زیارت‌نامه امام حسن مجتبی در بقیع: تفاوت میان نسخه‌ها

	زیارت‌نامه‌ها و دعاهای مکه و مدینه
	مکه
	زیارت‌نامه‌های مکه • دعاهای مکه • دعاهای مناسک عمره تمتع و حج • دعاهای مناسک عمره مفرده • دعاهای روز عرفه • دعاهای شب عرفه
	مدینه
	زیارت‌نامه‌های مدینه • دعاهای مدینه • زیارت‌نامه‌های پیامبر(ص) • زیارت‌نامه‌های حضرت فاطمه(س) • زیارت‌نامه امامان بقیع • زیارت‌نامه‌های بقیع • زیارت‌نامه‌های شهدای احد

زیارت‌نامه امام حسن مجتبی در بقیع
	مرقد امام حسن مجتبی در بقیع(اول، از چپ)
موضوع	زیارت امام حسن مجتبی
مأثور/غیرمأثور	مأثور
صادره از	امام صادق(ع) و محمد بن حنفیه
قدمت	۱۴۰۰ سال
منابع شیعی	کامل‌الزیارات
مضمون	اشاره به تبار پاک، مقامات الهی، سجایای اخلاقی، توسل به امام
ثواب	شفاعت امام، بهشت
زمان	در همه ایام ولی در روزهای ولادت، خلافت، شهادت، روز مباهله و ۲۵ ذی‌الحجه بهتر است.
مکان	مزار امام حسن(ع) در قبرستان بقیع
مرتبط	زیارت‌نامه امامان بقیع

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۸:۵۹

زیارت‌نامه امام حسن مجتبی(ع) در بقیع زیارت‌نامه‌ای که زائر به هنگام زیارت قبر امام حسن مجتبی(ع)، دومین امام شیعیان می خواند.

زیارت‌نامه امام حسن مجتبی شامل دو زیارت‌نامه را ابن قولویه قمی که از محدثان شیعه در قرن چهارم است، در کتاب کامل‌ الزیارات، از منابع کهن دعا و زیارت، نقل کرده است. یکی از زیارت‌نامه‌ها از زبان محمد بن حنفیه و دیگری از امام صادق(ع) یا امام باقر(ع) است. زیارت امام حسن را می‌توان در همه ایام انجام داد و به گفته علامه مجلسی بهتر است که امام در روزهای ولادت، خلافت، شهادت، روز مباهله و ۲۵ ذی‌الحجه زیارت شود.

در روایات اهل‌بیت فضائل متعددی برای زیارت امام حسن نقل شده‌است. طبق نقلی پیامبر اکرم اولین کسی است که به زیارت امام حسن توصیه کرده و ثمره آن را نجات در قیامت و رسیدن به بهشت بیان نموده است.

در این زیارت‌ها، از تبار امام حسن (ع) به عنوان فرزند پیامبر، امام علی و فاطمه زهرا تجلیل شده است. همچنین به مقام ایشان به عنوان حجت خدا، وصی امیرالمؤمنین، اهل کساء، یاری‌گر دین خدا اشاره شده است.

در ضمن اشاره به سجایای اخلاقی آن حضرت شامل پاکی، تقوا، عدالت و علم به قرآن، از دشمنان و قاتلان آن حضرت نیز برائت جسته شده است.

این زیارت‌نامه‌ها هر چند کوتاه اما مفاهیم کلیدی و اعتقادی پیروان اهل‌بیت را یادآوری کرده و پیوندی ابدی میان زائر و امام به عنوان شفیع برقرار می کند.

امام حسن مجتبی(ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امام حسن مجتبی فرزند علی بن ابی‌طالب و فاطمه زهرا(س)^[۱] دومین امام شیعیان^[۲] و پنجمین خلیفه مسلمانان است. او را شبیه‌ترین فرد به رسول خدا(ص)^[۳] و فردی عابد و زاهد دانسته‌اند.^[۴] وی چند بار تمام یا نیمی از اموالش را صدقه داد.^[۵] آن حضرت بارها با پای پیاده به حج رفت.^[۶] پیکرش را بعد از شهادت، در قبرستان بقیع در کنار فاطمه بنت اسد دفن کردند.^[۷] مکانی که بعدا امام زین العابدین(ع) و امام باقر(ع) نیز در همانجا دفن شدند.^[۸]

فضیلت زیارت امام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پیامبر اکرم خطاب به امام حسن مجتبی

«مَن زارَكَ بعد موتكَ، أو زارَ أباكَ أو زارَ أخاكَ، فله الجَنّة»
پیامبر به امام حسن فرمود: هرکس تو را بعد از مرگت زیارت کند یا پدرت را زیارت کند یا برادرت را زیارت کند، پاداش او بهشت است.

موسوعة زیارات المعصومین، ج۱، ص۳۰۳.

روایت شده که امام حسین(ع) هر جمعه قبر امام حسن(ع) را زیارت می‌کرد.^[۹] امام صادق(ع) در روایتی خبر از زیارت ملائکه از قبر امامان(ع) از جمله قبر امام حسن(ع) خبر داده است.^[۱۰] روایاتی از پیامبر(ص) و امامان(ع) در توصیه به زیارت امام حسن(ع) به دست ما رسیده است. پیامبر در روایاتی زیارت امام حسن(ع) را موجب نجات در قیامت و رسیدن به بهشت دانسته است.^[۱۱]

شیخ صدوق فقیه برجسته و راوی شیعی قرن چهارم هجری در کتاب علل الشرائع حدیثی در فضیلت زیارت امام حسن از پیامبر نقل کرده است که پيامبر خدا در پاسخ به حسن بن على كه عرض كرد: پدر جان! پاداش كسى كه شما را زيارت كند چيست؟ فرمود: پسركم! هر كه زنده و مرده مرا يا پدر تو يا برادرت و يا خودت را زيارت كند، بر من است كه در روز قيامت ديدارش كنم و او را از گناهانش نجات دهم.^[۱۲]

زمان زیارت امام حسن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

علامه مجلسی در کتاب تحفة الزائر اوقات مختلفی را ذکر کرده که مناسب است در آن ایام امام حسن مجتبی زیارت شود:^[۱۳]

روز ولادت امام حسن مجتبی در ۱۵ ماه رمضان
روز شهادت امام در هفتم یا بیست و هشتم ماه صفر
روزی که نیزه بر ران حضرت زده شد در ۲۳ رجب
روز مباهله در ۲۴ ذی‌الحجه
روز نزول هل أتی یا سوره انسان، روز ۲۵ ذی‌الحجه؛^[۱۴] آیه هشتم این سوره معروف به آیه اطعام، در شأن حضرت علی(ع)، فاطمه زهرا(س) و حسنین(ع) نازل شده است.^[۱۵]
روز خلافت امام، در روز شهادت امام علی(ع)

منابع زیارتنامه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به گفته عالمان شیعه بهترین زیارت برای زیارت امامان شیعه، زیارت جامعه کبیره و زیارت امین الله است.^[۱۶] علامه مجلسی با استناد به روایتی از امام صادق(ع)، بر این باور است که با هر لفظی می‌توان امام را زیارت کرد.^[۱۷] با اینحال زیارت‌نامه‌های مختصری نیز برای زیارت ایشان نقل شده است. کامل‌ الزیارات، از منابع کهن دعا و زیارت، برای زیارت امام حسن مجتبی در قبرستان بقیع دو زیارت‌نامه نقل کرده است. یکی از زیارت‌نامه‌ها از زبان محمد بن حنفیه روایت شده و زیارت‌نامه دیگر از امام صادق(ع) یا امام باقر(ع) است.^[۱۸]

محمد بن حنفیه و زیارت امام حسن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

روایت شده که محمد بن حنفیه هنگام زیارت قبر امام حسن(ع) عبارات زیر را بر زبان می‌آورد^[۱۹] که شامل درود بر امام حسن مجتبی (ع) با القابی چون "فرزند امیرمؤمنان"، "باقیمانده مؤمنان" و "پنجمین اهل کساء" است و بر اصالت والای نسب او و پرورش یافتنش در دامن اسلام و ایمان تأکید می‌کند. در پایان نیز با ابراز اندوه از فراق آن حضرت، به برادرش امام حسین (ع) نیز درود می‌فرستد.

زیارت امام حسن در کامل الزیارات

السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ [يَا بَقِيَّةَ الْمُؤْمِنِينَ‏] وَ ابْنَ أَوَّلِ الْمُسْلِمِينَ

وَ كَيْفَ لَا تَكُونُ كَذَلِكَ وَ أَنْتَ سَلِيلُ الْهُدَى وَ حَلِيفُ التَّقْوَى وَ خَامِسُ أَهْلِ الْكِسَاءِ

غَذَّتْكَ يَدُ الرَّحْمَةِ وَ رُبِّيتَ فِي حَجْرِ الْإِسْلَامِ وَ رَضَعْتَ مِنْ ثَدْيِ الْإِيمَانِ

فَطِبْتَ حَيّاً وَ طِبْتَ مَيِّتاً غَيْرَ أَنَّ النَّفْسَ غَيْرُ رَاضِيَةٍ [الْأَنْفُسَ غَيْرُ طَيِّبَةٍ] بِفِرَاقِكَ وَ لَا شَاكَّةٍ فِي حَيَاتِكَ يَرْحَمُكَ اللَّهُ

ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَى الْحُسَيْنِ ع فَقَالَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَيْنَ فَعَلَى أَبِي مُحَمَّدٍ السَّلَامُ.

السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ [يَا بَقِيَّةَ الْمُؤْمِنِينَ‏] وَ ابْنَ أَوَّلِ الْمُسْلِمِينَ

سلام بر تو اى فرزند امير مؤمنان و فرزند اوّلين نفر از مسلمين،

وَ كَيْفَ لَا تَكُونُ كَذَلِكَ وَ أَنْتَ سَلِيلُ الْهُدَى وَ حَلِيفُ التَّقْوَى وَ خَامِسُ أَهْلِ الْكِسَاءِ

و چگونه اين طور نباشد و حال آنكه تو فرزند هدايت و هم قسم با تقوى و پنجمين نفر از اصحاب كساء مى ‏باشى،

غَذَّتْكَ يَدُ الرَّحْمَةِ وَ رُبِّيتَ فِي حَجْرِ الْإِسْلَامِ وَ رَضَعْتَ مِنْ ثَدْيِ الْإِيمَانِ

دست رحمت خدا تو را پرورش داده، و در دامان اسلام رشد نموده ‏اى و از پستان ايمان شير خورده ‏اى،

فَطِبْتَ حَيّاً وَ طِبْتَ مَيِّتاً غَيْرَ أَنَّ النَّفْسَ غَيْرُ رَاضِيَةٍ [الْأَنْفُسَ غَيْرُ طَيِّبَةٍ] بِفِرَاقِكَ وَ لَا شَاكَّةٍ فِي حَيَاتِكَ يَرْحَمُكَ اللَّهُ

پس در حال حيات و ممات خوشا به حالت، منتهى نفس از فراق و جدائى تو خشنود نبوده و ترديدى در حيات و زنده بودن تو ندارد.

ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَى الْحُسَيْنِ ع فَقَالَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَيْنَ فَعَلَى أَبِي مُحَمَّدٍ السَّلَامُ.

سپس توجّه به امام حسين عليه السّلام نمود و گفت: اى ابا عبد اللَّه بر ابو محمد عليه السّلام رحمت و سلام باد.

سلام بر تو اى فرزند امير مؤمنان و فرزند اوّلين نفر از مسلمين،

و چگونه اين طور نباشد و حال آنكه تو فرزند هدايت و هم قسم با تقوى و پنجمين نفر از اصحاب كساء مى ‏باشى،

دست رحمت خدا تو را پرورش داده، و در دامان اسلام رشد نموده ‏اى و از پستان ايمان شير خورده ‏اى،

پس در حال حيات و ممات خوشا به حالت، منتهى نفس از فراق و جدائى تو خشنود نبوده و ترديدى در حيات و زنده بودن تو ندارد.

سپس توجّه به امام حسين عليه السّلام نمود و گفت: اى ابا عبد اللَّه بر ابو محمد عليه السّلام رحمت و سلام باد.

زیارت‌نامه امام حسن(ع) از زبان امامان(ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابن قولویه زیارت‌نامه دیگری را نیز به نقل از یکی از امامان برای زیارت امام حسن(ع) نقل کرده است.^[۲۰] این زیارت، نخست با تجلیل از تبار امام حسن مجتبی(ع) به عنوان فرزند پیامبر(ص)، امام علی(ع) و فاطمه زهرا (س) آغاز می‌شود. سپس مقام ایشان را به عنوان حجت خدا، نور الهی، صراط مستقیم و امین پروردگار برمی‌شمارد که تجلی‌بخش اراده خداوند در زمین است. در ادامه، سجایای اخلاقی آن حضرت شامل پاکی، تقوا، عدالت و علم به قرآن را ترسیم می‌کند.

زیارت امام حسن(ع)

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَاابْنَ رَسُولِ رَبِّ الْعالَمِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَاابْنَ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَاابْنَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حَبِیبَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا صَفْوَةَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا أَمِینَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حُجَّةَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا نُورَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا صِراطَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا بَیانَ حُکْمِ اللهِ

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا ناصِرَ دِینِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا السَّیِّدُ الزَّکِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْبَرُُّ الْوَفِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْقائِمُ الْاَمِینُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْعالِمُ بِالتَّأْوِیلِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْهادِی الْمَهْدِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الطّاهِرُ الزَّکِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُهَا التَّقِیُّ النَّقِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْحَقُّ الْحَقِیقُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الشَّهِیدُ الصِّدِّیقُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا أَبا مُحَمَّد الْحَسَنِ بْنِ عَلِیّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَاابْنَ رَسُولِ رَبِّ الْعالَمِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَاابْنَ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَاابْنَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حَبِیبَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا صَفْوَةَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا أَمِینَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حُجَّةَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا نُورَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا صِراطَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا بَیانَ حُکْمِ اللهِ

سلام بر تو ای پسر رسول خدا، سلام بر تو ای فرستاده پروردگار عالمیان سلام بر تو ای پسر امیر مؤمنان، سلام بر تو ای پسر فاطمه زهرا، سلام بر تو ای حبیب خدا، سلام بر توای برگزیده خدا، سلام بر تو ای امین خدا، سلام بر تو ای حجت خدا، سلام بر تو ای نور خدا، سلام بر تو ای صراط الهی، سلام بر تو ای زبان حکم الهی

اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا ناصِرَ دِینِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا السَّیِّدُ الزَّکِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْبَرُُّ الْوَفِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْقائِمُ الْاَمِینُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْعالِمُ بِالتَّأْوِیلِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْهادِی الْمَهْدِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الطّاهِرُ الزَّکِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُهَا التَّقِیُّ النَّقِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْحَقُّ الْحَقِیقُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الشَّهِیدُ الصِّدِّیقُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا أَبا مُحَمَّد الْحَسَنِ بْنِ عَلِیّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.

سلام بر تو ای یاور خدا، سلام بر تو ای سرور پاکیزه، سلام بر تو ای نیکوکار متّقی، سلام بر تو ای قائم امین، سلام بر تو دانای بر تنزیل (قرآن) سلام بر تو ای هادی و مهدی، سلام بر تو ای پرهیزکارِ پاکیزه، سلام بر تو ای پاک و پاکیزه، سلام بر تو ای حقیقت اصیل، سلام بر تو ای شهید صدّیق، سلام بر تو ای ابا محمد، حسن بن علی و رحمت و برکات خداوند بر تو باد.

سلام بر تو ای پسر رسول خدا، سلام بر تو ای فرستاده پروردگار عالمیان سلام بر تو ای پسر امیر مؤمنان، سلام بر تو ای پسر فاطمه زهرا، سلام بر تو ای حبیب خدا، سلام بر توای برگزیده خدا، سلام بر تو ای امین خدا، سلام بر تو ای حجت خدا، سلام بر تو ای نور خدا، سلام بر تو ای صراط الهی، سلام بر تو ای زبان حکم الهی

سلام بر تو ای یاور خدا، سلام بر تو ای سرور پاکیزه، سلام بر تو ای نیکوکار متّقی، سلام بر تو ای قائم امین، سلام بر تو دانای بر تنزیل (قرآن) سلام بر تو ای هادی و مهدی، سلام بر تو ای پرهیزکارِ پاکیزه، سلام بر تو ای پاک و پاکیزه، سلام بر تو ای حقیقت اصیل، سلام بر تو ای شهید صدّیق، سلام بر تو ای ابا محمد، حسن بن علی و رحمت و برکات خداوند بر تو باد.

زیارت‌نامه دیگر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شیخ مفید در مقنعه در آداب زیارت امام حسن(ع) پس از توصیه به غسل و پوشیدن لباس پاک عبارات زیر را برای زیارت امام حسن در حالی که در برابر قبر آن حضرت ایستاده ایم نقل می‌کند^[۲۱]:

زیارت امام حسن(ع)

السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا اِبْنَ رَسُولِ اللَّهِ‌ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا بَقِيَّةَ الْمُؤْمِنِينَ‌1 وَ ابْنَ أَوَّلِ الْمُسْلِمِينَ أَشْهَدُ أَنَّكَ سَبِيلُ الْهُدَى وَ حَلِيفُ التَّقْوَى وَ خَامِسُ أَصْحَابِ الْكِسَاءِ غَذَّتْكَ يَدُ الرَّحْمَةِ وَ تَرَبَّيْتَ فِي حَجْرِ الْإِسْلَامِ‌ وَ رَضَعْتَ مِنْ ثَدْيِ الْإِيمَانِ فَطِبْتَ حَيّاً وَ مَيِّتاً صَلَّى اللَّهُ عَلَيْكَ أَشْهَدُ أَنَّكَ أَدَّيْتَ صَادِقاً وَ مَضَيْتَ عَلَى يَقِينٍ لَمْ تُوثِرْ عَمًى عَلَى هُدًى وَ لَمْ تَمِلْ مِنْ حَقٍّ إِلَى بَاطِلٍ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ ظَلَمَكَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ خَذَلَكَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ قَتَلَكَ أَنَا إِلَى اللَّهِ مِنْهُمْ بِرَاءٌ ثُمَّ قَبِّلِ الْقَبْرَ وَ ضَعْ خَدَّيْكَ عَلَيْهِ‌. وَ تَحَوَّلْ إِلَى عِنْدِ الرَّأْسِ فَقُلْ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَصِيَّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ أَتَيْتُكَ زَائِراً عَارِفاً بِحَقِّكَ مُوَالِياً لِأَوْلِيَائِكَ مُعَادِياً لِأَعْدَائِكَ فَاشْفَعْ لِي عِنْدَ رَبِّكَ.

{{{2}}}

وداع با قبر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پس از آن دو رکعت نماز خوانده و در هنگام وداع در برابر قبر می‌ایستیم و می‌گوییم:

السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا اِبْنَ رَسُولِ اللَّهِ‌ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلَايَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ أَسْتَوْدِعُكَ اللَّهَ وَ أَسْتَرْعِيكَ وَ أَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلَامَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالرَّسُولِ‌ وَ بِمَا جِئْتَ بِهِ وَ دَلَلْتَ عَلَيْهِ اللَّهُمَّ اكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ 1ثُمَّ تَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ لَا يَجْعَلَهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْكَ وَ ادْعُ بِمَا أَحْبَبْتَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ‌

{{{2}}}

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ الارشاد، ج۲، ص۵.
↑ الارشاد، ج۲، ص۱۵.
↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۲۶.
↑ الامالی، ص244.
↑ انساب الاشراف، ج۳، ص۹؛ اسد الغابة، ج۱، ص۴۹۰.
↑ شذرات الذهب، ج1، ص242.
↑ إعلام الوری بأعلام الهدی، ص۲۱۲.
↑ الارشاد، ج۲، ص۱۳۸؛ اعلام الوری، ص۲۵۶.
↑ قرب الاسناد، ص139
↑ ثواب الاعمال، ص 124
↑ امالی صدوق، ص101
↑ علل الشرایع، جلد2، ص460.
↑ تحفة‌الزائر، ص۸۰.
↑ تحفة‌الزائر، ص۷۶.
↑ التبیان، ج۱۰، ص۲۱۱؛ مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۱۱و۶۱۲.
↑ راهنمای حرمین شریفین، ج۵، ص۱۵۹، ۱۳۷۰ش.
↑ تحفة‌الزائر، ص۸۰.
↑ کامل الزیارات، ص 51
↑ کامل الزیارات، ص117
↑ کامل الزیارات، ص118
↑ المقنعه، ص466

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این مقاله برگرفته از کتاب ادعیه و آداب حرمین شریفین در عمره مفرده با ترجمه فارسی، مرکز تحقیقات حج، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۷ش است.

ترجمه كامل الزيارات، ابن قولويه قمی، ترجمه: ذهنی تهرانی، سيد محمدجواد، انتشارات پيام حق‌، تهران‌، چاپ اول‌، ۱۳۷۷ش.
أنساب الأشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
اسد الغابة، ابن‌اثیر، علی بن محمد، بیروت، دار الفكر، ۱۴۰۹ق.
اعلام الورى باعلام الهدی، طبرسی، فضل بن حسن، قم، آل البیت‏، ۱۴۱۷ق.
الارشاد، شیخ مفید، محمد بن محمد، قم نشر کنگره شیخ مفید، چاپ اول ۱۴۱۳ق.
التبیان فی تفسیر القرآن، شیخ طوسی، داراحیاء‌التراث العربی، بیروت، بی‌تا.
المقنعة، مفید، محمد بن محمد، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ۱۴۱۰ق–۱۳۶۸ش.
امالی، شیخ صدوق، محمد بن علی، قم، بعثت،۱۴۱۷ ق.
تاریخ الیعقوبى، یعقوبی، احمد بن أبى یعقوب، بیروت، دار صادر، بى تا.
تحفة‌الزائر، مجلسی، محمد باقر، تحقیق: مؤسسه امام هادی، نشر اعتماد، قم، ۱۳۸۶ش.
ثواب الأعمال، ابن‌بابویه، محمد بن علی، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، بیروت، لبنان، ۱۴۱۰ق–۱۹۸۹م.
راهنمای حرمین شریفین، غفاری، ابراهیم، انتشارات اسوه، انتشارات صدر، ۱۳۷۰ش.
قرب الإسناد، حمیری، عبد الله بن جعفر، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، قم، ۱۳۷۱–۱۴۱۳ق.
علل الشرایع، شيخ صدوق، منشورات المكتبة الحيدرية، نجف، بی‌تا.
مجمع البیان فی تفسیر القرآن، الشیخ الطبرسی، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، 1415ق-1995م.
موسوعة زیارات المعصومین، مؤسسة الإمام الهادی، اعتماد، قم، ۱۳۸۳ش.

[1] الارشاد، ج۲، ص۵.

[2] الارشاد، ج۲، ص۱۵.

[3] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۲۶.

[4] الامالی، ص244.

[5] انساب الاشراف، ج۳، ص۹؛ اسد الغابة، ج۱، ص۴۹۰.

[6] شذرات الذهب، ج1، ص242.

[7] إعلام الوری بأعلام الهدی، ص۲۱۲.

[8] الارشاد، ج۲، ص۱۳۸؛ اعلام الوری، ص۲۵۶.

[9] قرب الاسناد، ص139

[10] ثواب الاعمال، ص 124

[11] امالی صدوق، ص101

[12] علل الشرایع، جلد2، ص460.

[13] تحفة‌الزائر، ص۸۰.

[14] تحفة‌الزائر، ص۷۶.

[15] التبیان، ج۱۰، ص۲۱۱؛ مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۱۱و۶۱۲.

[16] راهنمای حرمین شریفین، ج۵، ص۱۵۹، ۱۳۷۰ش.

[17] تحفة‌الزائر، ص۸۰.

[18] کامل الزیارات، ص 51

[19] کامل الزیارات، ص117

[20] کامل الزیارات، ص118

[21] المقنعه، ص466

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

@@ خط ۱۵: / خط ۱۵: @@
   | مضمون = اشاره به تبار پاک، مقامات الهی، سجایای اخلاقی، [[توسل|توسل به امام]]
   | ثواب = [[شفاعت|شفاعت امام]]، بهشت
-  | زمان = در همه ایام ولی در روزهای ولادت، خلافت، شهادت، روز مباهله، ۲۵ ذی‌الحجه بهتر است.
+  | زمان = در همه ایام ولی در روزهای ولادت، خلافت، شهادت، روز مباهله و ۲۵ ذی‌الحجه بهتر است.
   | مکان = [[بقیع|مزار امام حسن(ع) در قبرستان بقیع]]
   | تک‌نگاری‌ها =
   | مرتبط = [[زیارت‌نامه امامان بقیع]]
 }}
-{{زیارت‌نامه‌ها و دعاهای مکه و مدینه}}
 '''زیارت‌نامه امام حسن مجتبی(ع) در بقیع''' زیارت‌نامه‌ای که زائر به هنگام زیارت قبر [[امام حسن مجتبی(ع)]]، دومین امام [[شیعه|شیعیان]] می خواند.
-زیارت‌نامه امام حسن مجتبی شامل دو زیارت‌نامه را ابن قولویه قمی که از محدثان شیعه در قرن چهارم است، در کتاب [[کامل‌ الزیارات]]، از منابع کهن دعا و زیارت، نقل کرده است. یکی از زیارت‌نامه‌ها از زبان [[محمد بن حنفیه]] و دیگری از [[امام صادق(ع)]] یا [[امام باقر(ع)]] است.
+زیارت‌نامه امام حسن مجتبی شامل دو زیارت‌نامه را ابن قولویه قمی که از محدثان شیعه در قرن چهارم است، در کتاب [[کامل‌ الزیارات]]، از منابع کهن دعا و زیارت، نقل کرده است. یکی از زیارت‌نامه‌ها از زبان [[محمد بن حنفیه]] و دیگری از [[امام صادق(ع)]] یا [[امام باقر(ع)]] است. زیارت امام حسن را می‌توان در همه ایام انجام داد و به گفته علامه مجلسی بهتر است که امام در روزهای ولادت، خلافت، شهادت، روز مباهله و ۲۵ ذی‌الحجه زیارت شود.
 در روایات اهل‌بیت فضائل متعددی برای زیارت امام حسن نقل شده‌است. طبق نقلی پیامبر اکرم اولین کسی است که به زیارت امام حسن توصیه کرده و ثمره آن را نجات در قیامت و رسیدن به بهشت بیان نموده است.
@@ خط ۳۵: / خط ۳۴: @@
 == امام حسن مجتبی(ع) ==
 {{اصلی|امام حسن مجتبی(ع)}}
-[[امام حسن مجتبی(ع)|امام حسن مجتبی]] فرزند [[امام علی(ع)|علی بن ابی‌طالب]] و فاطمه زهرا(س)<ref> شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵.</ref> دومین امام شیعیان<ref> شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵.</ref> و پنجمین خلیفه مسلمانان است. او را شبیه‌ترین فرد به [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(ص)]]<ref> یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۲۶.</ref> و فردی عابد و زاهد دانسته‌اند.<ref>الامالی، صدوق، ص244.</ref> وی چند بار تمام یا نیمی از اموالش را صدقه داد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۹؛ ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۹۰.</ref> آن حضرت بارها با پای پیاده به [[حج]] رفت.<ref>شذرات الذهب، ج1، ص242.</ref> پیکرش را بعد از شهادت، در [[بقیع|قبرستان بقیع]] در کنار [[فاطمه بنت اسد]] دفن کردند.<ref> طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی، ۱۳۹۰ق، ص۲۱۲.</ref> مکانی که بعدا [[امام سجاد(ع)|امام زین العابدین(ع)]] و [[امام باقر(ع)]] نیز در همانجا دفن شدند.<ref> شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۸؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۵۶.</ref>
+[[امام حسن مجتبی(ع)|امام حسن مجتبی]] فرزند [[امام علی(ع)|علی بن ابی‌طالب]] و فاطمه زهرا(س)<ref>الارشاد، ج۲، ص۵.</ref> دومین امام شیعیان<ref>الارشاد، ج۲، ص۱۵.</ref> و پنجمین خلیفه مسلمانان است. او را شبیه‌ترین فرد به [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(ص)]]<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۲۶.</ref> و فردی عابد و زاهد دانسته‌اند.<ref>الامالی، ص244.</ref> وی چند بار تمام یا نیمی از اموالش را صدقه داد.<ref>انساب الاشراف، ج۳، ص۹؛ اسد الغابة، ج۱، ص۴۹۰.</ref> آن حضرت بارها با پای پیاده به [[حج]] رفت.<ref>شذرات الذهب، ج1، ص242.</ref> پیکرش را بعد از شهادت، در [[بقیع|قبرستان بقیع]] در کنار [[فاطمه بنت اسد]] دفن کردند.<ref> إعلام الوری بأعلام الهدی، ص۲۱۲.</ref> مکانی که بعدا [[امام سجاد(ع)|امام زین العابدین(ع)]] و [[امام باقر(ع)]] نیز در همانجا دفن شدند.<ref> الارشاد، ج۲، ص۱۳۸؛ اعلام الوری، ص۲۵۶.</ref>
 == فضیلت زیارت امام ==
+{{جعبه نقل قول
+| عنوان= پیامبر اکرم خطاب به امام حسن مجتبی
+| نقل‌قول= «مَن زارَكَ بعد موتكَ، أو زارَ أباكَ أو زارَ أخاكَ، فله الجَنّة»{{سخ}}پیامبر به امام حسن فرمود: هرکس تو را بعد از مرگت زیارت کند یا پدرت را زیارت کند یا برادرت را زیارت کند، پاداش او بهشت است.
+| منبع = موسوعة زیارات المعصومین، ج۱، ص۳۰۳.
+| تراز = چپ
+| عرض = 32۰px
+| اندازه خط = ۱۴px
+|رنگ پس‌زمینه=#e1f5f4
+| گیومه نقل‌قول =
+| تراز منبع = چپ
+}}
 روایت شده که امام حسین(ع) هر جمعه قبر امام حسن(ع) را زیارت می‌کرد.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/628/%D9%82%D8%B1%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AF?sectionNumber=2&pageNumber=139&viewType=pdf&query=%D8%B9%D8%B4%DB%8C%D9%87 قرب الاسناد، ص139]</ref> امام صادق(ع) در روایتی خبر از زیارت ملائکه از قبر امامان(ع) از جمله قبر امام حسن(ع) خبر داده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22415/%D8%AB%D9%88%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84?pageNumber=124&viewType=pdf&query=%D9%81%DB%8C%D8%B7%D9%88%D9%81%D9%88%D9%86 ثواب الاعمال، ص 124]</ref> روایاتی از پیامبر(ص) و امامان(ع) در توصیه به زیارت امام حسن(ع) به دست ما رسیده است. پیامبر در روایاتی زیارت امام حسن(ع) را موجب نجات در قیامت و رسیدن به بهشت دانسته است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/27006/%D8%A3%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AF%D9%88%D9%82?pageNumber=101&viewType=pdf&query=%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87%20 امالی صدوق، ص101]</ref>
+[[شیخ صدوق]] فقیه برجسته و راوی شیعی قرن چهارم هجری در کتاب [[علل الشرائع (کتاب)|علل الشرائع]] حدیثی در فضیلت زیارت امام حسن از پیامبر نقل کرده است که پيامبر خدا در پاسخ به حسن بن على كه عرض كرد: پدر جان! پاداش كسى كه شما را زيارت كند چيست؟ فرمود: پسركم! هر كه زنده و مرده مرا يا پدر تو يا برادرت و يا خودت را زيارت كند، بر من است كه در روز قيامت ديدارش كنم و او را از گناهانش نجات دهم.<ref>علل الشرایع، جلد2، ص460.</ref>
 == زمان زیارت امام حسن ==
+{{زیارت‌نامه‌ها و دعاهای مکه و مدینه}}
 علامه مجلسی در کتاب تحفة الزائر اوقات مختلفی را ذکر کرده که مناسب است در آن ایام امام حسن مجتبی زیارت شود:<ref>تحفة‌الزائر، ص۸۰.</ref>
 * روز ولادت امام حسن مجتبی در ۱۵ ماه رمضان
@@ خط ۵۰: / خط ۶۳: @@
 == منابع زیارتنامه ==
-به گفته عالمان شیعه بهترین [[زیارت]] برای زیارت [[امامان شیعه]]، [[زیارت جامعه کبیره]] و [[زیارت امین الله]] است.<ref>راهنمای حرمین شریفین، غفاری، ابراهیم، انتشارات اسوه، ج۵، ص۱۵۹، ۱۳۷۰ش.</ref> علامه مجلسی با استناد به روایتی از امام صادق(ع)، بر این باور است که با هر لفظی می‌توان امام را زیارت کرد.<ref>تحفة‌الزائر، ص۸۰.</ref> با اینحال زیارت‌نامه‌های مختصری نیز برای زیارت ایشان نقل شده است. [[کامل‌ الزیارات]]، از منابع کهن دعا و زیارت، برای زیارت امام حسن مجتبی در [[بقیع|قبرستان بقیع]] دو زیارت‌نامه نقل کرده است. یکی از زیارت‌نامه‌ها از زبان [[محمد بن حنفیه]] روایت شده و زیارت‌نامه دیگر از [[امام صادق(ع)]] یا [[امام باقر(ع)]] است.<ref> [https://noorlib.ir/book/view/1526/%D9%83%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA?sectionNumber=2&pageNumber=53&viewType=pdf کامل الزیارات، ص 51]</ref>
+به گفته عالمان شیعه بهترین [[زیارت]] برای زیارت [[امامان شیعه]]، [[زیارت جامعه کبیره]] و [[زیارت امین الله]] است.<ref>راهنمای حرمین شریفین، ج۵، ص۱۵۹، ۱۳۷۰ش.</ref> علامه مجلسی با استناد به روایتی از امام صادق(ع)، بر این باور است که با هر لفظی می‌توان امام را زیارت کرد.<ref>تحفة‌الزائر، ص۸۰.</ref> با اینحال زیارت‌نامه‌های مختصری نیز برای زیارت ایشان نقل شده است. [[کامل‌ الزیارات]]، از منابع کهن دعا و زیارت، برای زیارت امام حسن مجتبی در [[بقیع|قبرستان بقیع]] دو زیارت‌نامه نقل کرده است. یکی از زیارت‌نامه‌ها از زبان [[محمد بن حنفیه]] روایت شده و زیارت‌نامه دیگر از [[امام صادق(ع)]] یا [[امام باقر(ع)]] است.<ref> [https://noorlib.ir/book/view/1526/%D9%83%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA?sectionNumber=2&pageNumber=53&viewType=pdf کامل الزیارات، ص 51]</ref>
 == محمد بن حنفیه و زیارت امام حسن ==
@@ خط ۹۱: / خط ۱۰۴: @@
 * [[دعاهای مدینه]]
 * [[زیارت‌نامه‌های مکه]]
+* [[زیارت‌نامه امامان بقیع]]
 ==پانویس==
@@ خط ۱۱۶: / خط ۱۳۰: @@
 * '''راهنمای حرمین شریفین'''، غفاری، ابراهیم، انتشارات اسوه، انتشارات صدر، ۱۳۷۰ش.
 * '''قرب الإسناد'''، حمیری، عبد الله بن جعفر، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، قم، ۱۳۷۱–۱۴۱۳ق.
+* '''علل الشرایع'''، شيخ صدوق، منشورات المكتبة الحيدرية، نجف، بی‌تا.
 * '''مجمع البیان فی تفسیر القرآن'''، الشیخ الطبرسی، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، 1415ق-1995م.
+* '''موسوعة زیارات المعصومین'''، مؤسسة الإمام الهادی، اعتماد، قم، ۱۳۸۳ش.
 {{پایان}}