مسجد البیعه (مکه): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| بنیانگذار = | | بنیانگذار = | ||
| تأسیس = | | تأسیس = ۱۴۴قمری | ||
| کاربری = | | کاربری = | ||
| مکان = مکه | | مکان = مکه | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
| وقایع مرتبط = محل بیعت مردم یثرب با پیامبر، محل بیعت عقبه | | وقایع مرتبط = محل بیعت مردم یثرب با پیامبر، محل بیعت عقبه | ||
| ظرفیت = | | ظرفیت = | ||
| مساحت = | | مساحت = ۵۰۰متر | ||
| وضعیت = موجود | | وضعیت = موجود | ||
| امکانات = | | امکانات = | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
| بازسازی = عبدالحمید عثمانی، ملک فهد سعودی | | بازسازی = عبدالحمید عثمانی، ملک فهد سعودی | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
| عرض جغرافیایی = | | عرض جغرافیایی = ۲۱٫۴۲۴۸۷ | ||
| طول جغرافیایی = | | طول جغرافیایی = ۳۹٫۸۶۷۴۰ | ||
| توضیح نقشه = | | توضیح نقشه = | ||
}} | }} | ||
'''مسجد | '''مسجد البیعة''' (مسجد بیعت) از مسجدهای کهن شهر [[مکه]] است که تاریخ بنای آن به قرن دوم هجری بازمی‌گردد. این مسجد نزدیک [[جمره عقبه]] و بیرون حد شرعی [[منا]] قرار گرفته است. مسجد البیعة، محلی است که مردم [[یثرب]] با [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] بیعت کردند. | ||
طبق کتیبه‌ای که بر دیوار غربی مسجد البیعه نصب شده، این مسجد در سال ۱۴۴ قمری به دستور [[منصور عباسی]] ساخته شد و بعدها چند بار بازسازی شد. | |||
==علت نام‌گذاری== | ==علت نام‌گذاری== | ||
زمانی که مردم [[مدینه|یثرب]] با [[اسلام]] آشنا شدند، در [[ایام حج]]، و در [[جمره عقبه]]، برای نخستین‌بار با [[رسول خدا(ص)]] بیعت کردند و پس از آن بود که اسلام در [[مدینه]] گسترش یافت. در محل این رویداد که [[بیعت عقبه اول]] نام دارد، مسجدی ساخته‌شد که به نام «مسجد البیعه» شهرت یافت.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص169.</ref> | |||
در منابع از مساجد دیگری نیز با نام مسجد البیعه یاد شده است: | |||
* [[مسجد الغنم]]، مسجدی در [[مکه]] که محل بیعت مردم مکه با پیامبر(ص) بود.<ref>اخبار مکه (ازرقی)، ج2، ص201 و 271؛ تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص106.</ref> | |||
* [[مسجد الجن]]، مسجدی در مکه که محل بیعت جنیان با پیامبر است.<ref>اخبار مکه (ازرقی)، ج2، ص201؛ تاریخ مکة المشرفه، ص181.</ref> | |||
== مکان == | |||
مسجد البیعه در [[مکه]] و نزدیک جمره عقبه [بیرون از محدودۀ شرعی [[منا|مِنا]] از طرف مکه]، در دامنه جنوبی [[ثبیر|کوه ثُبَیر]] است. این منطقه معروف به [[شعب الانصار|شِعْبُ الانصار]] و شعب البیعه<ref>اخبار مکه (ازرقی)، ج1، ص303؛ المعجم الاثری، ص177؛ اشهر المساجد، ص168.</ref> بوده و سمت چپ کسی است که از مکه به سوی مِنا در حرکت است. فاصله مسجد البیعه تا [[جمرات|جمره عقبه]] بیش از سیصد متر است.<ref>تاریخ مکة المشرفه، ص181؛ اتحاف الوری، ج2، ص180.</ref> | |||
امروزه با توسعه منا، اطراف مسجد البیعه که پیشتر درون شعب و محصور بین کوه بود خالی شده است. در حال حاضر مسجد در انتهای راه خروجی طبقه دوم جمرات به طرف مکه قرار گرفته و اطراف مسجد را نرده آهنی کشیده‌اند.<ref>اشهر المساجد، ص169-171؛ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص169.</ref> | |||
مساحت مسجد البیعه ۵۰۰ متر است. مسجد به شکل مستطیل و طول مسجد ۲۷/۹۰ متر و عرض آن ۱۷ متر است. این مسجد از سنگ و آجر ساخته شده و سقف ندارد.<ref>دراسة تاریخیة لمساجد المشاعر المقدسة، ص232.</ref> | |||
==تاریخچه بنای مسجد== | ==تاریخچه بنای مسجد== | ||
بنابر کتیبه‌ای که از سال | بنابر کتیبه‌ای که از سال ۱۴۴ قمری برجای مانده و بر دیوار غربی مسجد نصب شده، ساخت این مسجد به‌دستور [[منصور عباسی|ابوجعفر منصور عباسی]] (حکومت: ۱۳۶-۱۵۸ق) انجام گرفته‌است.<ref>الاثار الاسلامیة فی مکة المکرمه، ص٢١٧-۲۱۸.</ref> همچنین کتیبه‌ای از سال ۶۲۹ قمری نیز بر دیوار جنوبی مسجد نصب شده است و از بازسازی مسجد در زمان [[مستنصر عباسی]] (حکومت: ۶۲۳-۶۴۰ق) خبر می‌دهد.<ref>التاریخ القویم، ج۶، ص٢٨.</ref> | ||
در منابع | در منابع دیگر نیز در سده‌های گوناگون از مسجد البیعه یاد شده است؛ از جمله [[ابن جبیر]] در سفرش به [[مکه]] در ۵۷۸ قمری از آن یاد کرده است.<ref>التذکره بالاخبار، ص123.</ref> [[ابن تیمیه]] (وفات ۷۲۸ق) به وجود مسجد اشاره کرده<ref>اقتضاء صراط المستقیم، ص426.</ref> و فاسی (درگذشت: ۸۳۲ق)، تاریخ‌نگار مکه، این مسجد را توصیف کرده است. به گفته او مسجد دارای دو رواق بوده که بر هر یک سه گنبد بر چهار طاق قوسی قرار گرفته بود. پشت این رواق‌ها نیز میدانگاهی وجود داشت.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص348.</ref> | ||
این مسجد در دوره‌هایی از تاریخ نیز تخریب شده | این مسجد در دوره‌هایی از تاریخ نیز تخریب شده بود؛ از جمله گزارشی از قرن یازدهم از تخریب مسجد حکایت می‌کند؛<ref>جواهر التاریخ المکی (چاپ شده در مقالات تاریخی، دفتر شانزدهم)، ص٢۶٣.</ref> اما در عصر حکومت عثمانی این مسجد در سلطنت عبدالحمید دوم (۱۸۷۶-۱۹۰۹م) بازسازی شد.<ref>افادة الانام، ج٢، ص۴٩.</ref> گزارشی از تعمیر بخش‌هایی از مسجد در زمان ملک فهد سعودی در دست است.<ref>دراسة تاریخیة لمساجد المشاعر المقدسة، ص۲۳۲.</ref> | ||
==گالری== | ==گالری== | ||
<gallery> | <gallery> | ||
پرونده:پلان مسجد بیعه.jpg|نقشه مسجد بیعت | |||
پرونده:مسجد بیعت2.webp| | پرونده:مسجد بیعت2.webp| | ||
پرونده:مسجد بیعت1.webp| | پرونده:مسجد بیعت1.webp| | ||
پرونده:مسجد بیعت کتیبه.webp|کتیبه مسجد | پرونده:مسجد بیعت6.webp | ||
پرونده:مسجد البیعه 6.jpg|کتیبه مسجد | پرونده:مسجد بیعت کتیبه.webp|کتیبه مسجد بیعت | ||
پرونده:مسجد البیعه 7.jpg|محراب مسجد | پرونده:مسجد البیعه 6.jpg|کتیبه مسجد بیعت | ||
پرونده:مسجد البیعه 7.jpg|محراب مسجد بیعت | |||
</gallery> | </gallery> | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۰: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* '''الاثار الاسلامیة فی مکة المکرمه''': الحارثی، ۱۴۳۰ق. | |||
* '''اتحاف الوری باخبار ام القری'''، عمربن فهد ( | * '''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، جعفریان رسول، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش. | ||
* '''اتحاف الوری باخبار ام القری'''، عمربن فهد (درگذشت: ۸۸۵ق)، تحقیق فهیم محمد شلتوت، مکه، جامعة ام القری، ۱۴۰۳ق. | |||
* '''اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه'''، فاکهی محمد بن اسحاق (درگذشت: ۲۷۵ق)، تحقیق عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق. | |||
* '''اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار'''، ازرقی محمد بن عبدالله (درگذشت: ۲۵۰ق)، تحقیق رشدی الصالح ملحس، بیروت، دارالاندلس، بی‌تا. | |||
* '''اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه'''، فاکهی محمد بن اسحاق ( | * '''اشهر المساجد فی الاسلام'''، بکر سید عبد المجید، بی‌جا، دار القبله، ۱۴۰۴ق. | ||
* '''اِفادة الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام'''، الغازی المکی عبداله بن محمد (درگذشت: ۱۳۶۵ق)، تحقیق عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۳۰ق. | |||
* '''اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار'''، ازرقی محمد بن عبدالله ( | *'''اقتضاء الصراط المستقیم لمخالفة اصحاب الجحیم'''، ابن تیمیّه (درگذشت: ۷۲۸ق)، بی‌جا، دار عالم الکتب، ۱۴۱۹ق. | ||
* '''التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم''': محمد طاهر کردی، مکتبة النهضة الحدیثة، ۱۴۱۲ق. | |||
* '''اشهر المساجد فی الاسلام'''، بکر سید عبد المجید، | * '''تاریخ مکة المشرّفه و المسجد الحرام و المدینة الشریفه و القبر الشریف'''، ابن ضیاء حنفی محمد بن احمد (درگذشت: ۸۵۴ق)، تحقیق علاء ابراهیم الازهری و ... بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق. | ||
* '''اِفادة الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام'''، الغازی المکی عبداله بن محمد ( | *'''تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه'''، قائدان اصغر، تهران، شعر، ۱۳۸۶ش. | ||
* '''التذکره بالاخبار عن اتفاقات الاسفار'''، محمد ابن جبیر، بیروت، المؤسسة العربیة للدراسات و النشر، ۲۰۰۸م. | |||
*'''اقتضاء الصراط المستقیم لمخالفة اصحاب الجحیم'''، ابن تیمیّه ( | *'''دراسة تاریخیة لمساجد المشاعر المقدسة: مسجد الخیف -مسجد البیعة بمنی'''، ناصر عبدالله البرکاتی؛ محمد نیسان سلیمان مناع، دار المدنی للطباعة والنشر والتوزیع، الطبعة الأولی، ۱۴۰۸ق/ ۱۹۸۸م. | ||
*'''شفاء الغِرام باخبار البلد الحرام'''، فاسی محمد بن احمد بن علی (درگذشت: ۸۳۲ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۲ق. | |||
* '''تاریخ مکة المشرّفه و المسجد الحرام و المدینة الشریفه و القبر الشریف'''، ابن ضیاء حنفی محمد بن احمد ( | |||
*'''تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه'''، قائدان اصغر، تهران، شعر، | |||
*'''شفاء الغِرام باخبار البلد الحرام'''، فاسی محمد بن احمد بن علی ( | |||
*'''الکافی''': ثقةالاسلام کلینی، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه. | *'''الکافی''': ثقةالاسلام کلینی، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه. | ||
* '''المعجم الاثری لمنطقة مکة المکرمه'''، حارثی ناصر بن علی، طائف، فهرسة مکتبة الملک فهد الوطنیه، ۱۴۲۳ق. | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{مساجد}} | {{مساجد}} | ||
| خط ۱۱۲: | خط ۹۵: | ||
[[رده:مسجدهای مکه]] | [[رده:مسجدهای مکه]] | ||
[[رده:مکان‌های تاریخی مکه]] | [[رده:مکان‌های تاریخی مکه]] | ||
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]] | |||
[[en:Masjid al-Bay'ah (Mecca)]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۳ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۰۲:۳۱
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | ۱۴۴قمری |
| مکان | مکه |
| وقایع مرتبط | محل بیعت مردم یثرب با پیامبر، محل بیعت عقبه |
| مشخصات | |
| مساحت | ۵۰۰متر |
| وضعیت | موجود |
| معماری | |
| بازسازی | عبدالحمید عثمانی، ملک فهد سعودی |
|
| |
مسجد البیعة (مسجد بیعت) از مسجدهای کهن شهر مکه است که تاریخ بنای آن به قرن دوم هجری بازمی‌گردد. این مسجد نزدیک جمره عقبه و بیرون حد شرعی منا قرار گرفته است. مسجد البیعة، محلی است که مردم یثرب با پیامبر(ص) بیعت کردند.
طبق کتیبه‌ای که بر دیوار غربی مسجد البیعه نصب شده، این مسجد در سال ۱۴۴ قمری به دستور منصور عباسی ساخته شد و بعدها چند بار بازسازی شد.
علت نام‌گذاری[ویرایش | ویرایش مبدأ]
زمانی که مردم یثرب با اسلام آشنا شدند، در ایام حج، و در جمره عقبه، برای نخستین‌بار با رسول خدا(ص) بیعت کردند و پس از آن بود که اسلام در مدینه گسترش یافت. در محل این رویداد که بیعت عقبه اول نام دارد، مسجدی ساخته‌شد که به نام «مسجد البیعه» شهرت یافت.[۱]
در منابع از مساجد دیگری نیز با نام مسجد البیعه یاد شده است:
- مسجد الغنم، مسجدی در مکه که محل بیعت مردم مکه با پیامبر(ص) بود.[۲]
- مسجد الجن، مسجدی در مکه که محل بیعت جنیان با پیامبر است.[۳]
مکان[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مسجد البیعه در مکه و نزدیک جمره عقبه [بیرون از محدودۀ شرعی مِنا از طرف مکه]، در دامنه جنوبی کوه ثُبَیر است. این منطقه معروف به شِعْبُ الانصار و شعب البیعه[۴] بوده و سمت چپ کسی است که از مکه به سوی مِنا در حرکت است. فاصله مسجد البیعه تا جمره عقبه بیش از سیصد متر است.[۵]
امروزه با توسعه منا، اطراف مسجد البیعه که پیشتر درون شعب و محصور بین کوه بود خالی شده است. در حال حاضر مسجد در انتهای راه خروجی طبقه دوم جمرات به طرف مکه قرار گرفته و اطراف مسجد را نرده آهنی کشیده‌اند.[۶]
مساحت مسجد البیعه ۵۰۰ متر است. مسجد به شکل مستطیل و طول مسجد ۲۷/۹۰ متر و عرض آن ۱۷ متر است. این مسجد از سنگ و آجر ساخته شده و سقف ندارد.[۷]
تاریخچه بنای مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بنابر کتیبه‌ای که از سال ۱۴۴ قمری برجای مانده و بر دیوار غربی مسجد نصب شده، ساخت این مسجد به‌دستور ابوجعفر منصور عباسی (حکومت: ۱۳۶-۱۵۸ق) انجام گرفته‌است.[۸] همچنین کتیبه‌ای از سال ۶۲۹ قمری نیز بر دیوار جنوبی مسجد نصب شده است و از بازسازی مسجد در زمان مستنصر عباسی (حکومت: ۶۲۳-۶۴۰ق) خبر می‌دهد.[۹]
در منابع دیگر نیز در سده‌های گوناگون از مسجد البیعه یاد شده است؛ از جمله ابن جبیر در سفرش به مکه در ۵۷۸ قمری از آن یاد کرده است.[۱۰] ابن تیمیه (وفات ۷۲۸ق) به وجود مسجد اشاره کرده[۱۱] و فاسی (درگذشت: ۸۳۲ق)، تاریخ‌نگار مکه، این مسجد را توصیف کرده است. به گفته او مسجد دارای دو رواق بوده که بر هر یک سه گنبد بر چهار طاق قوسی قرار گرفته بود. پشت این رواق‌ها نیز میدانگاهی وجود داشت.[۱۲]
این مسجد در دوره‌هایی از تاریخ نیز تخریب شده بود؛ از جمله گزارشی از قرن یازدهم از تخریب مسجد حکایت می‌کند؛[۱۳] اما در عصر حکومت عثمانی این مسجد در سلطنت عبدالحمید دوم (۱۸۷۶-۱۹۰۹م) بازسازی شد.[۱۴] گزارشی از تعمیر بخش‌هایی از مسجد در زمان ملک فهد سعودی در دست است.[۱۵]
گالری[ویرایش | ویرایش مبدأ]
-
نقشه مسجد بیعت
-
-
-
-
کتیبه مسجد بیعت
-
کتیبه مسجد بیعت
-
محراب مسجد بیعت
جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص169.
- ↑ اخبار مکه (ازرقی)، ج2، ص201 و 271؛ تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص106.
- ↑ اخبار مکه (ازرقی)، ج2، ص201؛ تاریخ مکة المشرفه، ص181.
- ↑ اخبار مکه (ازرقی)، ج1، ص303؛ المعجم الاثری، ص177؛ اشهر المساجد، ص168.
- ↑ تاریخ مکة المشرفه، ص181؛ اتحاف الوری، ج2، ص180.
- ↑ اشهر المساجد، ص169-171؛ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص169.
- ↑ دراسة تاریخیة لمساجد المشاعر المقدسة، ص232.
- ↑ الاثار الاسلامیة فی مکة المکرمه، ص٢١٧-۲۱۸.
- ↑ التاریخ القویم، ج۶، ص٢٨.
- ↑ التذکره بالاخبار، ص123.
- ↑ اقتضاء صراط المستقیم، ص426.
- ↑ شفاء الغرام، ج1، ص348.
- ↑ جواهر التاریخ المکی (چاپ شده در مقالات تاریخی، دفتر شانزدهم)، ص٢۶٣.
- ↑ افادة الانام، ج٢، ص۴٩.
- ↑ دراسة تاریخیة لمساجد المشاعر المقدسة، ص۲۳۲.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- الاثار الاسلامیة فی مکة المکرمه: الحارثی، ۱۴۳۰ق.
- آثار اسلامی مکه و مدینه، جعفریان رسول، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش.
- اتحاف الوری باخبار ام القری، عمربن فهد (درگذشت: ۸۸۵ق)، تحقیق فهیم محمد شلتوت، مکه، جامعة ام القری، ۱۴۰۳ق.
- اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه، فاکهی محمد بن اسحاق (درگذشت: ۲۷۵ق)، تحقیق عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.
- اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ازرقی محمد بن عبدالله (درگذشت: ۲۵۰ق)، تحقیق رشدی الصالح ملحس، بیروت، دارالاندلس، بی‌تا.
- اشهر المساجد فی الاسلام، بکر سید عبد المجید، بی‌جا، دار القبله، ۱۴۰۴ق.
- اِفادة الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام، الغازی المکی عبداله بن محمد (درگذشت: ۱۳۶۵ق)، تحقیق عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۳۰ق.
- اقتضاء الصراط المستقیم لمخالفة اصحاب الجحیم، ابن تیمیّه (درگذشت: ۷۲۸ق)، بی‌جا، دار عالم الکتب، ۱۴۱۹ق.
- التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم: محمد طاهر کردی، مکتبة النهضة الحدیثة، ۱۴۱۲ق.
- تاریخ مکة المشرّفه و المسجد الحرام و المدینة الشریفه و القبر الشریف، ابن ضیاء حنفی محمد بن احمد (درگذشت: ۸۵۴ق)، تحقیق علاء ابراهیم الازهری و ... بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
- تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، قائدان اصغر، تهران، شعر، ۱۳۸۶ش.
- التذکره بالاخبار عن اتفاقات الاسفار، محمد ابن جبیر، بیروت، المؤسسة العربیة للدراسات و النشر، ۲۰۰۸م.
- دراسة تاریخیة لمساجد المشاعر المقدسة: مسجد الخیف -مسجد البیعة بمنی، ناصر عبدالله البرکاتی؛ محمد نیسان سلیمان مناع، دار المدنی للطباعة والنشر والتوزیع، الطبعة الأولی، ۱۴۰۸ق/ ۱۹۸۸م.
- شفاء الغِرام باخبار البلد الحرام، فاسی محمد بن احمد بن علی (درگذشت: ۸۳۲ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۲ق.
- الکافی: ثقةالاسلام کلینی، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
- المعجم الاثری لمنطقة مکة المکرمه، حارثی ناصر بن علی، طائف، فهرسة مکتبة الملک فهد الوطنیه، ۱۴۲۳ق.