پژوهشکده حج و زیارت: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''پژوهشکده حج و زیارت''' یکی از زیر مجموعه‌های حوزه [[نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت]] است که به پژوهش در موضوع حج و زیارت در زمینه‌های تاریخ، اخلاق، کلام، فقه و مطالعات اجتماعی می‌پردازد. پژوهشکده حج و زیارت در شهر [[قم]] قرار دارد و پیشتر با عنوان مرکز تحقیقات حج از سال ۱۳۷۰ آغاز به کار کرد و در سال ۱۳۸۹ به پژوهشکده تبدیل شد.   
'''پژوهشکده حج و زیارت''' یکی از زیر مجموعه‌های حوزه [[نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت]] است که به پژوهش در موضوع حج و زیارت در زمینه‌های تاریخ، اخلاق، کلام، فقه و مطالعات اجتماعی می‌پردازد. پژوهشکده حج و زیارت در شهر [[قم]] قرار دارد و پیشتر با عنوان '''مرکز تحقیقات حج''' از سال ۱۳۷۰ آغاز به کار کرد و در سال ۱۳۸۹ به پژوهشکده تبدیل شد.   


پژوهشکده حج تنها مرکز تخصصی مطالعات حج و زیارت در کشور است که تا کنون بیش از هزار عنوان کتاب منتشر کرده است. سه مجله تخصصی در موضوع حج و زیارت و دانشنامه حج و زیارت و دانشنامه مجازی حج و زیارت (ویکی حج) از پروژه‌های فعلی این پژوهشکده است. کتابخانه تخصصی و مرکز اسناد حج و موزه حج از دیگر بخش‌های پژوهشکده حج است.   
پژوهشکده حج تنها مرکز تخصصی مطالعات حج و زیارت در کشور است که تا کنون بیش از هزار عنوان کتاب منتشر کرده است. سه مجله تخصصی در موضوع حج و زیارت و دانشنامه حج و زیارت و دانشنامه مجازی حج و زیارت (ویکی حج) از پروژه‌های فعلی این پژوهشکده است. کتابخانه تخصصی و مرکز اسناد حج و موزه حج از دیگر بخش‌های پژوهشکده حج است.   


==پيشينه==
==پیشینه==


پژوهشکده حج و زیارت پیش از این با نام «[[مرکز تحقيقات حج]]» فعالیت داشت. این مرکز  در سال ۱۳۷۰ به عنوان يکي از نهادهاي تابعه حوزه [[نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت]] تأسيس گرديد. [[مرکز تحقیقات حج]] در مدت فعاليت خود بيش از هشتصد اثر  در ابعاد مختلف [[حج]] و [[زیارت|زيارت]] عرضه کرد. این مرکز در ۲۱ اسفند ۱۳۸۹ با کسب مجوز «[[شوراي گسترش آموزش عالي]]» به «پژوهشکده حج و زيارت» ارتقا يافت.
پژوهشکده حج و زیارت پیش از این با نام «[[مرکز تحقیقات حج]]» فعالیت داشت. این مرکز  در سال ۱۳۷۰ به عنوان یکی از نهادهای تابعه حوزه [[نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت]] تأسیس گردید. [[مرکز تحقیقات حج]] در مدت فعالیت خود بیش از هشتصد اثر  در ابعاد مختلف [[حج]] و [[زیارت|زیارت]] عرضه کرد. این مرکز در ۲۱ اسفند ۱۳۸۹ با کسب مجوز «[[شورای گسترش آموزش عالی]]» به«پژوهشکده حج و زیارت» ارتقا یافت.


==اهداف==
==اهداف==


* توسعه و گسترش پژوهش در زمينه شناخت صحيح از ابعاد عبادي، سياسي، اجتماعي، اقتصادي و بين المللي [[حج]]
* توسعه و گسترش پژوهش در زمینه شناخت صحیح از ابعاد عبادی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و بین‌المللی [[حج]]
* ايجاد زمينه مناسب براي ارتقاي فعاليت‌هاي پژوهشي در زمينه [[حج]] و [[زیارت|زيارت]]
* ایجاد زمینه مناسب برای ارتقای فعالیت‌های پژوهشی در زمینه [[حج]] و [[زیارت|زیارت]]
* همکاري پژوهشي با مؤسسات آموزشي و پژوهشي کشور به منظور ارتقاي کيفيت فعاليت‌هاي پژوهشي
* همکاری پژوهشی با مؤسسات آموزشی و پژوهشی کشور به منظور ارتقای کیفیت فعالیت‌های پژوهشی
* تقويت فرهنگ و بنيه‌هاي فکري گردشگري ديني
* تقویت فرهنگ و بنیه‌های فکری گردشگری دینی
* گسترش و توسعه مطالعات بين مذاهب اسلامي به منظور دستيابي به وحدت [[امت اسلامی|امت اسلامي]]
* گسترش و توسعه مطالعات بین مذاهب اسلامی به منظور دستیابی به وحدت [[امت اسلامی|امت اسلامی]]


==وظايف==
==وظایف==


* بررسي و شناسايي نيازهاي پژوهشي
* بررسی و شناسایی نیازهای پژوهشی
* انجام طرح‌هاي پژوهشي بنيادي، کاربردي، توسعه‌اي و ميداني
* انجام طرح‌های پژوهشی بنیادی، کاربردی، توسعه‌ای و میدانی
* فراهم آوردن امکانات لازم و متناسب با فعاليت‌هاي پژوهشي مربوطه
* فراهم آوردن امکانات لازم و متناسب با فعالیت‌های پژوهشی مربوطه
* برگزاري نشست‌ها و همايش‌هاي علمي ـ تخصصي، ملي و بين المللي
* برگزاری نشست‌ها و همایش‌های علمی ـ تخصصی، ملی و بین‌المللی
* برگزاري دوره‌هاي آموزشي، پژوهشي، تحصيلات تکميلي و کوتاه‌مدت
* برگزاری دوره‌های آموزشی، پژوهشی، تحصیلات تکمیلی و کوتاه‌مدت
==ساختار==
==ساختار==
=== شوراهاي عالي===
=== شوراهای عالی===


در اساسنامه پژوهشکده از نقش اساسي دو بخش نام برده شده است:
در اساسنامه پژوهشکده از نقش اساسی دو بخش نام برده شده است:


* '''هيئت امناي پژوهشکده''' وظيفه ترسيم سياست‌هاي کلان پژوهشکده را به عهده دارد.
* '''هیئت امنای پژوهشکده''' وظیفه ترسیم سیاست‌های کلان پژوهشکده را به عهده دارد.
* '''شوراي پژوهشي''' وظيفه بررسي و تأييد طرح‌هاي پژوهشي و در مجموع نظارت علمي بر فعاليت‌هاي پژوهشکده را به عهده دارد.
* '''شورای پژوهشی''' وظیفه بررسی و تأیید طرح‌های پژوهشی و در مجموع نظارت علمی بر فعالیت‌های پژوهشکده را به عهده دارد.


=== گروه‌هاي علمي===
=== گروه‌های علمی===


پژوهشکده از پنج گروه و هشت واحد علمي ـ پژوهشي به شرح زير تشکيل شده است:
پژوهشکده از پنج گروه و هشت واحد علمی ـ پژوهشی به شرح زیر تشکیل شده است:


* تاريخ و سيره
* تاریخ و سیره
* اخلاق و اسرار  
* اخلاق و اسرار  
* مطالعات سیاسی-اجتماعي
* مطالعات سیاسی-اجتماعی
* کلام و معارف  
* کلام و معارف  
* فقه و حقوق  
* فقه و حقوق  
* واحد ترجمه
* واحد ترجمه
* واحد احیای میراث و نسخ خطی
* واحد احیای میراث و نسخ خطی
خط ۴۹: خط ۴۸:
* دفتر پژوهشکده حج و زیارت در خراسان رضوی
* دفتر پژوهشکده حج و زیارت در خراسان رضوی


=== کتابخانه تخصصي===
=== کتابخانه تخصصی===
کتابخانه تخصصي در زمان فعاليت [[مرکز تحقيقات حج]]، تأسيس شد و اکنون فعالترین کتابخانه در حوزه تولید محتوا با  موضوع [[حج]] و [[زیارت]] است. تعداد کتابهاي موجود در کتابخانه تا بهار 1399، بيش از 27000عنوان مي‌شود که در حدود 35000جلد است.  
کتابخانه تخصصی در زمان فعالیت [[مرکز تحقیقات حج]]، تأسیس شد و اکنون فعالترین کتابخانه در حوزه تولید محتوا با  موضوع [[حج]] و [[زیارت]] است. تعداد کتابهای موجود در کتابخانه تا بهار ۱۳۹۹، بیش از ۲۷۰۰۰عنوان می‌شود که در حدود ۳۵۰۰۰جلد است.  


=== واحد اسناد ===
=== واحد اسناد ===
در اين واحد، در مرحله اول، اسناد مرتبط با پژوهشکده حج و زيارت و نيز اسناد بعثه مقام معظم رهبري که مرتبط با پژوهشکده هستند جمع آوري شد. سپس يک نسخه ديجيتال از اسناد مرتبط با حج و زيارت در ديگر سازمان ها و ارگان ها، فهرست‌نويسي و نمايه زني بيش از چهار هزار عنوان سند در بيش از شصت هزار برگ و جاگذاري و تهيه آرشيو اسناد حج و زيارت، از مهم ترين فعاليت هاي انجام شده در اين واحد مي‌باشد. تعداد اسناد موجود در واحد اسناد پژوهشکده حج و زيارت تا بهار 1399، 4412 عنوان سند در بيش از 60000 هزار صفحه مي‌شود.
در این واحد، در مرحله اول، اسناد مرتبط با پژوهشکده حج و زیارت و نیز اسناد بعثه مقام معظم رهبری که مرتبط با پژوهشکده هستند جمع‌آوری شد. سپس یک نسخه دیجیتال از اسناد مرتبط با حج و زیارت در دیگر سازمان‌ها و ارگان‌ها، فهرست‌نویسی و نمایه زنی بیش از چهار هزار عنوان سند در بیش از شصت هزار برگ و جاگذاری و تهیه آرشیو اسناد حج و زیارت، از مهم‌ترین فعالیت‌های انجام شده در این واحد می‌باشد. تعداد اسناد موجود در واحد اسناد پژوهشکده حج و زیارت تا بهار ۱۳۹۹، ۴۴۱۲ عنوان سند در بیش از ۶۰۰۰۰ هزار صفحه می‌شود.


=== موزه حج و زیارت ===
=== موزه حج و زیارت ===
در اين موزه آثار هنري و فرهنگي مربوط به حج نگهداري مي‌شود که از جمله اين آثار فرهنگي. از اشیای این موزه مي‌‌توان به قرآن‌هاي نفيس و کتب خطي متعلق به خطاطان ايراني و غير ايراني اشاره کرد.قسمتي از موزه به هدايايي اختصاص دارد که از مراکز و سازمان هاي مربوط به حج و زيارت کشورهاي اسلامي، عموما عربي، به رهبر معظم انقلاب، وزراء، مسئولين بعثه و سازمان حج و زيارت اهدا شده است؛ ماکت بافت قديمي شهر مدينه اشاره کرد.
{{اصلی|موزه حج و زیارت}}
 
در این موزه آثار هنری و فرهنگی مربوط به حج نگهداری می‌شود که از جمله این آثار فرهنگی. از اشیای این موزه می‌توان به قرآن‌های نفیس و کتب خطی متعلق به خطاطان ایرانی و غیر ایرانی اشاره کرد.قسمتی از موزه به هدایایی اختصاص دارد که از مراکز و سازمان‌های مربوط به حج و زیارت کشورهای اسلامی، عموماً عربی، به رهبر معظم انقلاب، وزراء، مسئولین بعثه و سازمان حج و زیارت اهدا شده است؛ ماکت بافت قدیمی شهر مدینه اشاره کرد.
==محصولات و فعالیت‌ها==
پژوهشکده حج و زیارت تا بهار سال 1399 حدود 1074 عنوان کتاب و حدود 201 شماره نشريه منتشر کرده است. 
 
تولید کتاب


کتاب‌هاي منتشر شده در اين موضوعات مرتبط با حج و زيارت سامان يافته‌اند: فلسفه و اسرار، اخلاق و آداب، تاريخ و جغرافياي اماکن زيارتي، پژوهش‌هاي قرآني و حديثي، احکام و مناسک، سفرنامه­‌ها و خاطرات، مطالعات سياسي- اجتماعي، گزارش‌هاي حج‌گزاري ايرانيان و آثاري در زمينه دفاع از اعتقادات مذهب تشيع و پاسخ به «شبهات منتشره» برضد شيعه و وهابيت‌شناسي.   
=== دفتر پژوهشکده حج و زیارت در خراسان رضوی ===
با توجه به لزوم استفاده از تمام ظرفیت‌های علمی و پژوهشی کشور و به ثمر رساندن پروژه‌های علمی و پژوهشی در حوزه تولید آثار مرتبط با حج و زیارت، از سال ۱۳۹۳ دفتر پژوهشکده مشهد به جهت بهره‌مندی از جامعه علمی مشهد مقدس افتتاح گردیده است.
==محصولات و فعالیت‌ها==
===کتاب===
پژوهشکده حج و زیارت تا پاییز سال 1402 حدود 1200 عنوان کتاب ( حدود 1300 جلد) و 250 شماره نشریه منتشر کرده است.کتاب‌های منتشر شده در این موضوعات مرتبط با حج و زیارت سامان یافته‌اند: فلسفه و اسرار، اخلاق و آداب، تاریخ و جغرافیای اماکن زیارتی، پژوهش‌های قرآنی و حدیثی، احکام و مناسک، سفرنامه­‌ها و خاطرات، مطالعات سیاسی- اجتماعی، گزارش‌های حج‌گزاری ایرانیان و آثاری در زمینه دفاع از اعتقادات مذهب تشیع و پاسخ به«شبهات منتشره» برضد شیعه و وهابیت‌شناسی.   


===انتشار نشريه‌هاي تخصصي ===
===نشریه‌های تخصصی ===
[[پرونده:پژوهشنامه حج و زیارت.jpg|File.png|270px|thumb|left|پژوهشنامه حج و زیارت]]


* انتشار «[http://miqat.hajj.ir/ فصلنامه ميقات حج]» از پاييز سال ۷۱ آغاز گرديده و تاکنون 115 شماره از آن منتشر شده است. اين مجله به صورت تخصصي به موضوعات مرتبط با حج و زيارت پرداخته و مخاطبين خود را در ميان روحانيون، مديران و کارگزاران حج و عمره جستجو مي‌کند.
* انتشار «[http://miqat.hajj.ir/ فصلنامه میقات حج]» از پاییز سال ۷۱ آغاز گردیده و تاکنون ۱۱۵ شماره از آن منتشر شده است. این مجله به صورت تخصصی به موضوعات مرتبط با حج و زیارت پرداخته و مخاطبین خود را در میان روحانیون، مدیران و کارگزاران حج و عمره جستجو می‌کند.
* «[[دو فصلنامه ميقات عربی|دو فصلنامه ميقات الحج]] » به زبان عربی نيز به منظور توليد محتواي لازم براي مخاطبان عرب‌زبان از سال ۱۴۱۵ه‍ .ق منتشر شده است. فصلنامه‌هاي ميقات فارسي و عربي به صورت متمرکز حوزه جغرافيايي کشور [[عربستان]] و تحولات مربوط به [[حج]] و [[زیارت|زيارت]] و محتواي علمي مرتبط با آن را توليد و عرضه می کند.
[[پرونده:میقات حج.jpg|File.png|270px|thumb|left|میقات حج]]
* «[https://farhangziarat.hzrc.ac.ir/ فصلنامه فرهنگ زيارت]» از ديگر توليدات پژوهشکده بوده که در تابستان ۱۳۸۸ منتشر شد. اين فصلنامه مطالب مرتبط با [[زیارت|زيارت]] و [[عتبات عاليات]] را مدنظر دارد.
* «[[دو فصلنامه میقات عربی|دو فصلنامه میقات الحج]] » به زبان عربی نیز به منظور تولید محتوای لازم برای مخاطبان عرب‌زبان از سال ۱۴۱۵ه‍ .ق منتشر شده است. فصلنامه‌های میقات فارسی و عربی به صورت متمرکز حوزه جغرافیایی کشور [[عربستان]] و تحولات مربوط به[[حج]] و [[زیارت]] و محتوای علمی مرتبط با آن را تولید و عرضه می‌کند.
* [[گاهنامه بینش]] که در هر شماره به موضوعی در حوزه‌های کلامی، سیاسی، فقهی و اخلاقی  اختصاص می‌یابد.
* «[https://farhangziarat.hzrc.ac.ir/ فصلنامه فرهنگ زیارت]» از دیگر تولیدات پژوهشکده بوده که در تابستان ۱۳۸۸ منتشر شد. این فصلنامه مطالب مرتبط با [[زیارت]] و [[عتبات عالیات]] را مدنظر دارد.
*[[گاهنامه بینش]] که در هر شماره به موضوعی در حوزه‌های کلامی، سیاسی، فقهی و اخلاقی  اختصاص می‌یابد.


=== دانشنامه حج و حرمين شريفين===
=== دانشنامه حج و حرمین شریفین===
{{اصلی|دانشنامه حج و حرمین}}
[[پرونده:دانشنامه حج و حرمین.jpg|File.png|270px|thumb|left|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]


از سال ۱۳۸۷تدوين مداخل اصلي [[حج]] و [[زیارت|زيارت]] در قالب [[دانشنامه حج و حرمين شريفين]] در دستور کار قرار گرفت و پس از تدوين شيوه‌نامه‌ها و اساسنامه، کار تأليف مداخل آن پي گرفته شد.  
از سال ۱۳۸۷تدوین مداخل اصلی [[حج]] و [[زیارت]] در قالب [[دانشنامه حج و حرمین شریفین]] در دستور کار قرار گرفت و پس از تدوین شیوه‌نامه‌ها و اساسنامه، کار تألیف مداخل آن پی گرفته شد.


دانشنامه عتبات عالیات
=== ویکی حج ===
{{اصلی|ویکی حج}}
دانشنامه مجازی ویکی حج (wikihaj.com) در سال ۱۳۹۶ با هدف بهره‌گیری از ابزارهای روزآمد ارتباطی به منظور گسترش عمومی معارف مرتبط به حج و زیارت و دسترس‌پذیری بیشتر تولیدات علمی پژوهشکده حج و زیارت راه‌اندازی شد.


دانشنامه عتبات عاليات، دانشنامه‌اي تخصصي با موضوع حرم امامان: و ديگر اماکن زيارتي مشهور در عتبات عاليات (نجف، کربلا، کاظمين، سامراء) است. اين دانشنامه با اهدافي همچون بزرگداشت اهل‌بيت: و اماکن منسوب به آنان و فراهم‌کردن مرجعي معتبر و جامع براي جامعه علمي و زائران عتبات عاليات، از سال 1396 در دستور کار پژوهشکده حج و زيارت قرار گرفت و پس از پشت سرگذاشتن مراحل تدوين نظامنامه و شيوه‌نامه‌هاي تخصصي، در مرحله مدخل‌يابي است.  
===مجموعه آثار فاجعه منا===
{{اصلی|مجموعه آثار فاجعه منا(کتاب)}}
تهیه و تدوین «مجموعه آثار فاجعه منا» است از سال ۱۳۹۸  و در راستای حفظ یاد و خاطره شهدای فاجعه منا (دوم مهر ۱۳۹۴ / مکه مکرمه)،در دستور کار پژوهشکده حج و زیارت قرار گرفت. این مجموعه در ۱۸ جلد در سال ۱۴۰۰ منتشر شد.


مجموعه آثار فاجعه منا
===مجموعه آثار حج خونین===
 
[[پرونده:حج خونین.png|File.png|270px|thumb|left|پژوهشنامه حج و زیارت]]
از ديگر کلان پروژه‌هاي پژوهشکده، «مجموعه آثار فاجعه منا» است که تهيه و تدوين آن از سال 1398 در دستور کار پژوهشکده حج و زيارت قرار گرفت. در راستاي حفظ ياد و خاطره شهداي فاجعه منا (دوم مهر 1394 / مکه مکرمه)، از مدتي پيش طرح تهيه مجموعه آثار مرتبط با اين فاجعه در دستور کار قرار گرفت. هدف از اين طرح گردآوري تمامي اسناد، مدارک و آثار منتشر شده مرتبط با فاجعه منا و تدوين مجموعه‌اي چندجلدي در اين باره است. اين مجموعه در نهايت، مي‌تواند به عنوان مرجعي براي تحقيقات محققان و پژوهشگران علاقمند به وقايع حج مورد بهره‌برداري و استناد قرار گيرد
«مجموعه آثار حج خونین» طی سالهای ۱۳۹۷-۱۳۹۸ در پژوهشکده تهیه و تدوین شد. این مجموعه، کتابی مرجع درباره حج خونین یعنی  واقعه کشتار زائران ایرانی خانه خدا در شهر مکه توسط نیروهای سعودی در روز ۹ مرداد سال ۱۳۶۶ شمسی ذی الحجه ۱۴۰۷ قمری) است.  
 
مجموعه آثار حج خونین
 
«مجموعه آثار حج خونين» از جمله کلان پروژه‌هاي پژوهشکده حج و زيارت است که طي سالهاي 1397-1398 در پژوهشکده تهيه و تدوين شد. اين مجموعه، کتابي مرجع درباره حج خونين سال 1366 شمسي است.  واقعه کشتار زائران ايراني خانه خدا در شهر مکه توسط نيروهاي سعودي در روز ۹ مرداد سال ۱۳۶۶ شمسي ذي الحجه ۱۴۰۷ قمري) بزرگترين کشتار حجاج در مراسم حج در تاريخ معاصر دانسته شده و به «جمعه خونين مکه» يا «حج خونين» معروف است.
 
اين اثر را بايد در زمره کتاب‌هاي مرجع و زيربنايي دانست. اين مجموعه که آرشيوي از اسناد و مدارک يکي از مهمترين رويدادهاي انقلاب اسلامي است، مي‌تواند ابزاري مهم براي پژوهشگران، هنرمندان، تحليلگران و... جهت خلق توليدات و آثاري جديد در ارتباط با اين رويداد باشد. از طرفي تجميع آثار و روايت‌هاي مرتبط با يک موضوع، باعث فهم بهتر نسل‌‎هاي بعدي از حوادث و رويدادهاي کشور مي‌شود.  


=== موسوعه رد شبهات===
=== موسوعه رد شبهات===
[[پرونده:موسوعه رد شبهات وهابیت.jpg|File.png|270px|thumb|left|موسوعه رد شبهات]]
به منظور پاسخ‌گویی متقن و علمی به شبهات وارده از سوی [[سلفی گری|سلفیان]] و [[وهابیت|وهابیان]] بر باورهای پیروان [[اهل بیت|اهل بیت]] : موسوعه رد شبهات در دستور کار پژوهشکده قرار گرفته و تاکنون و ۲۱ جلد آن منتشر شده است.


به منظور پاسخ‌گويي متقن و علمي به شبهات وارده از سوي [[سلفی گری|سلفيان]] و [[وهابیت|وهابيان]] بر باورهاي پيروان [[اهل بیت|اهل بيت]] : موسوعه رد شبهات در دستور کار پژوهشکده قرار گرفته و اساسنامه، شيوه‌نامه و عناوين بيش از دويست شبهه تهيه گرديده است و 21 جلد آن منتشر شده است.
=== برگزاری همایش‌ها و نشست‌های تخصصی===


تهیه درسنامه های نقد وهابیت
از جمله وظایف و مأموریت‌های پژوهشکده که از زمان فعالیت [[مرکز تحقیقات حج]] پیگیری می‌شده است، ساماندهی همایش‌ها و نشست‌های تخصصی مرتبط با موضوع [[حج]] و [[زیارت|زیارت]] است. از جمله این همایش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:


«ستاد مقابله با جريان‌هاي تکفيري» براي آشنايي کادر و پرسنل نهادها و سازمان‌هايي که در حوزه بين‌الملل فعاليت مي‌کنند. دوره‌هاي نقد سلفي‌گري و وهابيت را در دو سطح مقدماتي و تکميلي تدوين کرده 
* '''همایش حج و جهانی‌شدن'''


=== برگزاري همايش‌ها و نشست‌هاي تخصصي===
این همایش در اسفندماه ۱۳۸۹ برگزار گردید.


از جمله وظايف و مأموريت‌هاي پژوهشکده که از زمان فعاليت‌ [[مرکز تحقيقات حج]] پيگيري مي‌شده است، ساماندهي همايش‌ها و نشست‌هاي تخصصي مرتبط با موضوع [[حج]] و [[زیارت|زيارت]] است. از جمله اين همايش‌ها مي‌توان به موارد زير اشاره نمود:
* '''همایش حج و اقتصاد'''


* '''همايش حج و جهاني‌شدن'''
همایش [[حج]] و اقتصاد نخستین نشست پیرامون ابعاد اقتصادی [[حج]] بود که در تاریخ ۲۲ تیرماه ۱۳۹۱ برگزار گردید. ۳۲ مقاله برتر از مجموع ۷۵ مقاله ارسالی در کتاب «مجموعه مقالات همایش حج و اقتصاد» چاپ شد.
 
اين همايش در اسفندماه ۱۳۸۹ برگزار گرديد.
 
* '''همايش حج و اقتصاد'''
 
همايش [[حج]] و اقتصاد نخستين نشست پيرامون ابعاد اقتصادي [[حج]] بود که در تاريخ ۲۲ تيرماه ۱۳۹۱ برگزار گرديد. ۳۲ مقاله برتر از مجموع ۷۵ مقاله ارسالي در کتاب «مجموعه مقالات همايش حج و اقتصاد» چاپ شد.


* '''همایش مسعای قلم'''
* '''همایش مسعای قلم'''


نخستين همايش مسعاي قلم (تجليل از نويسندگان حوزه حج و زيارت) / معاونت پژوهشي پژوهشکده در اين همايش از ميان 350 اثر رسيده به دبيرخانه همايش 22 اثر برتر انتخاب و از نويسندگان آنان تجليل به عمل آمد.
نخستین همایش مسعای قلم (تجلیل از نویسندگان حوزه حج و زیارت) / معاونت پژوهشی پژوهشکده در این همایش از میان ۳۵۰ اثر رسیده به دبیرخانه همایش ۲۲ اثر برتر انتخاب و از نویسندگان آنان تجلیل به عمل آمد.
* '''برگزاري نشست‌هاي تخصصي'''
* '''برگزاری نشست‌های تخصصی'''
 
نشست های تخصصی نیز با موضوعاتي از قبيل [[حج]] و ديپلماسي عمومي، مقايسه ميان [[وهابيت]] و [[سلفی گری|سلفي‌گري]]، آينده‌پژوهشي حج، [[حج]] و ظرفيت‌هاي فرهنگي و... برگزار شده است.
 
 
'''تبديل محصولات پژوهشکده به نرم‌افزارهاي رايانه‌اي'''


آثار علمي و پژوهشي توليد شده در اين پژوهشکده با همکاري مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي (نور) و [[بعثه مقام معظم رهبري]] (مدظله العالي) به صورت نرم‌افزاري و در قالب ده CD و DVD منتشر شده است. مهم‌ترين اين نرم‌افزارها عبارتند از: «[https://www.noorshop.ir/fa/product/15166/%d9%86%d8%b1%d9%85-%d8%a7%d9%81%d8%b2%d8%a7%d8%b1-%da%a9%d8%aa%d8%a7%d8%a8%d8%ae%d8%a7%d9%86%d9%87-%d8%ac%d8%a7%d9%85%d8%b9-%d8%ad%d8%ac-3 کتابخانه جامع حج3]»، «احکام و مناسک حج»، «سفرنامه و خاطرات حج»، «عتبات عاليات»، «زائر» و...
نشست‌های تخصصی نیز با موضوعاتی از قبیل [[حج]] و دیپلماسی عمومی، مقایسه میان [[وهابیت]] و [[سلفی گری|سلفی‌گری]]، آینده‌پژوهشی حج، [[حج]] و ظرفیت‌های فرهنگی و... برگزار شده است.


تاریخ شفاهی حج
===تبدیل محصولات پژوهشکده به نرم‌افزارهای رایانه‌ای===


به منظورثبت و بهره گيري از تجربيات شفاهي روحانيون و دست اندرکاران عرصه حج و زيارت پژوهشکده حج و زيارت کلان پروژه تاريخ شفاهي حج را کليد زد تا با انجام مصاحبه از کساني که عمر خود را در راه ارائه خدمت به حجاج سپري نموده اند از اين تجربيات گرانسنگ بهره برداري و در اختيار نسل هاي بعدي قرار دهد.
آثار علمی و پژوهشی تولید شده در این پژوهشکده با همکاری مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) و [[بعثه مقام معظم رهبری]] (مدظله العالی) به صورت نرم‌افزاری و در قالب ده CD و DVD منتشر شده است. مهم‌ترین این نرم‌افزارها عبارتند از: «[https://www.noorshop.ir/fa/product/15166/%d9%86%d8%b1%d9%85-%d8%a7%d9%81%d8%b2%d8%a7%d8%b1-%da%a9%d8%aa%d8%a7%d8%a8%d8%ae%d8%a7%d9%86%d9%87-%d8%ac%d8%a7%d9%85%d8%b9-%d8%ad%d8%ac-3 کتابخانه جامع حج۳]»، «احکام و مناسک حج»، «سفرنامه و خاطرات حج»، «عتبات عالیات»، «زائر» و...


'''کتابشناسي آثار پژوهشي مرتبط'''
===تاریخ شفاهی حج===
به منظورثبت و بهره‌گیری از تجربیات شفاهی روحانیون و دست‌اندرکاران عرصه حج و زیارت، پروژه تاریخ شفاهی حج در دستور کار قرار گرفت.


در قالب پروژه «کتابشناسي حج و زيارت» تمامي کتب و منشورات مرتبط با موضوع [[حج]] و [[زیارت|زيارت]] جمع‌آوري و نمايه‌زني گرديده است . پروژه «نمايه آثار» نيز به کتابشناسي آثار منتشره در حوزه [[نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت]] از زمان تأسيس [[مرکز تحقيقات حج]] تاکنون مي‌پردازد.
===کتابشناسی آثار پژوهشی مرتبط===


'''حمايت از پايان‌نامه‌هاي مرتبط'''
در قالب پروژه «کتابشناسی حج و زیارت» تمامی کتب و منشورات مرتبط با موضوع [[حج]] و [[زیارت|زیارت]] جمع‌آوری و نمایه‌زنی گردیده است . پروژه «نمایه آثار» نیز به کتابشناسی آثار منتشره در حوزه [[نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت]] از زمان تأسیس مرکز تحقیقات حج تاکنون می‌پردازد.

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۱۱

پژوهشکده حج و زیارت یکی از زیر مجموعه‌های حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت است که به پژوهش در موضوع حج و زیارت در زمینه‌های تاریخ، اخلاق، کلام، فقه و مطالعات اجتماعی می‌پردازد. پژوهشکده حج و زیارت در شهر قم قرار دارد و پیشتر با عنوان مرکز تحقیقات حج از سال ۱۳۷۰ آغاز به کار کرد و در سال ۱۳۸۹ به پژوهشکده تبدیل شد.

پژوهشکده حج تنها مرکز تخصصی مطالعات حج و زیارت در کشور است که تا کنون بیش از هزار عنوان کتاب منتشر کرده است. سه مجله تخصصی در موضوع حج و زیارت و دانشنامه حج و زیارت و دانشنامه مجازی حج و زیارت (ویکی حج) از پروژه‌های فعلی این پژوهشکده است. کتابخانه تخصصی و مرکز اسناد حج و موزه حج از دیگر بخش‌های پژوهشکده حج است.

پیشینه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پژوهشکده حج و زیارت پیش از این با نام «مرکز تحقیقات حج» فعالیت داشت. این مرکز در سال ۱۳۷۰ به عنوان یکی از نهادهای تابعه حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت تأسیس گردید. مرکز تحقیقات حج در مدت فعالیت خود بیش از هشتصد اثر در ابعاد مختلف حج و زیارت عرضه کرد. این مرکز در ۲۱ اسفند ۱۳۸۹ با کسب مجوز «شورای گسترش آموزش عالی» به«پژوهشکده حج و زیارت» ارتقا یافت.

اهداف[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • توسعه و گسترش پژوهش در زمینه شناخت صحیح از ابعاد عبادی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و بین‌المللی حج
  • ایجاد زمینه مناسب برای ارتقای فعالیت‌های پژوهشی در زمینه حج و زیارت
  • همکاری پژوهشی با مؤسسات آموزشی و پژوهشی کشور به منظور ارتقای کیفیت فعالیت‌های پژوهشی
  • تقویت فرهنگ و بنیه‌های فکری گردشگری دینی
  • گسترش و توسعه مطالعات بین مذاهب اسلامی به منظور دستیابی به وحدت امت اسلامی

وظایف[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • بررسی و شناسایی نیازهای پژوهشی
  • انجام طرح‌های پژوهشی بنیادی، کاربردی، توسعه‌ای و میدانی
  • فراهم آوردن امکانات لازم و متناسب با فعالیت‌های پژوهشی مربوطه
  • برگزاری نشست‌ها و همایش‌های علمی ـ تخصصی، ملی و بین‌المللی
  • برگزاری دوره‌های آموزشی، پژوهشی، تحصیلات تکمیلی و کوتاه‌مدت

ساختار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شوراهای عالی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در اساسنامه پژوهشکده از نقش اساسی دو بخش نام برده شده است:

  • هیئت امنای پژوهشکده وظیفه ترسیم سیاست‌های کلان پژوهشکده را به عهده دارد.
  • شورای پژوهشی وظیفه بررسی و تأیید طرح‌های پژوهشی و در مجموع نظارت علمی بر فعالیت‌های پژوهشکده را به عهده دارد.

گروه‌های علمی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پژوهشکده از پنج گروه و هشت واحد علمی ـ پژوهشی به شرح زیر تشکیل شده است:

  • تاریخ و سیره
  • اخلاق و اسرار
  • مطالعات سیاسی-اجتماعی
  • کلام و معارف
  • فقه و حقوق
  • واحد ترجمه
  • واحد احیای میراث و نسخ خطی
  • واحد بقیع پژوهی
  • واحد مطالعات راهبردی
  • واحد فضای مجازی
  • واحد ادبیات و هنر
  • واحد کتابخانه، آرشیو، اسناد و موزه
  • دفتر پژوهشکده حج و زیارت در خراسان رضوی

کتابخانه تخصصی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کتابخانه تخصصی در زمان فعالیت مرکز تحقیقات حج، تأسیس شد و اکنون فعالترین کتابخانه در حوزه تولید محتوا با موضوع حج و زیارت است. تعداد کتابهای موجود در کتابخانه تا بهار ۱۳۹۹، بیش از ۲۷۰۰۰عنوان می‌شود که در حدود ۳۵۰۰۰جلد است.

واحد اسناد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در این واحد، در مرحله اول، اسناد مرتبط با پژوهشکده حج و زیارت و نیز اسناد بعثه مقام معظم رهبری که مرتبط با پژوهشکده هستند جمع‌آوری شد. سپس یک نسخه دیجیتال از اسناد مرتبط با حج و زیارت در دیگر سازمان‌ها و ارگان‌ها، فهرست‌نویسی و نمایه زنی بیش از چهار هزار عنوان سند در بیش از شصت هزار برگ و جاگذاری و تهیه آرشیو اسناد حج و زیارت، از مهم‌ترین فعالیت‌های انجام شده در این واحد می‌باشد. تعداد اسناد موجود در واحد اسناد پژوهشکده حج و زیارت تا بهار ۱۳۹۹، ۴۴۱۲ عنوان سند در بیش از ۶۰۰۰۰ هزار صفحه می‌شود.

موزه حج و زیارت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: موزه حج و زیارت در این موزه آثار هنری و فرهنگی مربوط به حج نگهداری می‌شود که از جمله این آثار فرهنگی. از اشیای این موزه می‌توان به قرآن‌های نفیس و کتب خطی متعلق به خطاطان ایرانی و غیر ایرانی اشاره کرد.قسمتی از موزه به هدایایی اختصاص دارد که از مراکز و سازمان‌های مربوط به حج و زیارت کشورهای اسلامی، عموماً عربی، به رهبر معظم انقلاب، وزراء، مسئولین بعثه و سازمان حج و زیارت اهدا شده است؛ ماکت بافت قدیمی شهر مدینه اشاره کرد.

دفتر پژوهشکده حج و زیارت در خراسان رضوی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

با توجه به لزوم استفاده از تمام ظرفیت‌های علمی و پژوهشی کشور و به ثمر رساندن پروژه‌های علمی و پژوهشی در حوزه تولید آثار مرتبط با حج و زیارت، از سال ۱۳۹۳ دفتر پژوهشکده مشهد به جهت بهره‌مندی از جامعه علمی مشهد مقدس افتتاح گردیده است.

محصولات و فعالیت‌ها[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پژوهشکده حج و زیارت تا پاییز سال 1402 حدود 1200 عنوان کتاب ( حدود 1300 جلد) و 250 شماره نشریه منتشر کرده است.کتاب‌های منتشر شده در این موضوعات مرتبط با حج و زیارت سامان یافته‌اند: فلسفه و اسرار، اخلاق و آداب، تاریخ و جغرافیای اماکن زیارتی، پژوهش‌های قرآنی و حدیثی، احکام و مناسک، سفرنامه­‌ها و خاطرات، مطالعات سیاسی- اجتماعی، گزارش‌های حج‌گزاری ایرانیان و آثاری در زمینه دفاع از اعتقادات مذهب تشیع و پاسخ به«شبهات منتشره» برضد شیعه و وهابیت‌شناسی.

نشریه‌های تخصصی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پژوهشنامه حج و زیارت
  • انتشار «فصلنامه میقات حج» از پاییز سال ۷۱ آغاز گردیده و تاکنون ۱۱۵ شماره از آن منتشر شده است. این مجله به صورت تخصصی به موضوعات مرتبط با حج و زیارت پرداخته و مخاطبین خود را در میان روحانیون، مدیران و کارگزاران حج و عمره جستجو می‌کند.
میقات حج
  • «دو فصلنامه میقات الحج » به زبان عربی نیز به منظور تولید محتوای لازم برای مخاطبان عرب‌زبان از سال ۱۴۱۵ه‍ .ق منتشر شده است. فصلنامه‌های میقات فارسی و عربی به صورت متمرکز حوزه جغرافیایی کشور عربستان و تحولات مربوط بهحج و زیارت و محتوای علمی مرتبط با آن را تولید و عرضه می‌کند.
  • «فصلنامه فرهنگ زیارت» از دیگر تولیدات پژوهشکده بوده که در تابستان ۱۳۸۸ منتشر شد. این فصلنامه مطالب مرتبط با زیارت و عتبات عالیات را مدنظر دارد.
  • گاهنامه بینش که در هر شماره به موضوعی در حوزه‌های کلامی، سیاسی، فقهی و اخلاقی اختصاص می‌یابد.

دانشنامه حج و حرمین شریفین[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: دانشنامه حج و حرمین

دانشنامه حج و حرمین شریفین

از سال ۱۳۸۷تدوین مداخل اصلی حج و زیارت در قالب دانشنامه حج و حرمین شریفین در دستور کار قرار گرفت و پس از تدوین شیوه‌نامه‌ها و اساسنامه، کار تألیف مداخل آن پی گرفته شد.

ویکی حج[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: ویکی حج دانشنامه مجازی ویکی حج (wikihaj.com) در سال ۱۳۹۶ با هدف بهره‌گیری از ابزارهای روزآمد ارتباطی به منظور گسترش عمومی معارف مرتبط به حج و زیارت و دسترس‌پذیری بیشتر تولیدات علمی پژوهشکده حج و زیارت راه‌اندازی شد.

مجموعه آثار فاجعه منا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: مجموعه آثار فاجعه منا(کتاب) تهیه و تدوین «مجموعه آثار فاجعه منا» است از سال ۱۳۹۸ و در راستای حفظ یاد و خاطره شهدای فاجعه منا (دوم مهر ۱۳۹۴ / مکه مکرمه)،در دستور کار پژوهشکده حج و زیارت قرار گرفت. این مجموعه در ۱۸ جلد در سال ۱۴۰۰ منتشر شد.

مجموعه آثار حج خونین[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پژوهشنامه حج و زیارت

«مجموعه آثار حج خونین» طی سالهای ۱۳۹۷-۱۳۹۸ در پژوهشکده تهیه و تدوین شد. این مجموعه، کتابی مرجع درباره حج خونین یعنی  واقعه کشتار زائران ایرانی خانه خدا در شهر مکه توسط نیروهای سعودی در روز ۹ مرداد سال ۱۳۶۶ شمسی (۶ ذی الحجه ۱۴۰۷ قمری) است.

موسوعه رد شبهات[ویرایش | ویرایش مبدأ]

موسوعه رد شبهات

به منظور پاسخ‌گویی متقن و علمی به شبهات وارده از سوی سلفیان و وهابیان بر باورهای پیروان اهل بیت : موسوعه رد شبهات در دستور کار پژوهشکده قرار گرفته و تاکنون و ۲۱ جلد آن منتشر شده است.

برگزاری همایش‌ها و نشست‌های تخصصی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از جمله وظایف و مأموریت‌های پژوهشکده که از زمان فعالیت مرکز تحقیقات حج پیگیری می‌شده است، ساماندهی همایش‌ها و نشست‌های تخصصی مرتبط با موضوع حج و زیارت است. از جمله این همایش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

  • همایش حج و جهانی‌شدن

این همایش در اسفندماه ۱۳۸۹ برگزار گردید.

  • همایش حج و اقتصاد

همایش حج و اقتصاد نخستین نشست پیرامون ابعاد اقتصادی حج بود که در تاریخ ۲۲ تیرماه ۱۳۹۱ برگزار گردید. ۳۲ مقاله برتر از مجموع ۷۵ مقاله ارسالی در کتاب «مجموعه مقالات همایش حج و اقتصاد» چاپ شد.

  • همایش مسعای قلم

نخستین همایش مسعای قلم (تجلیل از نویسندگان حوزه حج و زیارت) / معاونت پژوهشی پژوهشکده در این همایش از میان ۳۵۰ اثر رسیده به دبیرخانه همایش ۲۲ اثر برتر انتخاب و از نویسندگان آنان تجلیل به عمل آمد.

  • برگزاری نشست‌های تخصصی

نشست‌های تخصصی نیز با موضوعاتی از قبیل حج و دیپلماسی عمومی، مقایسه میان وهابیت و سلفی‌گری، آینده‌پژوهشی حج، حج و ظرفیت‌های فرهنگی و... برگزار شده است.

تبدیل محصولات پژوهشکده به نرم‌افزارهای رایانه‌ای[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آثار علمی و پژوهشی تولید شده در این پژوهشکده با همکاری مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) و بعثه مقام معظم رهبری (مدظله العالی) به صورت نرم‌افزاری و در قالب ده CD و DVD منتشر شده است. مهم‌ترین این نرم‌افزارها عبارتند از: «کتابخانه جامع حج۳»، «احکام و مناسک حج»، «سفرنامه و خاطرات حج»، «عتبات عالیات»، «زائر» و...

تاریخ شفاهی حج[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به منظورثبت و بهره‌گیری از تجربیات شفاهی روحانیون و دست‌اندرکاران عرصه حج و زیارت، پروژه تاریخ شفاهی حج در دستور کار قرار گرفت.

کتابشناسی آثار پژوهشی مرتبط[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در قالب پروژه «کتابشناسی حج و زیارت» تمامی کتب و منشورات مرتبط با موضوع حج و زیارت جمع‌آوری و نمایه‌زنی گردیده است . پروژه «نمایه آثار» نیز به کتابشناسی آثار منتشره در حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت از زمان تأسیس مرکز تحقیقات حج تاکنون می‌پردازد.