بنیتمیم: تفاوت میان نسخهها
جز جایگزینی متن - ' ' به ' ' |
جز جایگزینی متن - ' <ref>' به '<ref>' |
||
خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
از فرزندان عمرو بن تمیم، خاندانهای بسیار<ref>جمهرة النسب، ص251-252.</ref> از جمله حَبِطات (لقب حارث بن عمرو و فرزندانش)<ref>جمهرة انساب العرب، ص211-213؛ الاشتقاق، ص202؛ الانساب، ج4، ص50.</ref> و از زید مناة<ref>انساب الاشراف، ج12، ص13؛ النسب، ص231؛ جمهرة انساب العرب، ص213.</ref> شاخههای فراوان مانند [[بنوکعب بن سعد]] و میان آنها تیره مشهور [[بنومقاعس|بنومُقاعِس]]<ref>جمهرة النسب، ص230 به بعد. </ref>پدید آمدند. [[بنیحنظله]] و از میان آنها نیز [[بنیدارم]]<ref>النسب، ص193-226.</ref> و [[بنییربوع]] از دیگر تیرههای آن هستند.<ref>جمهرة النسب، ص213؛ انساب الاشراف، ج12، ص11.</ref> | از فرزندان عمرو بن تمیم، خاندانهای بسیار<ref>جمهرة النسب، ص251-252.</ref> از جمله حَبِطات (لقب حارث بن عمرو و فرزندانش)<ref>جمهرة انساب العرب، ص211-213؛ الاشتقاق، ص202؛ الانساب، ج4، ص50.</ref> و از زید مناة<ref>انساب الاشراف، ج12، ص13؛ النسب، ص231؛ جمهرة انساب العرب، ص213.</ref> شاخههای فراوان مانند [[بنوکعب بن سعد]] و میان آنها تیره مشهور [[بنومقاعس|بنومُقاعِس]]<ref>جمهرة النسب، ص230 به بعد. </ref>پدید آمدند. [[بنیحنظله]] و از میان آنها نیز [[بنیدارم]]<ref>النسب، ص193-226.</ref> و [[بنییربوع]] از دیگر تیرههای آن هستند.<ref>جمهرة النسب، ص213؛ انساب الاشراف، ج12، ص11.</ref> | ||
از تیرههای بنیحنظله میتوان به براجم، <ref>انساب الاشراف، ج12، ص15؛ الاشتقاق، ص218؛ نشوة الطرب، ص447.</ref> [[بنوعنبر بن یربوع]]<ref>نشوة الطرب، ص448-449.</ref> و [[بنودارم بن مالک|بنودارم]] بن مالک بن حنظله اشاره کرد.<ref>انساب الاشراف، ج12، ص16، 19؛ الاشتقاق، ص234.</ref> | از تیرههای بنیحنظله میتوان به براجم،<ref>انساب الاشراف، ج12، ص15؛ الاشتقاق، ص218؛ نشوة الطرب، ص447.</ref> [[بنوعنبر بن یربوع]]<ref>نشوة الطرب، ص448-449.</ref> و [[بنودارم بن مالک|بنودارم]] بن مالک بن حنظله اشاره کرد.<ref>انساب الاشراف، ج12، ص16، 19؛ الاشتقاق، ص234.</ref> | ||
==خاستگاه و پراکندگی جغرافیایی تمیم== | ==خاستگاه و پراکندگی جغرافیایی تمیم== | ||
خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
چند مکان از مناطق جزیرة العرب به ویژه [[صحرای نجد]] در دوره پیش از اسلام، به عنوان زیستگاه بنیتمیم یاد شده است.<ref>بلادالعرب، ص87، 132، 278، 286، 315-316؛ قبیلة تمیم فی الجاهلیة و الاسلام، ج1، ص124-125؛ قبیلة تمیم عبر العصور، ص53.</ref> | چند مکان از مناطق جزیرة العرب به ویژه [[صحرای نجد]] در دوره پیش از اسلام، به عنوان زیستگاه بنیتمیم یاد شده است.<ref>بلادالعرب، ص87، 132، 278، 286، 315-316؛ قبیلة تمیم فی الجاهلیة و الاسلام، ج1، ص124-125؛ قبیلة تمیم عبر العصور، ص53.</ref> | ||
حیره در [[عراق]] و [[بحرین]] کهن نیز از دیگر سکونتگاههای تیرههایی از تمیم بودند. <ref>البحرین فی صدر الاسلام، ص156-157.</ref> | حیره در [[عراق]] و [[بحرین]] کهن نیز از دیگر سکونتگاههای تیرههایی از تمیم بودند.<ref>البحرین فی صدر الاسلام، ص156-157.</ref> | ||
سرسلسله این خاندان و برخی از نسلش که تولیت [[کعبه]] را بر عهده داشتند، در [[مکه]] ساکن بودند. اما زمان دقیق مهاجرتشان به [[نجد]] دانسته نیست. | سرسلسله این خاندان و برخی از نسلش که تولیت [[کعبه]] را بر عهده داشتند، در [[مکه]] ساکن بودند. اما زمان دقیق مهاجرتشان به [[نجد]] دانسته نیست. | ||
خط ۱۲۶: | خط ۱۲۶: | ||
===برخورداری از حمایت قریش=== | ===برخورداری از حمایت قریش=== | ||
با توجه به مشترک بودن جد بنیتمیم و قریش که عنوان بنیخندف، همسر الیاس بن نزار، بر همه آنها صدق میکرد، <ref>التنبیه و الاشراف، ص175؛ السیرة النبویه، ج1، ص75؛ تاریخ طبری، ج4، ص497.</ref> به این نسب افتخار میورزیدند<ref>الانساب، ج1، ص52.</ref> و از حمایت قریش نیز برخوردار بودند؛ چنانکه در [[یوم القصیبه|یوم القُصَیبه]] برخی قریش به حمایت از تیره بنیسعد بن تمیم در برابر غارت بدویان برخاستند.<ref>المنمق، ص354.</ref> | با توجه به مشترک بودن جد بنیتمیم و قریش که عنوان بنیخندف، همسر الیاس بن نزار، بر همه آنها صدق میکرد،<ref>التنبیه و الاشراف، ص175؛ السیرة النبویه، ج1، ص75؛ تاریخ طبری، ج4، ص497.</ref> به این نسب افتخار میورزیدند<ref>الانساب، ج1، ص52.</ref> و از حمایت قریش نیز برخوردار بودند؛ چنانکه در [[یوم القصیبه|یوم القُصَیبه]] برخی قریش به حمایت از تیره بنیسعد بن تمیم در برابر غارت بدویان برخاستند.<ref>المنمق، ص354.</ref> | ||
از رهگذر همین نسب، آنها که از پستترین طبقات خندف بودند، از خوانی که میان قبایل بنیخندف برای فقیرانشان گسترده میشد، بهره میبردند. به روایتی در رخداد [[یوم جبله]] (571م.) <ref>المنتظم، ج2، ص259؛ المفصل، ج10، ص52.</ref> آنگاه که با تخلف قیس از پذیرایی تمیمیان روبهرو شدند، به پیکار برخاستند.<ref>الکامل، ج1، ص586.</ref> | از رهگذر همین نسب، آنها که از پستترین طبقات خندف بودند، از خوانی که میان قبایل بنیخندف برای فقیرانشان گسترده میشد، بهره میبردند. به روایتی در رخداد [[یوم جبله]] (571م.)<ref>المنتظم، ج2، ص259؛ المفصل، ج10، ص52.</ref> آنگاه که با تخلف قیس از پذیرایی تمیمیان روبهرو شدند، به پیکار برخاستند.<ref>الکامل، ج1، ص586.</ref> | ||
===هممعاهده با قریش=== | ===هممعاهده با قریش=== | ||
خط ۱۶۸: | خط ۱۶۸: | ||
برخی تمیمیان به رغم همراهی با امام علی در [[صفین]]، پس از پایان این نبرد در شمار [[خوارج]] درآمدند و برخی از آنها بعدها از سرکردگان فرقههای خوارج چون [[اباضیه]] و [[ازارقه]] شدند.<ref>قبیلة تمیم عبر العصور، ص109-112.</ref> | برخی تمیمیان به رغم همراهی با امام علی در [[صفین]]، پس از پایان این نبرد در شمار [[خوارج]] درآمدند و برخی از آنها بعدها از سرکردگان فرقههای خوارج چون [[اباضیه]] و [[ازارقه]] شدند.<ref>قبیلة تمیم عبر العصور، ص109-112.</ref> | ||
پس از [[نبرد نهروان]]، برخی از بنیحنظله از فرمان امام علی(ع) بیرون رفتند و رهبری گروهی از خوارج را به دست گرفتند. از این گروه، میتوان از [[حرقوص بن زهیر|حْرقوص بن زُهیر]]، [[مسعر بن فدکی]]، <ref>خوارج تندیس فتنه، ص138-111.</ref> [[عروة بن ادیه|عُروة بن اُدَیه]] و [[شبث بن ربعی|شَبَث بن رِبْعی]] نام برد.<ref>جمهرة النسب، ص217، 225-226؛ جمهرة انساب العرب، ص223، 225.</ref> | پس از [[نبرد نهروان]]، برخی از بنیحنظله از فرمان امام علی(ع) بیرون رفتند و رهبری گروهی از خوارج را به دست گرفتند. از این گروه، میتوان از [[حرقوص بن زهیر|حْرقوص بن زُهیر]]، [[مسعر بن فدکی]]،<ref>خوارج تندیس فتنه، ص138-111.</ref> [[عروة بن ادیه|عُروة بن اُدَیه]] و [[شبث بن ربعی|شَبَث بن رِبْعی]] نام برد.<ref>جمهرة النسب، ص217، 225-226؛ جمهرة انساب العرب، ص223، 225.</ref> | ||
===کارگزاران امام علی=== | ===کارگزاران امام علی=== | ||
خط ۱۸۲: | خط ۱۸۲: | ||
احنف که سیاستهای اهل بیت از جمله دوری از نیرنگ و حیله و بیتمایلی به ثروت را نمیپسندید، از حمایت امام و پاسخ به نامه وی خودداری کرد.<ref>عیون الاخبار، ج1، ص311.</ref> اما مسعود بن عمرو در واکنش به نامه امام، نه تنها به حمایت از اهل بیت: و سرزنش احنف بن قیس و دیگر سران بصره پرداخت<ref>نفس المهموم، ص81-82.</ref> بلکه طوایف بنیحنظله و بنیسعد تمیم<ref>جلاء العیون، ص609-610.</ref> و بنیعامر را برای مشورت و پاسخگویی و حمایت از امام گرد آورد و حمایت آنها را به امام اعلام کرد.<ref>اللهوف، ص26؛ بحار الانوار، ج44، ص337.</ref> | احنف که سیاستهای اهل بیت از جمله دوری از نیرنگ و حیله و بیتمایلی به ثروت را نمیپسندید، از حمایت امام و پاسخ به نامه وی خودداری کرد.<ref>عیون الاخبار، ج1، ص311.</ref> اما مسعود بن عمرو در واکنش به نامه امام، نه تنها به حمایت از اهل بیت: و سرزنش احنف بن قیس و دیگر سران بصره پرداخت<ref>نفس المهموم، ص81-82.</ref> بلکه طوایف بنیحنظله و بنیسعد تمیم<ref>جلاء العیون، ص609-610.</ref> و بنیعامر را برای مشورت و پاسخگویی و حمایت از امام گرد آورد و حمایت آنها را به امام اعلام کرد.<ref>اللهوف، ص26؛ بحار الانوار، ج44، ص337.</ref> | ||
در روز عاشورا برخی تمیمیان میان سپاهیان [[عمر سعد]] حضور یافتند و کسانی چون [[زرعة بن شریک]]، <ref>تاریخ طبری، ج5، ص453؛ البدء و التاریخ، ج6، ص11.</ref> [[عمر طهوی]]، <ref>البدایة و النهایه، ج8، ص170-171.</ref> [[جویریة بن بدر]]<ref>تاریخ طبری، ج5، ص393.</ref> و [[حصین تمیمی]]<ref>تاریخ طبری، ج4، ص499.</ref> در شهادت امام حسین(ع) مشارکت داشتند. | در روز عاشورا برخی تمیمیان میان سپاهیان [[عمر سعد]] حضور یافتند و کسانی چون [[زرعة بن شریک]]،<ref>تاریخ طبری، ج5، ص453؛ البدء و التاریخ، ج6، ص11.</ref> [[عمر طهوی]]،<ref>البدایة و النهایه، ج8، ص170-171.</ref> [[جویریة بن بدر]]<ref>تاریخ طبری، ج5، ص393.</ref> و [[حصین تمیمی]]<ref>تاریخ طبری، ج4، ص499.</ref> در شهادت امام حسین(ع) مشارکت داشتند. | ||
در برابر، [[حرّ بن یزید ریاحی]]<ref>تاریخ طبری، ج5، ص422، 430، 453، 468.</ref> و شماری دیگر از بنیتمیم در زمره یاران امام حسین(ع) و از [[شهدای کربلا]] بودند. [[شعبة بن حنظه]]، <ref>الفتوح، ج5، ص105-106؛ جلاء العیون، ص660.</ref> [[ابوعمرو نهشلی]]، <ref>تاریخ طبری، ج5، ص105-106.</ref> [[شبیب بن عبدالله نهشلی]]، <ref>رجال الطوسی، ص101.</ref> و [[حجاج بن زید]]، سفیر امام حسین(ع) به بصره، از آن جمله هستند.<ref>انصار الحسین، ص82.</ref> | در برابر، [[حرّ بن یزید ریاحی]]<ref>تاریخ طبری، ج5، ص422، 430، 453، 468.</ref> و شماری دیگر از بنیتمیم در زمره یاران امام حسین(ع) و از [[شهدای کربلا]] بودند. [[شعبة بن حنظه]]،<ref>الفتوح، ج5، ص105-106؛ جلاء العیون، ص660.</ref> [[ابوعمرو نهشلی]]،<ref>تاریخ طبری، ج5، ص105-106.</ref> [[شبیب بن عبدالله نهشلی]]،<ref>رجال الطوسی، ص101.</ref> و [[حجاج بن زید]]، سفیر امام حسین(ع) به بصره، از آن جمله هستند.<ref>انصار الحسین، ص82.</ref> | ||
===در قیام مختار=== | ===در قیام مختار=== | ||
خط ۲۴۰: | خط ۲۴۰: | ||
مسلمان شدن بیشتر بنیتمیم در سال نهم ([[سنة الوفود]]) صورت پذیرفت. | مسلمان شدن بیشتر بنیتمیم در سال نهم ([[سنة الوفود]]) صورت پذیرفت. | ||
وفد تمیم از نخستین وفدهایی بود که در این سال با حضور در مدینه با پیامبر بیعت کردند. در این هیات بسیاری از بزرگان و مشاهیر بنیتمیم مانند [[قیس بن عاصم منقری|قیس بن عاصمِ منقری]]، [[اقرع بن حابس]]، <ref>الطبقات، ج2، ص153-156؛ الاصابه، ج2، ص454؛ تاریخ خلیفه، ص45.</ref> [[عطارد بن حاجب|عطارد بن حاجب بن زراره]]، و زبرقان بن بدر حضور داشتند.<ref>تاریخ طبری، ج3، ص115.</ref> | وفد تمیم از نخستین وفدهایی بود که در این سال با حضور در مدینه با پیامبر بیعت کردند. در این هیات بسیاری از بزرگان و مشاهیر بنیتمیم مانند [[قیس بن عاصم منقری|قیس بن عاصمِ منقری]]، [[اقرع بن حابس]]،<ref>الطبقات، ج2، ص153-156؛ الاصابه، ج2، ص454؛ تاریخ خلیفه، ص45.</ref> [[عطارد بن حاجب|عطارد بن حاجب بن زراره]]، و زبرقان بن بدر حضور داشتند.<ref>تاریخ طبری، ج3، ص115.</ref> | ||
نزول آیه چهارم [[سوره حجرات]] را در هنگامی دانستهاند که هیئت اعزامی آنان به سبب خوی خشن بیابانی و ناآشنایی با آداب زندگی اجتماعی، از پشت خانه پیامبر(ص) او را با آواز بلند صدا کردند. این آیه چنین رفتاری را کار نابخردان میداند.<ref>الطبقات، ج1، ص293-294؛ انساب الاشراف، ج12، ص21-22.</ref> | نزول آیه چهارم [[سوره حجرات]] را در هنگامی دانستهاند که هیئت اعزامی آنان به سبب خوی خشن بیابانی و ناآشنایی با آداب زندگی اجتماعی، از پشت خانه پیامبر(ص) او را با آواز بلند صدا کردند. این آیه چنین رفتاری را کار نابخردان میداند.<ref>الطبقات، ج1، ص293-294؛ انساب الاشراف، ج12، ص21-22.</ref> | ||
خط ۲۵۶: | خط ۲۵۶: | ||
افراد بسیاری از تمیم میان راویان احادیث امامان و [[اهلبیت]] و مصنفان آثار آنها هستند که زیربنای فرهنگ شیعه را به نسلهای بعد سپردند؛ از جمله: | افراد بسیاری از تمیم میان راویان احادیث امامان و [[اهلبیت]] و مصنفان آثار آنها هستند که زیربنای فرهنگ شیعه را به نسلهای بعد سپردند؛ از جمله: | ||
[[محمد بن تمیم نهشلی]] از اصحاب [[امام کاظم(ع)]]، <ref>رجال النجاشی، ص365؛ رجال ابنداود، ص166.</ref> [[هیثم بن عروه کوفی]] از اصحاب [[امام صادق(ع)]]، <ref>رجال النجاشی، ص437.</ref> [[غیاث بن ابراهیم]] از اصحاب امام صادق و امام کاظم(ع)، <ref>رجال النجاشی، ص305.</ref> [[دارم بن قبیصه دارمی]]<ref>رجال النجاشی، ص162.</ref> و [[عمرو بن مسلم]] و [[ابونجران]] از یاران امام کاظم(ع) و پسرش [[عبدالرحمن بن ابینجران]] از اصحاب [[امام رضا(ع)]]. <ref>رجال النجاشی، ص235.</ref> | [[محمد بن تمیم نهشلی]] از اصحاب [[امام کاظم(ع)]]،<ref>رجال النجاشی، ص365؛ رجال ابنداود، ص166.</ref> [[هیثم بن عروه کوفی]] از اصحاب [[امام صادق(ع)]]،<ref>رجال النجاشی، ص437.</ref> [[غیاث بن ابراهیم]] از اصحاب امام صادق و امام کاظم(ع)،<ref>رجال النجاشی، ص305.</ref> [[دارم بن قبیصه دارمی]]<ref>رجال النجاشی، ص162.</ref> و [[عمرو بن مسلم]] و [[ابونجران]] از یاران امام کاظم(ع) و پسرش [[عبدالرحمن بن ابینجران]] از اصحاب [[امام رضا(ع)]].<ref>رجال النجاشی، ص235.</ref> | ||
===شاعران و سخنوران=== | ===شاعران و سخنوران=== | ||
بنیتمیم شاعران و سخنورانی سرآمد داشت<ref>راههای نفوذ فارسی، ص113-117.</ref> از جمله شاعران عصر جاهلی<ref>الاغانی، ج8، ص443.</ref> مانند اوس بن حجر، اسود بن یعْفُر دارمی ندیم نعمان بن منذر، عَدِی بن زید عبادی، <ref>الشعر و الشعراء، ج1، ص9، 165.</ref> عَمرو بن اَهْتَم تمیمی.<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص266.</ref> | بنیتمیم شاعران و سخنورانی سرآمد داشت<ref>راههای نفوذ فارسی، ص113-117.</ref> از جمله شاعران عصر جاهلی<ref>الاغانی، ج8، ص443.</ref> مانند اوس بن حجر، اسود بن یعْفُر دارمی ندیم نعمان بن منذر، عَدِی بن زید عبادی،<ref>الشعر و الشعراء، ج1، ص9، 165.</ref> عَمرو بن اَهْتَم تمیمی.<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص266.</ref> | ||
و از شاعران دوره اسلامی، جریر بن عطیة بن حذیفه (خطفی)<ref>وفیات الاعیان، ج1، ص321.</ref> که گرایش ضد شیعی او از مدح خلفای اموی پیدا است، <ref>شرح دیوان جریر، ص7-8.</ref> هَمّام بن غالب بن صعصعه مشهور به [[فرزدق]]، [[روبة بن عجّاج|روبَة بن عَجّاج]] (م. 145ق)، [[ابوالفوارس]] سعد بن محمد بن سعد مشهور به حَیصَ بَیص، و [[خداش بن بشر]] مشهور به بَعِیث<ref>انساب الاشراف، ج12، ص115؛ قبیلة تمیم عبر العصور، ص67-676، 678-687، 690-692، 726-728.</ref> | و از شاعران دوره اسلامی، جریر بن عطیة بن حذیفه (خطفی)<ref>وفیات الاعیان، ج1، ص321.</ref> که گرایش ضد شیعی او از مدح خلفای اموی پیدا است،<ref>شرح دیوان جریر، ص7-8.</ref> هَمّام بن غالب بن صعصعه مشهور به [[فرزدق]]، [[روبة بن عجّاج|روبَة بن عَجّاج]] (م. 145ق)، [[ابوالفوارس]] سعد بن محمد بن سعد مشهور به حَیصَ بَیص، و [[خداش بن بشر]] مشهور به بَعِیث<ref>انساب الاشراف، ج12، ص115؛ قبیلة تمیم عبر العصور، ص67-676، 678-687، 690-692، 726-728.</ref> | ||
===دانشوران علوم مختلف=== | ===دانشوران علوم مختلف=== | ||
خط ۳۱۴: | خط ۳۱۴: | ||
===متولیان کعبه=== | ===متولیان کعبه=== | ||
برخی منابع [[اضبط بن قریع تمیمی]] را از متولیان کعبه برشمردهاند.<ref>المحبر، ص182؛ شفاء الغرام، ج، 2، ص36.</ref> آوردهاند که او پس از [[بنیجمان بن سعد تمیمی]]، <ref>اخبار مکه، ج5، ص152؛ شفاء الغرام، ج2، ص36.</ref> تولیت خانه خدا را بر عهده گرفت و پس از او این مقام به تیرهای دیگر از بنیتمیم یعنی بنیحنظلة بن دارم رسید.<ref>اخبار مکه، ج5، ص152؛ شفاء الغرام، ج2، ص36.</ref> | برخی منابع [[اضبط بن قریع تمیمی]] را از متولیان کعبه برشمردهاند.<ref>المحبر، ص182؛ شفاء الغرام، ج، 2، ص36.</ref> آوردهاند که او پس از [[بنیجمان بن سعد تمیمی]]،<ref>اخبار مکه، ج5، ص152؛ شفاء الغرام، ج2، ص36.</ref> تولیت خانه خدا را بر عهده گرفت و پس از او این مقام به تیرهای دیگر از بنیتمیم یعنی بنیحنظلة بن دارم رسید.<ref>اخبار مکه، ج5، ص152؛ شفاء الغرام، ج2، ص36.</ref> | ||
[[بلاذری]] نیز گفته است که او موسم و افاضه (دستور کوچ حاجیان از عرفات برای وقوف در [[مشعرالحرام]])<ref>جامع البیان، ج2، ص398-400.</ref> را سرپرستی میکرده است.<ref>انساب الاشراف، ج12، ص363.</ref> | [[بلاذری]] نیز گفته است که او موسم و افاضه (دستور کوچ حاجیان از عرفات برای وقوف در [[مشعرالحرام]])<ref>جامع البیان، ج2، ص398-400.</ref> را سرپرستی میکرده است.<ref>انساب الاشراف، ج12، ص363.</ref> |