سلطان قایتبای: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:قایتبای مسجد مصر.jpg|بندانگشتی|200px|مسجد قایتبای و محل دفن او در قاهره مصر]] | |||
'''سلطان قایتُبای'''، سلطان [[ممالیک|مملوکی]] [[مصر]] در قرن نهم هجری، از فرمانروایانی بود که به عمران و آبادانی [[مکه]] و [[مدینه]] اهتمام ورزید. وی در دوران حکومتش، طرحهای متعددی در بازسازی، مرمت و توسعه اماکن مقدس، بهویژه [[مسجدالحرام]] و [[مسجدالنبی]]، اجرا کرد. بخش دیگری از اقدامات او شامل ساخت بناهای آموزشی، رفاهی، مذهبی و نیز احیای تأسیسات آبی و خدماتی در مسیرهای زیارتی بود. | '''سلطان قایتُبای'''، سلطان [[ممالیک|مملوکی]] [[مصر]] در قرن نهم هجری، از فرمانروایانی بود که به عمران و آبادانی [[مکه]] و [[مدینه]] اهتمام ورزید. وی در دوران حکومتش، طرحهای متعددی در بازسازی، مرمت و توسعه اماکن مقدس، بهویژه [[مسجدالحرام]] و [[مسجدالنبی]]، اجرا کرد. بخش دیگری از اقدامات او شامل ساخت بناهای آموزشی، رفاهی، مذهبی و نیز احیای تأسیسات آبی و خدماتی در مسیرهای زیارتی بود. | ||
== زندگینامه == | |||
ملک اشرف سیفالدین قایتبای از [[حاکمان مملوکی]] بود که در سال820قمری متولد شد و در سال 901 در سن 80 سالگی فوت کرد.<ref name=":0">إعلام النبلاء بتاريخ حلب الشهباء، ج3، ص88.</ref> برخی بناهای قدیمی از دوران حکومت قایتبای تا به امروز در [[مصر]] پابرجا هستند.<ref>سلسلههای اسلامی جدید، ج1، ص160.</ref> در سال 884قمری، سلطان قایتبای، به [[حج]] رفت و در همین سفر اقدامات عمرانی متعددی در محدوده [[حرمین]] انجام داد.<ref>وقایع السنین و الاعوام، ج1، ص428.</ref> | |||
== حکومت == | |||
قایتبای در پی خلع حاکم پیشین و به انتخاب درباریان، در سال 872قمری [[ممالیک|سلطنت مملوکی]] را به دست گرفت<ref>إتحاف الورى بأخبار أم القرى، ج4، ص482.</ref> و تا سال 901 قمری به مدت 29سال حکومت کرد و پس از قتل او دوران حکومت پسرش محمد آغاز شد.<ref name=":0" /> | |||
== اقدامات عمرانی در مکه == | == اقدامات عمرانی در مکه == | ||
{{ستون-شروع|۲}} | {{ستون-شروع|۲}} | ||
* بازسازی مسجد خیف در منا و ساخت گنبدی بزرگ و مرتفع بر فراز محراب آن در سال ۸۷۴ قمری. <ref>اتحاف الوری، ج۴، ص509.</ref> | * بازسازی [[مسجد خیف]] در [[منا]] و ساخت گنبدی بزرگ و مرتفع بر فراز [[محراب]] آن در سال ۸۷۴ قمری. <ref>اتحاف الوری، ج۴، ص509.</ref> | ||
* تعمیر و بازسازی مسجد نمره (که با نامهای مسجد عرفه یا مسجد ابراهیم نیز شناخته میشود). <ref>تاریخ الخمیس، ج۲، ص388.</ref> | * تعمیر و بازسازی [[مسجد نمره]] (که با نامهای مسجد عرفه یا مسجد ابراهیم نیز شناخته میشود). <ref>تاریخ الخمیس، ج۲، ص388.</ref> | ||
* مرمت و بازسازی مسجدی بر فراز کوه قُزَح در مشعرالحرام. <ref>سفرنامه حجاز، ص300.</ref> | * مرمت و بازسازی مسجدی بر فراز [[کوه قُزَح]] در [[مشعرالحرام]]. <ref>سفرنامه حجاز، ص300.</ref> | ||
* احیای منابع آب و قنوات | * احیای منابع آب و قنوات | ||
* لایروبی و احیای قنات عرفات و ساخت آبانبار یا مخزن بزرگی در عرفات برای دسترسی آسانتر حجاج، بهویژه فقرا، به آب در موسم حج. <ref>الارج المسکی، ص280؛ وفاء الوفاء، ج۲، ص234.</ref> | * لایروبی و احیای [[قنات عرفات]] و ساخت آبانبار یا مخزن بزرگی در عرفات برای دسترسی آسانتر حجاج، بهویژه فقرا، به آب در موسم حج. <ref>الارج المسکی، ص280؛ وفاء الوفاء، ج۲، ص234.</ref> | ||
* بازسازی | * بازسازی نشانههای محدوده [[عرفه]]. <ref>تاریخ الخمیس، ج۲، ص388.</ref> | ||
* احیای برکهای در منطقه خُلَیص (در حدود صد کیلومتری شمال مکه). <ref>وفاء الوفاء، ج۲، ص234.</ref> | * احیای برکهای در منطقه خُلَیص (در حدود صد کیلومتری شمال مکه). <ref>وفاء الوفاء، ج۲، ص234.</ref> | ||
* تعمیر و اصلاح سقایت عباس، چاه زمزم و مقام ابراهیم. <ref>تاریخ الخمیس، ج۲، ص388.</ref> | * تعمیر و اصلاح سقایت عباس، [[چاه زمزم]] و [[مقام ابراهیم]]. <ref>تاریخ الخمیس، ج۲، ص388.</ref> | ||
* لایروبی آبراه زبیده که به دستور زبیده همسر هارونالرشید برای آبرسانی به مکه ساخته شده بود. <ref>میقات حج، ج۱۳، ص143.</ref> | * لایروبی آبراه زبیده که به دستور زبیده همسر [[هارونالرشید]] برای آبرسانی به مکه ساخته شده بود. <ref>میقات حج، ج۱۳، ص143.</ref> | ||
* بازسازی نشانهها و تأسیسات مسجدالحرام | * بازسازی نشانهها و تأسیسات [[مسجدالحرام]] | ||
* تجدید بنای انصاب حرم مکی در سال | * تجدید بنای انصاب حرم مکی در سال ۸۷۴ق. <ref>میقات حج، ج۱۶، ص94.</ref> | ||
* ارسال منبر بزرگی برای مسجدالحرام. <ref>تاریخ الخمیس، ج۲، ص388.</ref> | * ارسال منبر بزرگی برای مسجدالحرام. <ref>تاریخ الخمیس، ج۲، ص388.</ref> | ||
* ساخت مدرسهای به نام خود در کنار مسجدالحرام برای تدریس فقه مذاهب اربعه، همراه با رباطی شامل ۷۲ حجره برای سکونت فقرا و ایتام. <ref>تاریخ الخمیس، ج۲، ص388.</ref> | * ساخت مدرسهای به نام خود در کنار مسجدالحرام برای تدریس فقه مذاهب اربعه، همراه با رباطی شامل ۷۲ حجره برای سکونت فقرا و ایتام. <ref>تاریخ الخمیس، ج۲، ص388.</ref> | ||
* ساخت مدرسهای دیگر برای ایتام با گنجایش ۴۰ طلبه و اختصاص سهمیه سالانه گندم برای ساکنان فقیر و یتیم این بناها. <ref>منائح الکرم، ج۳، ص۸۱–۸۵؛ تاریخ مکه (سباعی)، ص۳۹۵–۳۹۶.</ref> | * ساخت مدرسهای دیگر برای ایتام با گنجایش ۴۰ طلبه و اختصاص سهمیه سالانه گندم برای ساکنان فقیر و یتیم این بناها. <ref>منائح الکرم، ج۳، ص۸۱–۸۵؛ تاریخ مکه (سباعی)، ص۳۹۵–۳۹۶.</ref> | ||
* احداث باب قایتبای در مسجدالحرام، که از مدرسه قایتبای به مسجد باز میشد و ساخت منارهای بر بالای آن. <ref>منائح الکرم، همان؛ تاریخ مکه، همان.</ref> | * احداث باب قایتبای در مسجدالحرام، که از مدرسه قایتبای به مسجد باز میشد و ساخت منارهای بر بالای آن. <ref>منائح الکرم، همان؛ تاریخ مکه، همان.</ref> | ||
* تعویض سالانه پرده کعبه. <ref>تاریخ الخمیس، ج۲، ص388.</ref> | * تعویض سالانه [[پرده کعبه]]. <ref>تاریخ الخمیس، ج۲، ص388.</ref> | ||
* ساخت سردری مجلل با سه دهانه برای مسجدالحرام. <ref>جستاری بر تاریخ مکه، ص493.</ref> | * ساخت سردری مجلل با سه دهانه برای مسجدالحرام. <ref>جستاری بر تاریخ مکه، ص493.</ref> | ||
* تأسیس کتابخانهای در مکه با شمار زیادی از کتابها. <ref>منائح الکرم، ج۳، ص۸۵–۸۶.</ref> | * تأسیس کتابخانهای در [[مکه]] با شمار زیادی از کتابها. <ref>منائح الکرم، ج۳، ص۸۵–۸۶.</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== اقدامات عمرانی در مدینه == | == اقدامات عمرانی در مدینه == | ||
[[پرونده:قایتبای مسجدالنبی.jpg|بندانگشتی|200px|نام قایتبای در لوحی بر دیواره [[روضةالنبی]]]] | |||
اقدامات عمرانی قایتبای در [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] به دو دوره تقسیم میشود: | اقدامات عمرانی قایتبای در [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] به دو دوره تقسیم میشود: | ||
{{اصلی|بازسازی مسجدالنبی (قایتبای)}} | {{اصلی|بازسازی مسجدالنبی (قایتبای)}} | ||
| خط ۳۸: | خط ۴۷: | ||
* بازسازی مناره اصلی کنار قُبّة الخضراء. <ref>التحفه اللطیفه، ص382.</ref> | * بازسازی مناره اصلی کنار قُبّة الخضراء. <ref>التحفه اللطیفه، ص382.</ref> | ||
* بازسازی دیوارها، ستونها و سقفها؛ ساخت گنبدی بر فراز محراب عثمانی؛ احداث سه گنبد دیگر (مجارید) در اطراف آن و دو گنبد بر بالای ورودی بابالسلام. <ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، ج۲، ص156؛ تاریخ و آثار اسلامی، ص219.</ref> | * بازسازی دیوارها، ستونها و سقفها؛ ساخت گنبدی بر فراز محراب عثمانی؛ احداث سه گنبد دیگر (مجارید) در اطراف آن و دو گنبد بر بالای ورودی بابالسلام. <ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، ج۲، ص156؛ تاریخ و آثار اسلامی، ص219.</ref> | ||
* ارسال منبری از سنگ مرمر برای مسجدالنبی در سال ۸۸۹ق پس از سوختن منبر پیشین در آتشسوزی ۸۸۶ق. <ref>التحفه اللطیفه، ج۲، ص382.</ref> | * ارسال منبری از سنگ مرمر برای مسجدالنبی در سال ۸۸۹ق پس از سوختن منبر پیشین در [[آتشسوزی دوم در مسجدالنبی|آتشسوزی ۸۸۶ق.]] <ref>التحفه اللطیفه، ج۲، ص382.</ref> | ||
* بازسازی محراب پیامبر(ص) و محراب عثمانی (که بنای فعلی نیز یادگار همان دوران است). <ref>التحفه اللطیفه، ج۲، ص382.</ref> | * بازسازی [[محراب پیامبر(ص)]] و [[محراب عثمانی]] (که بنای فعلی نیز یادگار همان دوران است). <ref>التحفه اللطیفه، ج۲، ص382.</ref> | ||
* مرمت گنبد پیامبر(ص) در سال ۸۸۷ق (معروف به «قبة الزرقاء» یا گنبد نیلگون) و توسعهای در شرق مسجد به مساحت حدود ۱۲۰ متر مربع. <ref>اخبار مدینه، ص429؛ تاریخ معالم المدینه المنوره، ص109.</ref> | * مرمت گنبد پیامبر(ص) در سال ۸۸۷ق (معروف به «قبة الزرقاء» یا گنبد نیلگون) و توسعهای در شرق مسجد به مساحت حدود ۱۲۰ متر مربع. <ref>اخبار مدینه، ص429؛ تاریخ معالم المدینه المنوره، ص109.</ref> | ||
* ساخت گنبدی بر فراز حجره حضرت فاطمه(س). <ref>مدینهشناسی، ج۱، ص84.</ref> | * ساخت گنبدی بر فراز حجره حضرت فاطمه(س). <ref>مدینهشناسی، ج۱، ص84.</ref> | ||
| خط ۶۷: | خط ۷۶: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* '''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، جعفریان رسول، تهران، مشعر، 1390. | * '''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، جعفریان رسول، تهران، مشعر، 1390. | ||
* '''اتحاف الوری باخبار ام القری'''، ابن فهد عمر بن محمد ( | * '''اتحاف الوری باخبار ام القری'''، ابن فهد عمر بن محمد (م.۸۸۵ق.)، تحقیق فهیم محمد شلتوت، مکه، جامعه ام القری، 1983م. | ||
* '''إعلام النبلاء بتاريخ حلب الشهباء'''، محمد راغب الطباخ الحلبي، حلب، دار القلم العربي، 1408ق. | |||
* '''اخبار مدینه (ترجمه خلاصه الوفاء باخبار دارالمصطفی)'''، سمهودی نورالدین (م۹۱۱ ق)، ترجمه سید کمال حاج سید جوادی، تهران، نشر مشعر، 1376. | * '''اخبار مدینه (ترجمه خلاصه الوفاء باخبار دارالمصطفی)'''، سمهودی نورالدین (م۹۱۱ ق)، ترجمه سید کمال حاج سید جوادی، تهران، نشر مشعر، 1376. | ||
* '''الارج المسکی فی التاریخ المکی و تراجم الملوک والخلفاء'''، علی بن عبدالقادر (م ۱۰۷۰ ق)، تحقیق سعید عبدالفتاح و...، مکه، مکتبه التجاریه، مصطفی احمد الباز، 1416. | * '''الارج المسکی فی التاریخ المکی و تراجم الملوک والخلفاء'''، علی بن عبدالقادر (م ۱۰۷۰ ق)، تحقیق سعید عبدالفتاح و...، مکه، مکتبه التجاریه، مصطفی احمد الباز، 1416. | ||
* '''الاِعلام باَعلام بیت الله الحرام'''، نهروالی محمد بن احمد (م990ق)، تحقیق سعید عبدالفتاح و...، مکه مکرمه، المکتبه التجاریه، 1416. | * '''الاِعلام باَعلام بیت الله الحرام'''، نهروالی محمد بن احمد (م990ق)، تحقیق سعید عبدالفتاح و...، مکه مکرمه، المکتبه التجاریه، 1416. | ||
* '''التحفه اللطیفه فی تاریخ المدینه الشریفه'''، سخاوی محمد بن عبدالرحمان (م ۹۰۲ق)، مدینه، فهرسه مکتبه الملک فهد الوطنیه، 1430. | * '''التحفه اللطیفه فی تاریخ المدینه الشریفه'''، سخاوی محمد بن عبدالرحمان (م ۹۰۲ق)، مدینه، فهرسه مکتبه الملک فهد الوطنیه، 1430. | ||
* '''تاریخ الخمیس فی احوال انفس نفیس'''، دیار بکری حسین بن محمد (م۹۶۶ ق )، بیروت، دار صادر، بی تا. | * '''تاریخ الخمیس فی احوال انفس نفیس'''، دیار بکری حسین بن محمد (م۹۶۶ ق )، بیروت، دار صادر، بی تا. | ||
* '''تاریخ تطبیقی ایران با کشورهای جهان'''، بیات عزیزالله، تهران، امیرکبیر، 1384. | * '''تاریخ تطبیقی ایران با کشورهای جهان'''، بیات عزیزالله، تهران، امیرکبیر، 1384. | ||
| خط ۸۹: | خط ۹۸: | ||
* '''عماره المسجد النبوی منذ انشائه حتی نهایه العصر المملوکی'''، محمد هزاع الشهری، قاهره، مکتبه القاهره للکتاب، 2001. | * '''عماره المسجد النبوی منذ انشائه حتی نهایه العصر المملوکی'''، محمد هزاع الشهری، قاهره، مکتبه القاهره للکتاب، 2001. | ||
* '''مدینه شناسی'''، نجفی محمد باقر، تهران، خرمایستان، 1367. | * '''مدینه شناسی'''، نجفی محمد باقر، تهران، خرمایستان، 1367. | ||
* '''المدينه المنوره تطورها العمراني و تراثها فی المعماری'''، صالح لمعی مصطفی، دارالنهضه العربیه، بیروت، 1981م. | |||
* '''مرآه الحرمین'''، ابراهیم رفعت پاشا، ترجمه دکتر هادی انصاری، تهران، نشر مشعر، 1377. | * '''مرآه الحرمین'''، ابراهیم رفعت پاشا، ترجمه دکتر هادی انصاری، تهران، نشر مشعر، 1377. | ||
* '''معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ'''، کعکی عبدالعزیز، بیروت، دار و مکتبه الهلال، 2007. | * '''معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ'''، کعکی عبدالعزیز، بیروت، دار و مکتبه الهلال، 2007. | ||
| خط ۹۷: | خط ۱۰۷: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
[[رده:حاکمان مصر]] | [[رده:حاکمان مصر]] | ||
[[رده:مقالههای تکمیلشده]] | |||
[[رده:مقالههای آماده ترجمه]] | |||