بازسازی مسجدالنبی (عمر بن خطاب): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''بازسازی مسجد النبی در زمان عمر بن خطاب'''، نخستین عملیات توسعه [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] بعد از وفات پیامبر بود. در این توسعه، مساحت مسجد حدود هفتاد درصد نسبت به بنای قبلی افزایش یافت. برای این کار تعدادی از خانه‌های اطراف [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] به مساحت مسجد اضافه شد. مسجد در جهات غرب، شمال و جنوب گسترش یافت. در این بازسازی [[صفه]] تخریب شد و حیاط مسجد سنگفرش شد.
'''بازسازی مسجد النبی در زمان عمر بن خطاب'''، نخستین عملیات توسعه [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] بعد از وفات [[پیامبر اسلام(ص)]] بود. در این توسعه، مساحت مسجد حدود هفتاد درصد نسبت به بنای قبلی افزایش یافت. برای این کار تعدادی از خانه‌های اطراف [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] به مساحت مسجد اضافه شد. مسجد در جهات غرب، شمال و جنوب گسترش یافت. در این بازسازی [[صفه]] تخریب شد و حیاط مسجد سنگفرش شد.


== تصمیم گسترش مسجد ==
== تصمیم گسترش مسجد ==
[[عمر بن خطاب]]، دومین خلیفه بعد از [[حضرت محمد(ص)]]، در سال ۱۷ هجرت یعنی 4 سال پس از آغاز خلافتش مسجد را بازسازی و مساحت آن را گسترش داد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE.pdf&page=65 المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۶۵-۶۶]</ref> او تصمیم خود برای توسعه مسجد را مستند به سخنی از پیامبر کرد که در آن گسترش مسجد را لازم دانسته بود (ینبغی ان یزاد المسجد).<ref>وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۲۵[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=225]</ref> همچنین علت این تصمیم عمر را افزایش جمعیت مدینه دانسته‌اند.<ref>وفاءالوفاء، ج۲، ص ۲۲۶[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=226]</ref>
[[عمر بن خطاب]]، دومین خلیفه بعد از [[حضرت محمد(ص)]]، در سال ۱۷ هجرت یعنی 4 سال پس از آغاز خلافتش مسجد را بازسازی و مساحت آن را گسترش داد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمسجد_النبوي_عبر_التاريخ.pdf&page=65 المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۶۵-۶۶]</ref> او تصمیم خود برای توسعه مسجد را مستند به سخنی از پیامبر(ص) {{یادداشت|ینبغی ان یُزاد المسجد(وفاء الوفاء، ج۲، ص۲۲۵.)}} کرد که در آن گسترش مسجد را لازم دانسته بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=225 وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۲۵]</ref> همچنین علت این تصمیم عمر را افزایش جمعیت مدینه دانسته‌اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=226 وفاءالوفاء، ج۲، ص ۲۲۶]</ref>
===کوشش برای یافتن جهت قبله===
===جهت قبله===
خلفا و کسانی از پیشینیان که بعد از آنها آمده‌اند و به توسعه مسجدالنبی پرداختند، برای قبله احترام بسیاری قائل بوده و می دانستند که سمت قبله را وحی معین کرده است و آن رو به کعبه است.<ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹.</ref> از این رو هیچ کس از خلفا و سلاطین و ملوک، پس از عمر و عثمان تا به امروز مسجدالنبی را از جانب قبله توسعه نداده است.<ref>عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹.</ref> هنگامی که عمر خواست مکان قبله را در دیواری که در توسعه مسجد کشیده بود، معین کند، از صحابه رسول خد(صلی الله علیه وآله) یاری طلبید تا آنها در وضع قبله، خود حاضر و ناظر باشند. به این ترتیب قبله مسجد مشخص شد.<ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹-۹۰.</ref>
پس از عمر و عثمان هیچ کس از خلفا و سلاطین و ملوک تا به امروز مسجدالنبی را از جانب قبله توسعه نداده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=89 عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹.]</ref> هنگامی که عمر خواست مکان قبله را در دیواری که در توسعه مسجد کشیده بود، معین کند، از صحابه رسول خد(ص) خواست تا در وضع قبله، حاضر و ناظر باشند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=89 عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹-۹۰.]</ref>


== افزودن خانه‌های اطراف مسجد ==
== افزودن خانه‌های اطراف مسجد ==
در این بازسازی برای گسترش مساحت مسجدالنبی، خانه‌های اطراف مسجد تخریب شدند. گفته شده که در این بازسازی [[خانه ابوبکر]] و [[عبدالله بن جعفر]] و خانه [[اسامه بن زید|اسامه]] و [[زید بن حارثه]] و [[خانه عباس]] به مسجد اضافه شد.<ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص 87</ref>  
در این بازسازی برای گسترش مساحت مسجدالنبی، خانه‌های اطراف مسجد تخریب شدند. گفته شده که در این بازسازی [[خانه ابوبکر]] و [[عبدالله بن جعفر]] و خانه [[اسامه بن زید|اسامه]] و [[زید بن حارثه]] و [[خانه عباس]] به مسجد اضافه شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=87 عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص 87]</ref>  


بیشتر مورخان بر‌آنند که عمر خانه‌های [[امهات المؤمنین|همسران پیامبر]] را به مسجد اضافه نکرد و مسجد را تنها از جهات غرب و شمال و جنوب گسترش داد.<ref>المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۶۷</ref> این در حالی است که خانه برخی از همسران پیامبر در شمال و جنوب مسجدالنبی بود. سمهودی با توجه به این موضوع، این حدس را مطرح می‌کند که شاید عمر مسجد را توسعه داده ولی خانه‌های همسران پیامبر در شمال مسجد را تخریب نکرده و خانه‌ها داخل مسجد قرار گرفته بدون اینکه تخریب شود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=239 وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۳۹]</ref> برخی پژوهشگران چنین حدسی پذیرفتنی ندانسته و در عوض این احتمال را مطرح کرده‌اند که جز در جهت شرقی، خانه‌های همسران رسول‌الله به مسجد نچسبیده بود؛ به عبارت دیگر فاصله یا خیابانی بین مسجد و خانه‌ها در شمال و جنوب مسجد وجود داشت که این فاصله در توسعه عمر به مسجد ملحق شد.<ref>المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۷۱</ref>  
بیشتر مورخان بر‌آنند که عمر خانه‌های [[امهات المؤمنین|همسران پیامبر]] را به مسجد اضافه نکرد و مسجد را تنها از جهات غرب و شمال و جنوب گسترش داد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمسجد_النبوي_عبر_التاريخ.pdf&page=67 المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۶۷]</ref> این در حالی است که خانه برخی از همسران پیامبر در شمال و جنوب مسجدالنبی بود. سمهودی با توجه به این موضوع، این حدس را مطرح می‌کند که شاید عمر مسجد را توسعه داده ولی خانه‌های همسران پیامبر در شمال مسجد را تخریب نکرده و خانه‌ها داخل مسجد قرار گرفته بدون اینکه تخریب شود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=239 وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۳۹]</ref> برخی پژوهشگران چنین حدسی را پذیرفتنی ندانسته و در عوض این احتمال را مطرح کرده‌اند که جز در جهت شرقی، خانه‌های همسران رسول‌الله به مسجد نچسبیده بود؛ به عبارت دیگر فاصله یا خیابانی بین مسجد و خانه‌ها در شمال و جنوب مسجد وجود داشت که این فاصله در توسعه عمر به مسجد ملحق شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمسجد_النبوي_عبر_التاريخ.pdf&page=71 المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۷۱]</ref>  


=== اختلاف با عباس ===
=== اختلاف با عباس ===
عباس بن عبدالمطلب در آغاز به درخواست عمر برای بخشیدن یا فروختن خانه‌اش موافقت نکرد. او ابی بن کعب را حکم بین خود و عمر قرار داد و ابی هم عمر را از اجبار کردن عباس به فروش یا بخشیدن خانه منع کرد. هنگامی که عمر از این کار منصرف شد، عباس خانه‌اش را برای گسترش مسجد صدقه داد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=227 وفاءالوفاء،ج۲، ص ۲۲۷-۲۲۸]</ref>
عباس بن عبدالمطلب در آغاز به درخواست عمر برای بخشیدن یا فروختن خانه‌اش موافقت نکرد. او [[ابی بن کعب]] را بین خود و عمر حکم کرد و ابی هم عمر را از اجبار کردن عباس به فروش یا بخشیدن خانه منع کرد. هنگامی که عمر از این کار منصرف شد، عباس خانه‌اش را برای گسترش مسجد صدقه داد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=227 وفاءالوفاء،ج۲، ص ۲۲۷-۲۲۸]</ref>


==ویژگی‌های این بازسازی==
==ویژگی‌های این بازسازی==
[[پرونده:پلان مسجدالنبی دوران عمر.jpg|وسط|بی‌قاب|450px|جایگزین=مراحل توسعه مسجد قبل از تغییر قبله]]
[[پرونده:پلان مسجدالنبی دوران عمر.jpg|وسط|بی‌قاب|450px|جایگزین=مراحل توسعه مسجد قبل از تغییر قبله]]
'''مساحت:''' در این توسعه عرض مسجد از شرق به غرب بیش از 1۲۰ ذراع (در حدود ۶۰ متر) و طول آن به 140 ذراع (69/70 متر) رسید و مسجد تا حدود 71% نسبت به ساختمان قبلی گسترش یافت.<ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۵.</ref>
'''مساحت:''' در این توسعه عرض مسجد از شرق به غرب بیش از 1۲۰ ذراع (در حدود ۶۰ متر) و طول آن به 140 ذراع (69/70 متر) رسید و مسجد تا حدود 71% نسبت به ساختمان قبلی گسترش یافت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=85 عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۵.]</ref>


'''مصالح:''' در معماری جدید از تنه نخل برای ستون‌ها، خشت برای دیوارها و گل برای بام و رواق‌های چهارگانه استفاده شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=63 المدینه المنوره، ص 63]</ref>
'''مصالح:''' در معماری جدید از تنه نخل برای ستون‌ها، خشت برای دیوارها و گل برای بام و رواق‌های چهارگانه استفاده شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=63 المدینه المنوره، ص 63]</ref>


'''تخریب صفه:''' [[صفه|صُفّه]]، در شمال مسجد واقع بود و در اثر توسعه مسجد ویران شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=63 المدینه المنوره، ص 63]</ref>
'''تخریب صفه:''' [[صفه|صُفّه]]، در شمال مسجد واقع بود و در اثر توسعه مسجد ویران شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=63 المدینه المنوره، ص 63]</ref>


'''ارتفاع سقف:''' در این بازسازی سقف مسجد به 11ذراع (5/48متر) و ارتفاع سقف (دیوار و پوشش) به 2ذارع (در حدود 1 متر) رسید.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=63 المدینه المنوره، ص 63]</ref>  
'''ارتفاع سقف:''' در این بازسازی سقف مسجد به 11ذراع (5/48متر) و ارتفاع سقف (دیوار و پوشش) به 2ذارع (در حدود 1 متر) رسید.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=63 المدینه المنوره، ص 63]</ref>  


'''ستون‌های تازه:''' سقف مسجد بالاتر برده شد و به تناسب آن ستون‌های جدیدی که از تنه درخت خرما بود، جایگزین ستون‌های قدیمی شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:عمارة_المسجد_النبوی_منذ_إنشائه_حتی_نهایة_العصر_المملوکی.pdf&page=81 عمارة المسجد النبوی، ص ۸۶]</ref>
'''ستون‌های تازه:''' سقف مسجد بالاتر برده شد و به تناسب آن ستون‌های جدیدی که از تنه درخت خرما بود، جایگزین ستون‌های قدیمی شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:عمارة_المسجد_النبوی_منذ_إنشائه_حتی_نهایة_العصر_المملوکی.pdf&page=81 عمارة المسجد النبوی، ص ۸۶]</ref>


'''ارتفاع دیوارها:''' دیوار اطراف بام مسجد به ارتفاع سه ذراع که پی آن از سنگ بود ساخته شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=63 المدینه المنوره، ص 63]</ref>
'''ارتفاع دیوارها:''' دیوار اطراف بام مسجد به ارتفاع سه ذراع که پی آن از سنگ بود ساخته شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=63 المدینه المنوره، ص 63]</ref>


'''سنگفرش:''' زمین مسجد با سنگریزه‌هایی که از [[وادی عقیق]] آورده بودند، پوشانده شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:عمارة_المسجد_النبوی_منذ_إنشائه_حتی_نهایة_العصر_المملوکی.pdf&page=84 عمارة المسجد النبوی، ص ۸۹]</ref><ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص ۹۰-۹۱</ref>
'''سنگفرش:''' زمین مسجد با سنگریزه‌هایی که از [[وادی عقیق]] آورده بودند، پوشانده شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:عمارة_المسجد_النبوی_منذ_إنشائه_حتی_نهایة_العصر_المملوکی.pdf&page=84 عمارة المسجد النبوی، ص ۸۹]</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=90 عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص ۹۰-۹۱]</ref>


'''روشنایی:''' برای روشنایی مسجد تغییرایی صورت گرفت<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=63 المدینه المنوره، ص 63]</ref>و در ایام اجتماع مردم، مسجد را خوشبو می‌کردند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=63 المدینه المنوره، ص 63]</ref>
'''روشنایی:''' برای روشنایی مسجد تغییرایی صورت گرفت<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=63 المدینه المنوره، ص 63]</ref>و در ایام اجتماع مردم، مسجد را خوشبو می‌کردند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=63 المدینه المنوره، ص 63]</ref>
 
'''زینت نکردن مسجد:''' عمر در بنای مسجد زینتی به کار نبرد و از به کار بردن رنگ‌های قرمز و زرد جلوگیری کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=64 المدینه المنوره، ص 64]</ref>


==ساخت درهای جدید==
==ساخت درهای جدید==
خط ۳۶: خط ۳۸:
در این بازسازی سه درِ دیگر به مسجد گشوده شد و مسجد جمعا دارای 6 در شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=240 وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۴۰]</ref>
در این بازسازی سه درِ دیگر به مسجد گشوده شد و مسجد جمعا دارای 6 در شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=240 وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۴۰]</ref>


درهای جدید در دیوار شمالی، دیوار شرقی (باب النساء) و دیوار غربی (باب مروان و بعدا باب السلام) ساخته شدند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=64 المدینه المنوره، 64]</ref>
درهای جدید در دیوار شمالی، دیوار شرقی (باب النساء) و دیوار غربی (باب مروان و بعدا باب السلام) ساخته شدند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=64 المدینه المنوره، 64]</ref>
 
==به کار نبردن اشیا تزیینی==
 
عمر در بنای مسجد زینتی به کار نبرد و از به کار بردن رنگ‌های قرمز و زرد جلوگیری کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=64 المدینه المنوره، ص 64]</ref>


== بطیحاء ==
== بطیحاء ==
گفته شده که در هنگام توسعه مسجد، در جانب شمال شرق مسجد جایی مانند یک تالار بزرگ ساخته و «بُطَیحاء» نامیده شد. کف آن را با ریگ‌های منطقه «عرصة الحمراء» پوشاندند. عمر دستور داد که هر کس می‌خواهد در امور دنیا صحبت کند به آنجا برود تا در مسجد هیاهو نشود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=244 وفاءالوفاء، ج۲، ص 244]
گفته شده که در هنگام توسعه مسجد، در جانب شمال شرق مسجد جایی مانند یک تالار بزرگ ساخته و «بُطَیحاء» نامیده شد. کف آن را با ریگ‌های منطقه «عرصة الحمراء» پوشاندند. عمر دستور داد که هر کس می‌خواهد در امور دنیا صحبت کند به آنجا برود تا در مسجد هیاهو نشود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=244 وفاءالوفاء، ج۲، ص 244]


</ref><ref>عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص ۹۱</ref>
</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=91 عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص ۹۱]</ref>


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==


* [[مسجد النبی|مسجدالنبی]]
* [[بازسازی مسجدالنبی]]
* [[بازسازی مسجدالنبی]]


نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۰۳

بازسازی مسجد النبی در زمان عمر بن خطاب، نخستین عملیات توسعه مسجدالنبی بعد از وفات پیامبر اسلام(ص) بود. در این توسعه، مساحت مسجد حدود هفتاد درصد نسبت به بنای قبلی افزایش یافت. برای این کار تعدادی از خانه‌های اطراف مسجدالنبی به مساحت مسجد اضافه شد. مسجد در جهات غرب، شمال و جنوب گسترش یافت. در این بازسازی صفه تخریب شد و حیاط مسجد سنگفرش شد.

تصمیم گسترش مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عمر بن خطاب، دومین خلیفه بعد از حضرت محمد(ص)، در سال ۱۷ هجرت یعنی 4 سال پس از آغاز خلافتش مسجد را بازسازی و مساحت آن را گسترش داد.[۱] او تصمیم خود برای توسعه مسجد را مستند به سخنی از پیامبر(ص) [یادداشت ۱] کرد که در آن گسترش مسجد را لازم دانسته بود.[۲] همچنین علت این تصمیم عمر را افزایش جمعیت مدینه دانسته‌اند.[۳]

جهت قبله[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پس از عمر و عثمان هیچ کس از خلفا و سلاطین و ملوک تا به امروز مسجدالنبی را از جانب قبله توسعه نداده است.[۴] هنگامی که عمر خواست مکان قبله را در دیواری که در توسعه مسجد کشیده بود، معین کند، از صحابه رسول خد(ص) خواست تا در وضع قبله، حاضر و ناظر باشند.[۵]

افزودن خانه‌های اطراف مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در این بازسازی برای گسترش مساحت مسجدالنبی، خانه‌های اطراف مسجد تخریب شدند. گفته شده که در این بازسازی خانه ابوبکر و عبدالله بن جعفر و خانه اسامه و زید بن حارثه و خانه عباس به مسجد اضافه شد.[۶]

بیشتر مورخان بر‌آنند که عمر خانه‌های همسران پیامبر را به مسجد اضافه نکرد و مسجد را تنها از جهات غرب و شمال و جنوب گسترش داد.[۷] این در حالی است که خانه برخی از همسران پیامبر در شمال و جنوب مسجدالنبی بود. سمهودی با توجه به این موضوع، این حدس را مطرح می‌کند که شاید عمر مسجد را توسعه داده ولی خانه‌های همسران پیامبر در شمال مسجد را تخریب نکرده و خانه‌ها داخل مسجد قرار گرفته بدون اینکه تخریب شود.[۸] برخی پژوهشگران چنین حدسی را پذیرفتنی ندانسته و در عوض این احتمال را مطرح کرده‌اند که جز در جهت شرقی، خانه‌های همسران رسول‌الله به مسجد نچسبیده بود؛ به عبارت دیگر فاصله یا خیابانی بین مسجد و خانه‌ها در شمال و جنوب مسجد وجود داشت که این فاصله در توسعه عمر به مسجد ملحق شد.[۹]

اختلاف با عباس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عباس بن عبدالمطلب در آغاز به درخواست عمر برای بخشیدن یا فروختن خانه‌اش موافقت نکرد. او ابی بن کعب را بین خود و عمر حکم کرد و ابی هم عمر را از اجبار کردن عباس به فروش یا بخشیدن خانه منع کرد. هنگامی که عمر از این کار منصرف شد، عباس خانه‌اش را برای گسترش مسجد صدقه داد.[۱۰]

ویژگی‌های این بازسازی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مراحل توسعه مسجد قبل از تغییر قبله

مساحت: در این توسعه عرض مسجد از شرق به غرب بیش از 1۲۰ ذراع (در حدود ۶۰ متر) و طول آن به 140 ذراع (69/70 متر) رسید و مسجد تا حدود 71% نسبت به ساختمان قبلی گسترش یافت.[۱۱]

مصالح: در معماری جدید از تنه نخل برای ستون‌ها، خشت برای دیوارها و گل برای بام و رواق‌های چهارگانه استفاده شد.[۱۲]

تخریب صفه: صُفّه، در شمال مسجد واقع بود و در اثر توسعه مسجد ویران شد.[۱۳]

ارتفاع سقف: در این بازسازی سقف مسجد به 11ذراع (5/48متر) و ارتفاع سقف (دیوار و پوشش) به 2ذارع (در حدود 1 متر) رسید.[۱۴]

ستون‌های تازه: سقف مسجد بالاتر برده شد و به تناسب آن ستون‌های جدیدی که از تنه درخت خرما بود، جایگزین ستون‌های قدیمی شد.[۱۵]

ارتفاع دیوارها: دیوار اطراف بام مسجد به ارتفاع سه ذراع که پی آن از سنگ بود ساخته شد.[۱۶]

سنگفرش: زمین مسجد با سنگریزه‌هایی که از وادی عقیق آورده بودند، پوشانده شد.[۱۷][۱۸]

روشنایی: برای روشنایی مسجد تغییرایی صورت گرفت[۱۹]و در ایام اجتماع مردم، مسجد را خوشبو می‌کردند.[۲۰]

زینت نکردن مسجد: عمر در بنای مسجد زینتی به کار نبرد و از به کار بردن رنگ‌های قرمز و زرد جلوگیری کرد.[۲۱]

ساخت درهای جدید[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در این بازسازی سه درِ دیگر به مسجد گشوده شد و مسجد جمعا دارای 6 در شد.[۲۲]

درهای جدید در دیوار شمالی، دیوار شرقی (باب النساء) و دیوار غربی (باب مروان و بعدا باب السلام) ساخته شدند.[۲۳]

بطیحاء[ویرایش | ویرایش مبدأ]

گفته شده که در هنگام توسعه مسجد، در جانب شمال شرق مسجد جایی مانند یک تالار بزرگ ساخته و «بُطَیحاء» نامیده شد. کف آن را با ریگ‌های منطقه «عرصة الحمراء» پوشاندند. عمر دستور داد که هر کس می‌خواهد در امور دنیا صحبت کند به آنجا برود تا در مسجد هیاهو نشود.[۲۴][۲۵]

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۶۵-۶۶
  2. ↑ وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۲۵
  3. ↑ وفاءالوفاء، ج۲، ص ۲۲۶
  4. ↑ عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹.
  5. ↑ عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۹-۹۰.
  6. ↑ عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص 87
  7. ↑ المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۶۷
  8. ↑ وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۳۹
  9. ↑ المسجد النبوی عبر التاریخ، ص ۷۱
  10. ↑ وفاءالوفاء،ج۲، ص ۲۲۷-۲۲۸
  11. ↑ عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص۸۵.
  12. ↑ المدینه المنوره، ص 63
  13. ↑ المدینه المنوره، ص 63
  14. ↑ المدینه المنوره، ص 63
  15. ↑ عمارة المسجد النبوی، ص ۸۶
  16. ↑ المدینه المنوره، ص 63
  17. ↑ عمارة المسجد النبوی، ص ۸۹
  18. ↑ عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص ۹۰-۹۱
  19. ↑ المدینه المنوره، ص 63
  20. ↑ المدینه المنوره، ص 63
  21. ↑ المدینه المنوره، ص 64
  22. ↑ وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۴۰
  23. ↑ المدینه المنوره، 64
  24. ↑ وفاءالوفاء، ج۲، ص 244
  25. ↑ عمارة و توسعة المجسد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص ۹۱
  1. ↑ ینبغی ان یُزاد المسجد(وفاء الوفاء، ج۲، ص۲۲۵.)

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م.
  • المدينه المنوره تطورها العمراني و تراثها فی المعماری،‌صالح لمعی مصطفی، دارالنهضه العربیه، بیروت، 1981م.
  • المسجد النبوی عبر التاریخ، محمد السید الوکیل، دار المجتمع للنشر و التوزیع، ۱۹۷۷م.
  • وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، 2001م.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=بازسازی_مسجدالنبی_(عمر_بن_خطاب)&oldid=53290»