن طاووس (درگذشت ۶۶۴ق)، قم، دار الکتاب، ۱۴۱۳ق
- الثقات: ابن حبان (درگذشت ۳۵۴ق)، الکتب الثقافیه، ۱۳۹۳ق
- الخصال: الصدوق (درگذشت ۳۸۱ق)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۶ق
- دلائل النبوه: البیهقی (درگذشت ۴۵۸ق)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق
- سیر اعلام النبلاء: الذهبی (درگذشت ۷۴۸ق)، به کوشش گروهی ازمحققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق
- السیرة النبویه: ابن هشام (درگذشت ۸-۲۱۳ق)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه
- شذرات الذهب: عبدالحی بن عماد (درگذشت ۱۰۸۹ق)، به کوشش الارنؤوط، بیروت، دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق
- شرح نهج البلاغه: ابن ابی‌الحدید (درگذشت ۶۵۶ق)، به کوشش محمد ابوالفضل، دار احیاء الکتب العربیه، ۱۳۷۸ق
- الطبقات الکبری: ابن سعد (درگذشت ۲۳۰ق)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق
- الطرائف: ابن طاووس (درگذشت ۶۶۴ق)، قم، مطبعة الخیام، ۱۳۹۹ق
- الغارات: ابراهیم الثقفی الکوفی (درگذشت ۲۸۳ق)، به کوشش محدث، بهمن، ۱۳۵۵ش
- الفتوح: ابن اعثم الکوفی (درگذشت ۳۱۴ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۱۱ق
- فتوح البلدان: البلاذری (درگذشت ۲۷۹ق)، بیروت، دار الهلال، ۱۹۸۸م
- الکافی: الکلینی (درگذشت ۳۲۹ق)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش
- کتاب سلیم بن قیس: الهلالی (درگذشت ۷۶ق)، به کوشش انصاری، قم، الهادی، ۱۴۲۰ق
- کمال الدین: الصدوق (درگذشت ۳۸۱ق)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۵ق
- مجمع البحرین: الطریحی (درگذشت ۱۰۸۵ق)، به کوشش الحسینی، تهران، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۸ق
- المحبّر: ابن حبیب (درگذشت ۲۴۵ق)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده
- المغازی: الواقدی (درگذشت ۲۰۷ق)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق
- المناقب: الخوارزمی (درگذشت ۵۶۸ق)، به کوشش مالک محمودی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق
- المنتظم: ابن جوزی (درگذشت ۵۹۷ق)، به کوشش نعیم زرزور، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق
- الولایه: ابن عقدة الکوفی (درگذشت ۳۳۳ق)
- الیقین: سید ابن طاووس (درگذشت ۶۶۴ق)، به کوشش انصاری، دار الکتاب، ۱۴۱۳ق.