افاضه از عرفات به مشعرالحرام: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۳۴

افاضه از عرفات به مشعرالحرام، دومین مرحله از افاضات یا جابجاشدن حاجی در حج است. زمان این افاضه، در انتهای وقوف در عرفات و پس از غروب خورشید روز عرفه، ۹ ذی‌الحجة است و رفتن پیش از آن، کفاره دارد.

احکام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به باور بیشتر فقیهان امامی،^[۱] حنفی،^[۲] شافعی^[۳] و حنبلی^[۴] زمان افاضه از عرفات، پس از غروب آفتاب روز عرفه است و افاضه از عرفات پیش از غروب آفتاب جایز نیست. در این میان، مالکیان وقوف در عرفات در بخشی از شب را نیز رکن حج قلمداد کرده‌اند و از این‌رو، افاضه پیش از غروب را موجب بطلان حج دانسته‌اند.^[۵]

کفاره[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دیدگاه مشهور فقیهان امامی، کفاره بیرون آمدن از عرفات پیش از غروب آفتاب، قربانی (بدنه) و در صورت ناتوانی از انجام آن، 18 روز روزه گرفتن است.^[۶]^[۷] البته اگر افاضه پیش از غروب آفتاب، به سبب ناآگاهی یا اشتباه صورت گیرد یا حج‌گزار پیش از غروب آفتاب به عرفات بازگردد، کفاره از عهده او برداشته می‌شود.^[۸]

بر پایه فقه حنفی^[۹] و حنبلی^[۱۰] نیز افاضه پیش از غروب آفتاب کفاره دارد و در صورت بازگشت به عرفات پیش از غروب، از عهده فرد برداشته می‌شود. فقیهان شافعی پرداخت کفاره را در این فرض مستحب شمرده‌اند.^[۱۱]

آداب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فقها برای افاضه از عرفات به مشعرالحرام آدابی برشمرده‌اند. آ. استغفار^[۱۲] که در آیه 199 سوره بقره و احادیث^[۱۳] سفارش شده است: ب. رعایت وقار و آرامش.^[۱۴] ج. خواندن دعاهای ویژه.^[۱۵] د. با هم خواندن نماز مغرب و عشا در مزدلفه. به نظر فقیهان امامی^[۱۶] و اهل سنت^[۱۷] تاخیر ادای نماز مغرب از اول وقت و به جا آوردن آن در مزدلفه همراه با نماز عشا، سنت و مستحب است، حتی اگر تا رسیدن به مزدلفه یک چهارم شب گذشته باشد؛ چنان‌که امامیان بدان تصریح کرده‌اند.^[۱۸] (← جمع بین صلاتین)

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ النهایه، طوسی، ص251؛ السرائر، ج1، ص521.
↑ نک: المبسوط، سرخسی، ج4، ص18؛ بدائع الصنائع، ج2، ص154.
↑ فتح العزیز، ج7، ص357-359؛ الحاوی الکبیر، ج4، ص174.
↑ الروض المریع، ج1، ص187-188.
↑ حاشیة الدسوقی، ج2، ص37.
↑ النهایه، طوسی، ص251؛ مختلف الشیعه، ج4، ص245.
↑ الکافی، ج4، ص68؛ مختلف الشیعه، ج4، ص245؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص188.
↑ منتهی المطلب، ج11، ص59؛ النخبه، ص168؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص328.
↑ بدائع الصنائع، ج2، ص127.
↑ المغنی، ج3، ص436.
↑ فتح العزیز، ج7، ص364؛ المجموع، ج8، ص119.
↑ المقنعه، ص415؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص193.
↑ نک: الکافی، ج4، ص469؛ التهذیب، ج5، ص187.
↑ الحاوی الکبیر، ج4، ص174؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص193؛ المجموع، ج8، ص123.
↑ السرائر، ج1، ص588؛ سداد العباد، ص341؛ مستند الشیعه، ج12، ص231.
↑ تذکرة الفقهاء، ج8، ص194؛ جامع المقاصد، ج2، ص25.
↑ المغنی، ج3، ص437-438؛ حاشیة الدسوقی، ج2، ص44.
↑ المقنعه، ص416؛ السرائر، ج1، ص199؛ جامع المقاصد، ج2، ص25.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل افاضه.

ارشاد الاذهان: العلامة الحلی (م. 726ق.) ، به کوشش الحسون، قم، نشر اسلامی، 1410ق؛
اسنی المطالب فی شرح روض الطالب: زکریا الانصاری (م. 926ق.) ، به کوشش محمد تامر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1422ق؛
اصباح الشیعه: قطب الدین البیهقی (م. قرن6ق.) ، ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الامام صادق7، 1416ق؛
الاقتصاد الهادی: الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش حسن سعید، تهران، مکتبة جامع چهل ستون، 1400ق؛
الام: الشافعی (م. 204ق.) ، بیروت، دار الفکر، 1403ق؛
البحر الرائق: ابونجیم المصری (م. 970ق.) ، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق؛
البحر المحیط: ابوحیان الاندلسی (م. 754ق.) ، بیروت، دار الفکر، 1412ق؛
تفسیر سمرقندی (بحر العلوم): السمرقندی (م. 375ق.) ، به کوشش محمود مطرجی، بیروت، دار الفکر؛
بدایة المجتهد: ابن رشد القرطبی (م. 595ق.) ، به کوشش العطار، بیروت، دار الفکر، 1415ق؛
بدائع الصنائع: علاء الدین الکاسانی (م. 587ق.) ، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، 1409ق؛
تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)، الطبری (م. 310ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، 1403ق؛
تاریخ الیعقوبی: احمد بن یعقوب (م. 292ق.) ، بیروت، دار صادر، 1415ق؛
التبیان: الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛
تحریر الاحکام الشرعیه: العلامة الحلی (م. 726ق.) ، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق (علیه‌السّلام)، 1420ق؛
تحریر الوسیله: امام خمینی1 (م. 1368ش.) ، نجف، دار الکتب العلمیه، 1390ق؛
تذکرة الفقهاء: العلامة الحلی (م. 726ق.) ، قم، آل البیت:، 1414ق؛
ترتیب اصلاح المنطق: ابن السکیت (م. 244ق.) ، به کوشش بکایی، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412ق؛
التحریر و التنویر: ابن عاشور (م. 1393ق.) ، مؤسسة التاریخ؛
تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم): ابن کثیر (م. 774ق.) ، به کوشش شمس الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق؛
تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان): الثعلبی (م. 427ق.) ، به کوشش ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422ق؛
تهذیب الاحکام: الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365ش؛
الجامع للشرائع: یحیی بن سعید الحلی (م. 690ق.) ، به کوشش گروهی از فضلا، قم، سید الشهداء، 1405ق؛
جامع‌ البیان: الطبری (م. 310ق.) ، بیروت، دار المعرفه، 1412ق؛
جامع المقاصد: الکرکی (م. 940ق.) ، قم، آل البیت:، 1411ق؛
جمل العلم و العمل: السید المرتضی (م. 436ق.) ، به کوشش احمد حسینی، نجف، مطبعة الآداب، 1387ق؛
جواهر الکلام: النجفی (م. 1266ق.) ، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛
حاشیة الدسوقی: الدسوقی (م. 1230ق.) ، احیاء الکتب العربیه؛
حاشیة الصاوی علی الشرح الصغیر: احمد بن محمد الخلوتی (م. 1241ق.) ، دار المعارف؛
الحاوی الکبیر: الماوردی (م. 450ق.) ، به کوشش علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414ق؛
الحدائق الناضره: یوسف البحرانی (م. 1186ق.) ، به کوشش آخوندی، قم، نشر اسلامی، 1363ش؛
الخلاف: الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، 1407ق؛
الدر المنثور: السیوطی (م. 911ق.) ، بیروت، دار المعرفه، 1365ق؛
الدر المختار: الحصکفی (م. 1088ق.) ، بیروت، دار الفکر، 1415ق؛
الدروس الشرعیه: الشهید الاول (م. 786ق.) ، قم، النشر الاسلامی، 1412ق؛
الروض المریع شرح زاد المستنقع: منصور البهوتی (م. 1051ق.) ، به کوشش سعید اللحام، بیروت، دار الفکر؛
روضة الطالبین: النووی (م. 676ق.) ، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه؛
سداد العباد: حسین بن محمد آل عصفور (م. 1216ق.) ، به کوشش محسن آل عصفور، قم، محلاتی، 1421ق؛
السرائر: ابن ادریس (م. 598ق.) ، قم، نشر اسلامی، 1411ق؛
سنن الترمذی: الترمذی (م. 279ق.) ، به کوشش عبدالوهاب، بیروت، دار الفکر، 1402ق؛
السیرة النبویه: ابن هشام (م. 213/218ق.) ، به کوشش محمد محیی الدین، مصر، مکتبة محمد علی صبیح، 1383ق؛
شرائع الاسلام: المحقق الحلی،(م. 676ق.) ، به کوشش شیرازی، تهران، استقلال، 1409ق؛
الشرح الکبیر: ابوالبرکات (م. 1201ق.) ، دار احیاء الکتب العربیه؛
الصحاح: الجوهری (م. 393ق.) ، به کوشش العطار، بیروت، دار العلم للملایین، 1407ق؛
صحیح ابن حبان بترتیب ابن بلبان: علی بن بلبان الفارسی (م. 739ق.) ، به کوشش الارنؤوط، الرساله، 1414ق؛
صحیح البخاری: البخاری (م. 256ق.) ، بیروت، دار الفکر، 1401ق؛
صحیح مسلم: مسلم (م. 261ق.) ، بیروت، دار الفکر؛
العین: خلیل (م. 175ق.) ، به کوشش المخزومی و دیگران، دار الهجره، 1409ق؛
غنیة النزوع: الحلبی (م. 585ق.) ، به کوشش بهادری، قم، مؤسسه امام صادق7، 1417ق؛
فتح العزیز: عبدالکریم بن محمد الرافعی (م. 623ق.) ، دار الفکر؛
فقه السنه: سید سابق، بیروت، دار الکتاب العربی؛
فقه القرآن: الراوندی (م. 573ق.) ، به کوشش الحسینی، قم، مکتبة النجفی، 1405ق؛
الفقه علی المذاهب الخمسه: محمد جواد مغنیه، قم، دار الکتاب الاسلامی، 1422ق؛
الکافی فی الفقه: ابوالصلاح الحلبی (م. 447ق.) ، به کوشش استادی، اصفهان، مکتبة امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، 1403ق؛
الکافی: الکلینی (م. 329ق.) ، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1375ش؛
کشاف القناع: منصور البهوتی (م. 1051ق.) ، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق؛
الکشاف: الزمخشری (م. 538ق.) ، قم، بلاغت، 1415ق؛
کشف الرموز: الفاضل الآبی (م. 690ق.) ، به کوشش اشتهاردی و یزدی، قم، نشر اسلامی، 1408ق؛
کشف اللثام: الفاضل الهندی (م. 1137ق.) ، قم، نشر اسلامی، 1416ق؛
کفایة الاحکام (کفایة الفقه): محمد باقر السبزواری (م. 1090ق.) ، به کوشش الواعظی، قم، النشر الاسلامی، 1423ق؛
کنز العرفان فی فقه القرآن: الفاضل المقداد (م. 826ق.) ، به کوشش بهبودی، تهران، مرتضوی، 1373ش؛
لسان العرب: ابن منظور (م. 711ق.) ، قم، ادب الحوزه، 1405ق؛
المبسوط فی فقه الامامیه: الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه؛
المبسوط: السرخسی (م. 483ق.) ، بیروت، دار المعرفه، 1406ق؛
مجمع البیان: الطبرسی (م. 548ق.) ، بیروت، دار المعرفه، 1406ق؛
المجموع شرح المهذب: النووی (م. 676ق.) ، دار الفکر؛
المختصر النافع: المحقق الحلی (م. 676ق.) ، تهران، البعثه، 1410ق؛
مختلف الشیعه: العلامة الحلی (م. 726ق.) ، قم، النشر الاسلامی، 1412ق؛
مدارک الاحکام: سید محمد بن علی الموسوی العاملی (م. 1009ق.) ، قم، آل البیت:، 1410ق؛
مستند الشیعه: احمد النراقی (م. 1245ق.) ، قم، آل البیت:، 1415ق؛
المصباح المنیر: الفیومی (م. 770ق.) ، قم، دار الهجره، 1405ق؛
معجم مقاییس اللغه: ابن فارس (م. 395ق.) ، به کوشش عبدالسلام، قم، دفتر تبلیغات، 1404ق؛
المغنی: عبدالله بن قدامه (م. 620ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه؛
مغنی المحتاج: محمد الشربینی (م. 977ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1377ق؛
مفردات: الراغب (م. 425ق.) ، نشر الکتاب، 1404ق؛
المقنعه: المفید (م. 413ق.) ، قم، نشر اسلامی، 1410ق؛
مناسک حج: لطف الله الصافی، دار القرآن الکریم، 1414ق؛
من لا یحضره الفقیه: الصدوق (م. 381ق.) ، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، 1404ق؛
منتهی المطلب: العلامة الحلی (م. 726ق.) ، مشهد، آستان قدس رضوی، 1412ق؛
مواهب الجلیل: الحطاب الرعینی (م. 954ق.) ، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1416ق؛
مواهب الرحمن: سید عبدالاعلی السبزواری، بیروت، مؤسسه اهل بیت:، 1409ق؛
المهذب: القاضی ابن البراج (م. 481ق.) ، به کوشش جمعی از محققان، قم، نشر اسلامی، 1406ق؛
المیزان: الطباطبائی (م. 1402ق.) ، بیروت، اعلمی، 1393ق؛
النخبه: الفیض الکاشانی (م. 1091ق.) ، به کوشش انصاری، تهران، سازمان تبلیغات، 1418ق؛
النهایه: مبارک ابن اثیر (م. 606ق.) ، به کوشش محمود الزاوی و الطناحی، قم، اسماعیلیان، 1367ش؛
النهایه: الطوسی (م. 460ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی، 1400ق؛
نهایة المحتاج: محمد بن ابی العباس الشافعی (م. 1004ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1413ق؛
نیل الاوطار: الشوکانی (م. 1255ق.) ، بیروت، دار الجیل، 1973م؛
الوسیلة الی نیل الفضیله: ابن حمزه (م. 560ق.) ، به کوشش الحسون، قم، مکتبة النجفی، 1408ق؛
الهدایة شرح بدایة المبتدی: علی بن ابی بکر المرغینانی (م. 593ق.) ، به کوشش طلال یوسف، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1415ق.

[1] النهایه، طوسی، ص251؛ السرائر، ج1، ص521.

[2] نک: المبسوط، سرخسی، ج4، ص18؛ بدائع الصنائع، ج2، ص154.

[3] فتح العزیز، ج7، ص357-359؛ الحاوی الکبیر، ج4، ص174.

[4] الروض المریع، ج1، ص187-188.

[5] حاشیة الدسوقی، ج2، ص37.

[6] النهایه، طوسی، ص251؛ مختلف الشیعه، ج4، ص245.

[7] الکافی، ج4، ص68؛ مختلف الشیعه، ج4، ص245؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص188.

[8] منتهی المطلب، ج11، ص59؛ النخبه، ص168؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص328.

[9] بدائع الصنائع، ج2، ص127.

[10] المغنی، ج3، ص436.

[11] فتح العزیز، ج7، ص364؛ المجموع، ج8، ص119.

[12] المقنعه، ص415؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص193.

[13] نک: الکافی، ج4، ص469؛ التهذیب، ج5، ص187.

[14] الحاوی الکبیر، ج4، ص174؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص193؛ المجموع، ج8، ص123.

[15] السرائر، ج1، ص588؛ سداد العباد، ص341؛ مستند الشیعه، ج12، ص231.

[16] تذکرة الفقهاء، ج8، ص194؛ جامع المقاصد، ج2، ص25.

[17] المغنی، ج3، ص437-438؛ حاشیة الدسوقی، ج2، ص44.

[18] المقنعه، ص416؛ السرائر، ج1، ص199؛ جامع المقاصد، ج2، ص25.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+'''افاضه از عرفات به مشعرالحرام'''، دومین مرحله از افاضات یا جابجاشدن حاجی در حج است. زمان این افاضه، در انتهای [[وقوف در عرفات]] و پس از غروب خورشید روز عرفه، ۹ [[ذی‌الحجة]] است و رفتن پیش از آن، کفاره دارد.
+== احکام ==
 به باور بیشتر فقیهان امامی،<ref>النهایه، طوسی، ص251؛ السرائر، ج1، ص521.</ref> حنفی،<ref>نک: المبسوط، سرخسی، ج4، ص18؛ بدائع الصنائع، ج2، ص154.</ref> شافعی<ref>فتح العزیز، ج7، ص357-359؛ الحاوی الکبیر، ج4، ص174.</ref> و حنبلی<ref>الروض المریع، ج1، ص187-188.</ref> زمان افاضه از عرفات، پس از غروب آفتاب روز عرفه است و افاضه از عرفات پیش از غروب آفتاب جایز نیست. در این میان، مالکیان [[وقوف در عرفات]] در بخشی از شب را نیز رکن حج قلمداد کرده‌اند و از این‌رو، افاضه پیش از غروب را موجب بطلان حج دانسته‌اند.<ref>حاشیة الدسوقی، ج2، ص37.</ref>
 === کفاره ===
-دیدگاه مشهور فقیهان امامی، [[کفاره]] بیرون آمدن از عرفات پیش از غروب آفتاب، [[قربانی]] (بدنه) و در صورت ناتوانی از انجام آن، 18 روز [[روزه]] گرفتن است.<ref>النهایه، طوسی، ص251؛ مختلف الشیعه، ج4، ص245.</ref> <ref>الکافی، ج4، ص68؛ مختلف الشیعه، ج4، ص245؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص188.</ref> البته اگر افاضه پیش از غروب آفتاب، به سبب ناآگاهی یا اشتباه صورت گیرد یا حج‌گزار پیش از غروب آفتاب به عرفات بازگردد، کفاره از عهده او برداشته می‌شود.<ref>منتهی المطلب، ج11، ص59؛ النخبه، ص168؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص328.</ref>
+دیدگاه مشهور فقیهان امامی، [[کفاره]] بیرون آمدن از عرفات پیش از غروب آفتاب، [[قربانی]] (بدنه) و در صورت ناتوانی از انجام آن، 18 روز [[روزه]] گرفتن است.<ref>النهایه، طوسی، ص251؛ مختلف الشیعه، ج4، ص245.</ref><ref>الکافی، ج4، ص68؛ مختلف الشیعه، ج4، ص245؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص188.</ref> البته اگر افاضه پیش از غروب آفتاب، به سبب ناآگاهی یا اشتباه صورت گیرد یا حج‌گزار پیش از غروب آفتاب به عرفات بازگردد، کفاره از عهده او برداشته می‌شود.<ref>منتهی المطلب، ج11، ص59؛ النخبه، ص168؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص328.</ref>
 بر پایه [[فقه حنفی]]<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص127.</ref> و حنبلی<ref>المغنی، ج3، ص436.</ref> نیز افاضه پیش از غروب آفتاب کفاره دارد و در صورت بازگشت به عرفات پیش از غروب، از عهده فرد برداشته می‌شود. فقیهان شافعی پرداخت کفاره را در این فرض مستحب شمرده‌اند.<ref>فتح العزیز، ج7، ص364؛ المجموع، ج8، ص119.</ref>
 == آداب ==
-فقها برای افاضه از عرفات به مشعرالحرام آدابی برشمرده‌اند. از جمله ا. استغفار<ref>المقنعه، ص415؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص193.</ref> که در آیه 199 بقره/2 و احادیث<ref>نک: الکافی، ج4، ص469؛ التهذیب، ج5، ص187.</ref> سفارش شده است. ب. رعایت وقار و آرامش.<ref>الحاوی الکبیر، ج4، ص174؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص193؛ المجموع، ج8، ص123.</ref> ج. خواندن دعاهای ویژه.<ref>السرائر، ج1، ص588؛ سداد العباد، ص341؛ مستند الشیعه، ج12، ص231.</ref> د. با هم خواندن نماز مغرب و عشا در [[مزدلفه]]. به باور فقیهان امامی<ref>تذکرة الفقهاء، ج8، ص194؛ جامع المقاصد، ج2، ص25.</ref> و اهل سنت<ref>المغنی، ج3، ص437-438؛ حاشیة الدسوقی، ج2، ص44.</ref> تاخیر ادای نماز مغرب از اول وقت و به جا آوردن آن در مزدلفه همراه با نماز عشا، سنت و مستحب است، حتی اگر تا رسیدن به مزدلفه یک چهارم شب گذشته باشد؛ چنان‌که امامیان بدان تصریح کرده‌اند.<ref>المقنعه، ص416؛ السرائر، ج1، ص199؛ جامع المقاصد، ج2، ص25.</ref> (← جمع بین صلاتین)
+فقها برای افاضه از عرفات به مشعرالحرام آدابی برشمرده‌اند. آ. استغفار<ref>المقنعه، ص415؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص193.</ref> که در آیه 199 [[سوره بقره]] و احادیث<ref>نک: الکافی، ج4، ص469؛ التهذیب، ج5، ص187.</ref> سفارش شده است: ب. رعایت وقار و آرامش.<ref>الحاوی الکبیر، ج4، ص174؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص193؛ المجموع، ج8، ص123.</ref> ج. خواندن دعاهای ویژه.<ref>السرائر، ج1، ص588؛ سداد العباد، ص341؛ مستند الشیعه، ج12، ص231.</ref> د. با هم خواندن نماز مغرب و عشا در [[مزدلفه]]. به نظر فقیهان امامی<ref>تذکرة الفقهاء، ج8، ص194؛ جامع المقاصد، ج2، ص25.</ref> و اهل سنت<ref>المغنی، ج3، ص437-438؛ حاشیة الدسوقی، ج2، ص44.</ref> تاخیر ادای نماز مغرب از اول وقت و به جا آوردن آن در مزدلفه همراه با نماز عشا، سنت و مستحب است، حتی اگر تا رسیدن به مزدلفه یک چهارم شب گذشته باشد؛ چنان‌که امامیان بدان تصریح کرده‌اند.<ref>المقنعه، ص416؛ السرائر، ج1، ص199؛ جامع المقاصد، ج2، ص25.</ref> (← جمع بین صلاتین)
 == جستارهای وابسته ==
@@ خط ۱۳: / خط ۱۶: @@
 * [[افاضه]]
 * [[افاضه از مکه به منا و عرفات]]
+* [[افاضه از مشعرالحرام به منا]]
+* [[افاضه از منا به مکه]]
+* [[وقوف در عرفات]]
 == پانویس ==
@@ خط ۱۸: / خط ۲۴: @@
 == منابع ==
+{{منابع}}
+{{دانشنامه
+ | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9029
+ | عنوان = افاضه
+ | نویسنده = محمد سحرخوان
+}}
+* '''ارشاد الاذهان''': العلامة الحلی (م. 726ق.) ، به کوشش الحسون، قم، نشر اسلامی، 1410ق؛
+* '''اسنی المطالب فی شرح روض الطالب''': زکریا الانصاری (م. 926ق.) ، به کوشش محمد تامر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1422ق؛
+* '''اصباح الشیعه''': قطب الدین البیهقی (م. قرن6ق.) ، ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الامام صادق7، 1416ق؛
+* '''الاقتصاد الهادی''': الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش حسن سعید، تهران، مکتبة جامع چهل ستون، 1400ق؛
+* '''الام''': الشافعی (م. 204ق.) ، بیروت، دار الفکر، 1403ق؛
+* '''البحر الرائق''': ابونجیم المصری (م. 970ق.) ، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق؛
+* '''البحر المحیط''': ابوحیان الاندلسی (م. 754ق.) ، بیروت، دار الفکر، 1412ق؛
+* '''تفسیر سمرقندی (بحر العلوم)''': السمرقندی (م. 375ق.) ، به کوشش محمود مطرجی، بیروت، دار الفکر؛
+* '''بدایة المجتهد''': ابن رشد القرطبی (م. 595ق.) ، به کوشش العطار، بیروت، دار الفکر، 1415ق؛
+* '''بدائع الصنائع''': علاء الدین الکاسانی (م. 587ق.) ، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، 1409ق؛
+* '''تاریخ طبری''' (تاریخ الامم و الملوک)، الطبری (م. 310ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، 1403ق؛
+* '''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (م. 292ق.) ، بیروت، دار صادر، 1415ق؛
+* '''التبیان''': الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛
+* '''تحریر الاحکام الشرعی'''ه: العلامة الحلی (م. 726ق.) ، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق (علیه‌السّلام)، 1420ق؛
+* '''تحریر الوسیله''': امام خمینی1 (م. 1368ش.) ، نجف، دار الکتب العلمیه، 1390ق؛
+* '''تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (م. 726ق.) ، قم، آل البیت:، 1414ق؛
+* '''ترتیب اصلاح المنطق''': ابن السکیت (م. 244ق.) ، به کوشش بکایی، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412ق؛
+* '''التحریر و التنویر''': ابن عاشور (م. 1393ق.) ، مؤسسة التاریخ؛
+* '''تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم)''': ابن کثیر (م. 774ق.) ، به کوشش شمس الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق؛
+* '''تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان)''': الثعلبی (م. 427ق.) ، به کوشش ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422ق؛
+* '''تهذیب الاحکام''': الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365ش؛
+* '''الجامع للشرائع''': یحیی بن سعید الحلی (م. 690ق.) ، به کوشش گروهی از فضلا، قم، سید الشهداء، 1405ق؛
+* '''جامع‌ البیان''': الطبری (م. 310ق.) ، بیروت، دار المعرفه، 1412ق؛
+* '''جامع المقاصد''': الکرکی (م. 940ق.) ، قم، آل البیت:، 1411ق؛
+* '''جمل العلم و العمل''': السید المرتضی (م. 436ق.) ، به کوشش احمد حسینی، نجف، مطبعة الآداب، 1387ق؛
+* '''جواهر الکلام''': النجفی (م. 1266ق.) ، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛
+* '''حاشیة الدسوقی''': الدسوقی (م. 1230ق.) ، احیاء الکتب العربیه؛
+* '''حاشیة الصاوی علی الشرح الصغیر''': احمد بن محمد الخلوتی (م. 1241ق.) ، دار المعارف؛
+* '''الحاوی الکبیر''': الماوردی (م. 450ق.) ، به کوشش علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414ق؛
+* '''الحدائق الناضره''': یوسف البحرانی (م. 1186ق.) ، به کوشش آخوندی، قم، نشر اسلامی، 1363ش؛
+* '''الخلاف''': الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، 1407ق؛
+* '''الدر المنثور''': السیوطی (م. 911ق.) ، بیروت، دار المعرفه، 1365ق؛
+* '''الدر المختار''': الحصکفی (م. 1088ق.) ، بیروت، دار الفکر، 1415ق؛
+* '''الدروس الشرعیه''': الشهید الاول (م. 786ق.) ، قم، النشر الاسلامی، 1412ق؛
+* '''الروض المریع شرح زاد المستنقع''': منصور البهوتی (م. 1051ق.) ، به کوشش سعید اللحام، بیروت، دار الفکر؛
+* '''روضة الطالبین''': النووی (م. 676ق.) ، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه؛
+* '''سداد العباد''': حسین بن محمد آل عصفور (م. 1216ق.) ، به کوشش محسن آل عصفور، قم، محلاتی، 1421ق؛
+* السرائر: ابن ادریس (م. 598ق.) ، قم، نشر اسلامی، 1411ق؛
+* '''سنن الترمذی''': الترمذی (م. 279ق.) ، به کوشش عبدالوهاب، بیروت، دار الفکر، 1402ق؛
+* '''السیرة النبویه''': ابن هشام (م. 213/218ق.) ، به کوشش محمد محیی الدین، مصر، مکتبة محمد علی صبیح، 1383ق؛
+* '''شرائع الاسلام''': المحقق الحلی،(م. 676ق.) ، به کوشش شیرازی، تهران، استقلال، 1409ق؛
+* '''الشرح الکبیر''': ابوالبرکات (م. 1201ق.) ، دار احیاء الکتب العربیه؛
+* '''الصحاح''': الجوهری (م. 393ق.) ، به کوشش العطار، بیروت، دار العلم للملایین، 1407ق؛
+* '''صحیح ابن حبان بترتیب ابن بلبان''': علی بن بلبان الفارسی (م. 739ق.) ، به کوشش الارنؤوط، الرساله، 1414ق؛
+* '''صحیح البخاری''': البخاری (م. 256ق.) ، بیروت، دار الفکر، 1401ق؛
+* '''صحیح مسلم''': مسلم (م. 261ق.) ، بیروت، دار الفکر؛
+* '''العین''': خلیل (م. 175ق.) ، به کوشش المخزومی و دیگران، دار الهجره، 1409ق؛
+* '''غنیة النزوع''': الحلبی (م. 585ق.) ، به کوشش بهادری، قم، مؤسسه امام صادق7، 1417ق؛
+* '''فتح العزیز''': عبدالکریم بن محمد الرافعی (م. 623ق.) ، دار الفکر؛
+* '''فقه السنه''': سید سابق، بیروت، دار الکتاب العربی؛
+* '''فقه القرآن''': الراوندی (م. 573ق.) ، به کوشش الحسینی، قم، مکتبة النجفی، 1405ق؛
+* '''الفقه علی المذاهب الخمسه''': محمد جواد مغنیه، قم، دار الکتاب الاسلامی، 1422ق؛
+* '''الکافی فی الفقه''': ابوالصلاح الحلبی (م. 447ق.) ، به کوشش استادی، اصفهان، مکتبة امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، 1403ق؛
+* '''الکافی''': الکلینی (م. 329ق.) ، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1375ش؛
+* '''کشاف القناع''': منصور البهوتی (م. 1051ق.) ، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق؛
+* '''الکشاف''': الزمخشری (م. 538ق.) ، قم، بلاغت، 1415ق؛
+* '''کشف الرموز''': الفاضل الآبی (م. 690ق.) ، به کوشش اشتهاردی و یزدی، قم، نشر اسلامی، 1408ق؛
+* '''کشف اللثام''': الفاضل الهندی (م. 1137ق.) ، قم، نشر اسلامی، 1416ق؛
+* '''کفایة الاحکام (کفایة الفقه)''': محمد باقر السبزواری (م. 1090ق.) ، به کوشش الواعظی، قم، النشر الاسلامی، 1423ق؛
+* '''کنز العرفان فی فقه القرآن''': الفاضل المقداد (م. 826ق.) ، به کوشش بهبودی، تهران، مرتضوی، 1373ش؛
+* '''لسان العرب''': ابن منظور (م. 711ق.) ، قم، ادب الحوزه، 1405ق؛
+* '''المبسوط فی فقه الامامیه''': الطوسی (م. 460ق.) ، به کوشش بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه؛
+* '''المبسوط''': السرخسی (م. 483ق.) ، بیروت، دار المعرفه، 1406ق؛
+* '''مجمع البیان''': الطبرسی (م. 548ق.) ، بیروت، دار المعرفه، 1406ق؛
+* '''المجموع شرح المهذب''': النووی (م. 676ق.) ، دار الفکر؛
+* '''المختصر النافع''': المحقق الحلی (م. 676ق.) ، تهران، البعثه، 1410ق؛
+* '''مختلف الشیعه''': العلامة الحلی (م. 726ق.) ، قم، النشر الاسلامی، 1412ق؛
+* '''مدارک الاحکام''': سید محمد بن علی الموسوی العاملی (م. 1009ق.) ، قم، آل البیت:، 1410ق؛
+* '''مستند الشیعه''': احمد النراقی (م. 1245ق.) ، قم، آل البیت:، 1415ق؛
+* '''المصباح المنیر''': الفیومی (م. 770ق.) ، قم، دار الهجره، 1405ق؛
+* '''معجم مقاییس اللغه''': ابن فارس (م. 395ق.) ، به کوشش عبدالسلام، قم، دفتر تبلیغات، 1404ق؛
+* '''المغنی''': عبدالله بن قدامه (م. 620ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه؛
+* '''مغنی المحتاج''': محمد الشربینی (م. 977ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1377ق؛
+* '''مفردات''': الراغب (م. 425ق.) ، نشر الکتاب، 1404ق؛
+* '''المقنعه''': المفید (م. 413ق.) ، قم، نشر اسلامی، 1410ق؛
+* '''مناسک حج''': لطف الله الصافی، دار القرآن الکریم، 1414ق؛
+* '''من لا یحضره الفقیه''': الصدوق (م. 381ق.) ، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، 1404ق؛
+* '''منتهی المطلب''': العلامة الحلی (م. 726ق.) ، مشهد، آستان قدس رضوی، 1412ق؛
+* '''مواهب الجلیل''': الحطاب الرعینی (م. 954ق.) ، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1416ق؛
+* '''مواهب الرحمن''': سید عبدالاعلی السبزواری، بیروت، مؤسسه اهل بیت:، 1409ق؛
+* '''المهذب''': القاضی ابن البراج (م. 481ق.) ، به کوشش جمعی از محققان، قم، نشر اسلامی، 1406ق؛
+* '''المیزان''': الطباطبائی (م. 1402ق.) ، بیروت، اعلمی، 1393ق؛
+* '''النخبه''': الفیض الکاشانی (م. 1091ق.) ، به کوشش انصاری، تهران، سازمان تبلیغات، 1418ق؛
+* '''النهایه''': مبارک ابن اثیر (م. 606ق.) ، به کوشش محمود الزاوی و الطناحی، قم، اسماعیلیان، 1367ش؛
+* '''النهایه''': الطوسی (م. 460ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی، 1400ق؛
+* '''نهایة المحتاج''': محمد بن ابی العباس الشافعی (م. 1004ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1413ق؛
+* '''نیل الاوطار''': الشوکانی (م. 1255ق.) ، بیروت، دار الجیل، 1973م؛
+* '''الوسیلة الی نیل الفضیله''': ابن حمزه (م. 560ق.) ، به کوشش الحسون، قم، مکتبة النجفی، 1408ق؛
+* '''الهدایة شرح بدایة المبتدی''': علی بن ابی بکر المرغینانی (م. 593ق.) ، به کوشش طلال یوسف، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1415ق.
+{{پایان}}
+{{افاضه های حج}}
+{{واژگان قرآنی}}
+[[رده:اعمال حج]]
+[[رده:آداب حج]]
+[[رده:مناسک حج]]
+[[رده:احکام حج]]
+[[رده:احکام عرفات]]

ن ب و افاضه‌های حج
افاضه از مکه به منا و عرفات	۸و۹ ذی‌الحجة: بعد از ظهر روز ترویه به منا و فجر روز عرفه به عرفات
افاضه از عرفات به مشعرالحرام	روز ۹ ذی‌الحجة: پس از غروب خورشید روز عرفه
افاضه از مشعرالحرام به منا	روز ۱۰ ذی‌الحجة: پس از فجر عید قربان
افاضه از منا به مکه	پیش از غروب خورشید روز ۱۲ ذی‌الحجة یا پیش از ظهر روز ۱۳ ذی‌الحجة