معتزله: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''معتزله'''، به پیروان یک مکتب کلامی گفته می‌شود که توسط واصل بن عطا در اوایل قرن دوم هجری تاسیس شد. واصل بن عطا با استفاده از عقل در مباحث کلامی و تفسیر آیات | '''معتزله'''، به پیروان یک مکتب کلامی گفته می‌شود که توسط واصل بن عطا در اوایل قرن دوم هجری تاسیس شد. واصل بن عطا با استفاده از عقل در مباحث کلامی و تفسیر آیات [[قرآن]]، به تأویل معانی پرداخته و سعی در هماهنگ‌سازی عقل و دین داشت. اصول مکتب معتزله بر پنج پایه استوار است: توحید، عدل، وعد و وعید، المنزلة بین المنزلتین و امر به معروف و نهی از منکر. | ||
== نام معتزله و معنای آن == | == نام معتزله و معنای آن == | ||
اعتزال در لغت به معنی کناره گرفتن است چنان که در قرآن مجید این کلمه با همین مفهوم در مورد اصحاب کهف به کار رفته است.<ref>سوره کهف، آیه 16.</ref> معتزله خود تمایلی به این نام نداشته اند. و | اعتزال در لغت به معنی کناره گرفتن است چنان که در قرآن مجید این کلمه با همین مفهوم در مورد [[اصحاب کهف]] به کار رفته است.<ref>سوره کهف، آیه 16.</ref> معتزله خود تمایلی به این نام نداشته اند. و خود را به عنوان اهل توحید یا اصحاب عدل معرفی می کردند.<ref>مروج الذهب، ج2، ص233.</ref> برخی نام معتزله را به علت کناره گیری موسس این مکتب از استادش می‌دانند<ref>ملل و نحل، ج1، ص48.</ref> | ||
== تاریخ پیدایش == | == تاریخ پیدایش == | ||
کتاب‌های فرقه‌شناسی معمولا پیدایش مذهب معتزله را به جدایی نظرات واصل بن عطا(80-131ق.) از استادش حسن بصری در اوایل قرن دوم هجرى نسبت داده‌اند.<ref name=":0">علم الهدی، الامالی، ج1، ص115؛ شرح الاصول الخمسة، ص138-139؛ الفرق بین الفرق، ص118؛ الملل و النحل، ج1، ص48.</ref><ref name=":1">سیر فلسفه در ایران، ص44-45.</ref> برخی منابع این مذهب را ادامه جریانی سیاسی کناره‌گیر از دو طرف جنگ می‌دانند که در جنگ‌های زمان خلافت [[امام علی(ع)]] از همکاری با یکی از دو طرف کناره‌گرفتند و معتزله (کناره‌گیران) خوانده شدند.<ref>تاریخ فرق اسلامی، ج۱، ص 124</ref> همچنین گروهی، معتزله را ادامه اندیشه [[قدریه]] دانسته‌اند.<ref>تاریخ فرق اسلامی، ج۱، ص 127</ref> | کتاب‌های فرقه‌شناسی معمولا پیدایش مذهب معتزله را به جدایی نظرات واصل بن عطا(80-131ق.) از استادش [[حسن بصری]] در اوایل قرن دوم هجرى نسبت داده‌اند.<ref name=":0">علم الهدی، الامالی، ج1، ص115؛ شرح الاصول الخمسة، ص138-139؛ الفرق بین الفرق، ص118؛ الملل و النحل، ج1، ص48.</ref><ref name=":1">سیر فلسفه در ایران، ص44-45.</ref> برخی منابع این مذهب را ادامه جریانی سیاسی کناره‌گیر از دو طرف جنگ می‌دانند که در جنگ‌های زمان خلافت [[امام علی(ع)]] از همکاری با یکی از دو طرف کناره‌گرفتند و معتزله (کناره‌گیران) خوانده شدند.<ref>تاریخ فرق اسلامی، ج۱، ص 124</ref> همچنین گروهی، معتزله را ادامه اندیشه [[قدریه]] دانسته‌اند.<ref>تاریخ فرق اسلامی، ج۱، ص 127</ref> | ||
== روش فکرى معتزله == | == روش فکرى معتزله == | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
== فراز و فرود سیاسی معتزله == | == فراز و فرود سیاسی معتزله == | ||
معتزله از زمان پیدایش تا اواسط قرن سوم قمری، دوران اقتدار خود را سپری نموده و مورد حمایت خلفای اولیه عباسی(از مامون تا واثق) قرار داشتند.<ref>معتزله و روابط آن با خلافت عباسی در عهده اول (132-232ﻫ)، ص9-13.</ref> پس از آن (از دوران متوکل عباسی) تا روی کارآمدن آل بویه دوران ضعف معتزله رقم خورد و در دوران آل بویه افرادی از معتزله در دوران رونق دوباره به دربار راه یافتند. در همین زمان قرابت نظری و تعاملات مثبتی بین شیعه و معتزله گزارش شده.<ref>مناسبات شیعه و معتزله در قرن چهارم هجری، ص16-18.</ref> به اعتقاد برخی پژوهشگران از این پس معتزله در شیعه حل شد و به شکلی در قرون بعد در زیدیه ادامه حیات داد.<ref name=":4" /> | معتزله از زمان پیدایش تا اواسط قرن سوم قمری، دوران اقتدار خود را سپری نموده و مورد حمایت خلفای اولیه [[بنی‌عباس|عباسی]](از مامون تا واثق) قرار داشتند.<ref>معتزله و روابط آن با خلافت عباسی در عهده اول (132-232ﻫ)، ص9-13.</ref> پس از آن (از دوران متوکل عباسی) تا روی کارآمدن [[آل بویه]] دوران ضعف معتزله رقم خورد و در دوران آل بویه افرادی از معتزله در دوران رونق دوباره به دربار راه یافتند. در همین زمان قرابت نظری و تعاملات مثبتی بین [[شیعه]] و معتزله گزارش شده.<ref>مناسبات شیعه و معتزله در قرن چهارم هجری، ص16-18.</ref> به اعتقاد برخی پژوهشگران از این پس معتزله در شیعه حل شد و به شکلی در قرون بعد در [[زیدیه]] ادامه حیات داد.<ref name=":4" /> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* '''قرآن کریم'''، سوره کهف. | |||
* '''الامالی'''، علی بن حسین علم الهدی، قم، مکتبة المرعشی، 1405ق. | * '''الامالی'''، علی بن حسین علم الهدی، قم، مکتبة المرعشی، 1405ق. | ||
* '''شرح الاصول الخمسة''' قاضی عبدالجبار بن احمد، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1423ق. | * '''شرح الاصول الخمسة''' قاضی عبدالجبار بن احمد، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1423ق. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۲: | ||
* '''الملل والنحل'''، محمد بن عبدالکریم شهرستانی، بیروت، دار المعرفة، بی تا. | * '''الملل والنحل'''، محمد بن عبدالکریم شهرستانی، بیروت، دار المعرفة، بی تا. | ||
* '''سیر فلسفه در ایران'''، محمد اقبال لاهوری، تهران، انتشارات امیر کبیر، 1357ش. | * '''سیر فلسفه در ایران'''، محمد اقبال لاهوری، تهران، انتشارات امیر کبیر، 1357ش. | ||
* '''مروج الذهب'''، علی بن حسین مسعودی، بیروت، 1966م. | |||
* ''' | * '''معتزله و روابط آن با خلافت عباسی در عهده اول(132-232ه) '''، بتول یوسفوند، فرهنگ پژوهش، ش11. | ||
* ''' | * '''مناسبات شیعه و معتزله در قرن چهارم هجری'''، ضرغام گرچی پور و دیگران، ادیان و عرفان، 1394ش. | ||
* ''' | |||
* '''الملل و النحل'''، محمد بن عبد الکریم شهرستانی، قم، الشریف الرضی، 1364ش. | * '''الملل و النحل'''، محمد بن عبد الکریم شهرستانی، قم، الشریف الرضی، 1364ش. | ||
* ''' | * '''آشنایی با عقاید و مذاهب اسلامی'''، جعفر سبحانی، قم، موسسه امام صادق(ع)، 1396ش. | ||
* '''کلام شیعی و گفتمان معتزلی'''، حسن عطایی، آیینه پژوهش، 1396ش. | |||
* '''تاریخ فرق اسلامی'''، حسین صابری، تهران، سمت، 1388ش. | |||
* '''معتزله، نخبگان سخت گیر جهان اسلام'''، رسول جعفریان، قم، کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران، 1403ش.{{برگرفتگی | |||
* ''' | |||
* ''' | |||
* ''' | |||
| پیش از لینک = کتاب | | پیش از لینک = کتاب | ||
| منبع = درسنامه فرق و مذاهب کلامی | | منبع = درسنامه فرق و مذاهب کلامی | ||