کتابخانه حرم امام علی(ع): تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۹: | خط ۹: | ||
==مکان== | ==مکان== | ||
این کتابخانه، در گذر زمان، جای آن تغییر یافته؛ اکنون که برای سومین بار بازسازی و راهاندازی شده، در کنار [[مسجد عمران]]، طرف باب الطوسی قرار دارد و شامل دو طبقه است. مسئولان کتابخانه در فکر تهیه جایی با امکانات مناسب و متناسب با معیارهای جهانی برای کتابخانهاند.<ref name=":0" /> | |||
==پایهگذاری== | ==پایهگذاری== | ||
در تاریخ | در تاریخ پایهگذاری این کتابخانه، اشخاص بسیاری را پایهگذار آن ذکر کردهاند؛ از این رو نمیتوان دقیقاً نخستین مؤسس آن را نام برد. کسانی همچون [[عضدالدوله دیلمی]]، از پادشاهان [[آل بویه]] و [[سید صدرالدین بن شرفالدین]] از گذشته دور یاد میشوند؛ ولی کتابخانه کنونی، پس از سقوط [[صدام]] و به اهتمام و نظارت مرجعیت [[نجف]] تأسیس شده، که بیشتر کتابهای آن جدید است.<ref name=":0" /> | ||
==اهمیت== | ==اهمیت== | ||
کتابخانه حرم | کتابخانه حرم امام علی(ع)، از قدیمیترین کتابخانههایی است که پذیرای کتابهای نفیس و نسخههای خطی و کمیاب بوده و عالمان از مناطق گوناگون جهان برای زیارت و بهرهگیری علمی از این مجموعه، به [[آستان مقدس امام علی(ع)|حرم امام علی(ع)]] میآمدند. آنچه سبب شهرت این کتابخانه گشته، وجود حرم امام علی(ع)، اهتمام پادشاهان، امیران و وزیران به آبادانی آن، اهتمام عالمان و نویسندگان برای خرید یا وقف یا اهدای کتاب به آن، وجود کتابهای وقفی در طول تاریخ و حوزه علمیه پررونق در کنار آن بوده است.<ref name=":0" /> | ||
این کتابخانه، نقش زیادی در پشتیبانی فعالیتهای علمی، فرهنگی و پژوهشی در [[نجف]] داشته و همواره مورد مراجعه پژوهشگران از حوزه و دانشگاه بوده است. برخی از بهرهگیرندگان سرشناس این کتابخانه در طول تاریخ عبارتند از: یحیی بن علیان، [[سید بن طاووس]]، [[خضر بن محمد حبلرودی|خضر بن محمد حبلرودی رازی]]، [[ابراهیم کفعمی]]، [[حسن صاحب معالم]]، [[محمدباقر مجلسی]]، [[میرزا عبدالله افندی]]، محمد بن یونس شویهی، کاظم دجیلی، [[میرزا حسن نوری]]، [[آقا بزرگ تهرانی]]، [[شیخ عباس قمی]]، [[سید محسن امینی]]، حسین علی محفوظ، [[عبدالحسین امینی]] و [[محمد سماوی]].<ref name=":1">کتابنامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۲.</ref> | |||
یحیی بن علیان، سید بن | |||
==آمار کتاب== | ==آمار کتاب== | ||
آمار دقیقی از | آمار دقیقی از شمار کتابهای این کتابخانه در دست نیست؛ ولی از مجموع آمار پراکنده به دست میآید که کتابخانه بزرگ و مهمی بوده است. برخی پژوهشگران در گذشته، شمار ۴۰ هزار تا ۴۰۰ هزار را برای آن یاد کردهاند؛ که عدد ۴۰هزار، پذیرفتنیتر به نظر میرسد. | ||
وقف کتاب، یکی از عوامل غنا و شکوفایی این کتابخانه بوده است و انتساب آن به حرم | وقف کتاب، یکی از عوامل غنا و شکوفایی این کتابخانه بوده است و انتساب آن به [[آستان مقدس امام علی(ع)|حرم امام علی(ع)]] و جایگاه معتبر و علمی آن، از مهمترین عوامل و انگیزهها برای وقف کتاب، بهویژه کتابخانههای شخصی به آستان علوی است. در فهرست نام واقفین کتاب برای این حرم، اسامی بسیاری از پادشاهان، عالمان ، وزیران، پژوهشگران و چهرههای برجسته دیده میشود. تعداد ۱۶ کتابخانه غنی کلاً به کتابخانه حرم وقف یا اهدا شده است.<ref name=":1" /> | ||
==نسخههای خطی== | ==نسخههای خطی== |
نسخهٔ ۱۳ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۲۲:۵۹
این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abbasahmadi1363 در تاریخ ۲۱ مهر ۱۳۹۸ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
کتابخانه حرم امام علی(ع) یا مکتبة الروضة الحیدریه،
نام
کتابخانه حرم امام علی(ع)، در منابع کهن و نو، با نامهای الخزانه الغرویه، الخزانة العلویه، خزانة الصن، خزانة امیرالمؤمنین(ع)، مکتب الصحن العلوی، المخزن العلوی، المکتبة العلویه و المکتبة الحیدریه یاد شده و آخرین نام آن که بر سردر کتابخانه نصب شده، «مکتبة الروضة الحیدریه» است.[۱]
مکان
این کتابخانه، در گذر زمان، جای آن تغییر یافته؛ اکنون که برای سومین بار بازسازی و راهاندازی شده، در کنار مسجد عمران، طرف باب الطوسی قرار دارد و شامل دو طبقه است. مسئولان کتابخانه در فکر تهیه جایی با امکانات مناسب و متناسب با معیارهای جهانی برای کتابخانهاند.[۱]
پایهگذاری
در تاریخ پایهگذاری این کتابخانه، اشخاص بسیاری را پایهگذار آن ذکر کردهاند؛ از این رو نمیتوان دقیقاً نخستین مؤسس آن را نام برد. کسانی همچون عضدالدوله دیلمی، از پادشاهان آل بویه و سید صدرالدین بن شرفالدین از گذشته دور یاد میشوند؛ ولی کتابخانه کنونی، پس از سقوط صدام و به اهتمام و نظارت مرجعیت نجف تأسیس شده، که بیشتر کتابهای آن جدید است.[۱]
اهمیت
کتابخانه حرم امام علی(ع)، از قدیمیترین کتابخانههایی است که پذیرای کتابهای نفیس و نسخههای خطی و کمیاب بوده و عالمان از مناطق گوناگون جهان برای زیارت و بهرهگیری علمی از این مجموعه، به حرم امام علی(ع) میآمدند. آنچه سبب شهرت این کتابخانه گشته، وجود حرم امام علی(ع)، اهتمام پادشاهان، امیران و وزیران به آبادانی آن، اهتمام عالمان و نویسندگان برای خرید یا وقف یا اهدای کتاب به آن، وجود کتابهای وقفی در طول تاریخ و حوزه علمیه پررونق در کنار آن بوده است.[۱]
این کتابخانه، نقش زیادی در پشتیبانی فعالیتهای علمی، فرهنگی و پژوهشی در نجف داشته و همواره مورد مراجعه پژوهشگران از حوزه و دانشگاه بوده است. برخی از بهرهگیرندگان سرشناس این کتابخانه در طول تاریخ عبارتند از: یحیی بن علیان، سید بن طاووس، خضر بن محمد حبلرودی رازی، ابراهیم کفعمی، حسن صاحب معالم، محمدباقر مجلسی، میرزا عبدالله افندی، محمد بن یونس شویهی، کاظم دجیلی، میرزا حسن نوری، آقا بزرگ تهرانی، شیخ عباس قمی، سید محسن امینی، حسین علی محفوظ، عبدالحسین امینی و محمد سماوی.[۲]
آمار کتاب
آمار دقیقی از شمار کتابهای این کتابخانه در دست نیست؛ ولی از مجموع آمار پراکنده به دست میآید که کتابخانه بزرگ و مهمی بوده است. برخی پژوهشگران در گذشته، شمار ۴۰ هزار تا ۴۰۰ هزار را برای آن یاد کردهاند؛ که عدد ۴۰هزار، پذیرفتنیتر به نظر میرسد.
وقف کتاب، یکی از عوامل غنا و شکوفایی این کتابخانه بوده است و انتساب آن به حرم امام علی(ع) و جایگاه معتبر و علمی آن، از مهمترین عوامل و انگیزهها برای وقف کتاب، بهویژه کتابخانههای شخصی به آستان علوی است. در فهرست نام واقفین کتاب برای این حرم، اسامی بسیاری از پادشاهان، عالمان ، وزیران، پژوهشگران و چهرههای برجسته دیده میشود. تعداد ۱۶ کتابخانه غنی کلاً به کتابخانه حرم وقف یا اهدا شده است.[۲]
نسخههای خطی
گرچه در گذشته، اهمال و کوتاهی در حفظ این گنجینه سبب از بین رفتن برخی از آثار ارزشمند آن شده، ولی فهرست آثار خطی باقی مانده هم در خور تأمل است.
بخشی از این نفایس خطی، شامل قرآنهایی به خط مشهورترین خطاطان، همراه با تذهیب است. نیز قرآنهایی به خط امیرالمؤمنین، امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) و برخی قرآنهای بسیار زیبا و نفیس از دورههای مختلف نیز در میان این آثار وجود دارد.
در بین کتب خطی، آثاری به خط مؤلفان برجسته یا خطاطان معروف وجود دارد که برشمردن همه آنها به درازا میکشد؛ از این رو تنها به چند نمونه از مشهورترین آنها اشاره میشود:
آداب الصلاة، علامه مجلسی
الارشاد، رکن الدین محمد سمرقندی
الاستبصار، شیخ طوسی
الاسرار الخفیّه فی العلوم العقلیه، علامه حلی
الانوار البدریّه، عزالدین حسن بن محمد مهلبی
انوار التنزیل، قاضی ناصرالدین بیضاوی
الانوار المضیئه، سیدبهاءالدین علی بن غیاث الدین نیلی
بحر الحقایق و المعانی، ابوبکر عبدالله بن محمد اسدی
التبیان فی تفسیر القرآن، شیخ طوسی
تفسیر الجلالین، جلالالدین شافعی و جلالالدین سیوطی
التنقیحات فی شرح التلویحات، سعد بن منصور بن کمونه
خلاصة الاقوال فی معرفة احوال الرجال، علامه حلی
دلائل الامامه، محمد بن حریر طبری
رجال نجاشی، احمد بن علی بن آمد نجاشی
رسالة فی العشق، بوعلی سینا
زاد المعاد، علامه مجلسی
شرح الفیه، ابن مالک نحوی
شرح چغمینی، عبدالرحمن بن محمد حلی
شرح دیوان متنبّی، عبدالرحمان بن محمد (ابن عتائقی)
شرح المقاصد، سعدالدین تفتازانی
شرح نهج البلاغه، عبدالرحمان بن محمد (ابن عتائقی)
صحیفه سجادیه، امام سجاد(ع)
طوالع الانوار، ناصرالدین عبدالله بن عمر بیضاوی
عوارف المعارف، شهابالدین سهروردی
غریب القرآن، ابن قتیبه دینوری
القضاء و القدر، قاضی عبدالجبار معتزلی
الکافیه فی النحو، ابن حاجب نحوی
کتاب فی اللّغه، زمخشری
المباحثات، شیخ الرئیس بوعلی سینا
المبسوط، شیخ طوسی
المحیط الاعظم و البحر الخضم، سید رکنالدین حیدر آملی
المتخلف او المنتهی، علامه حلی
مسائل المحقق الکرکی، علی بن حسین الکرکی.
المطوّل، سعدالدین تفتازانی
معجم الأدباء، یاقوت حموی
مناقب اهل البیت، احمد بن حنبل
من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق
المواهب العلیه، کمالالدین حسین بن علی کاشفی سبزواری
النفس، بوعلی سینا[۳]
نکته مهم درباره نسخ این کتابخانه این است که در پشت کتاب یا صفحات اول برخی از این نسخهها نوشتهها، اسناد، تاریخها و نکات مهمی یادداشت شده که مجموعه آنها خود، گنجینه اطلاعات ناب و ارزشمندی است؛ مطالبی چون آمدن عضدالدوله به زیارت امیرمؤمنان، آتشسوزی در حرم حضرت امیر، بنای دیوار شهر نجف، شهادت ابوعبدالله بن مکی (شهید اول)، بارش باران عظیم و بیسابقه در نجف، و نیز اشعار نابی در اول یا آخر این نسخهها مکتوب است که خواندنی است.[۴]
خسارتها
گفتیم که این کتابخانه، تاریخ پرفراز و نشیبی را پشت سرگذاشته است. گاهی در اوج رونق و شکوه بوده و گاه دچار سوانح و حوادث، حتی آتشسوزی شده؛ برخی از کتابهای نفیس آن به یغما رفته و گم شده و توسط برخی کتابهای آن که مهر وقف هم داشته، حتی توسط دستفروشها به فروش رسیده و گاهی کتابها دچار آسیبهای طبیعی و موریانه شده و از بین رفته است و بعضی کتابها به اشخاص عاریه داده شده و دیگر برنگشته و در دورههایی مسئول و مدیر مشخصی نداشته و آسیبهای جدی به این گنجینه گرانبها وارد شده که مستندات این ضایعات موجود است و از تأسفبارترین حوادث مربوط به این کتابخانه به شمار میرود.[۲]
اکنون
پس از سقوط رژیم صدام، فرصتی پیش آمد تا مراکز و نهادهای علمی و فرهنگی و دینی نجف مورد توجه خاص قرار گیرد. کتابخانه حرم امیرالمؤمنین (ع) نیز یکی از آنها بود که در شکل و شمایل جدید، در تاریخ ۲۰ جمادیالثانی ۱۴۲۶ قمری بازگشایی شد.
مرحوم «شیخ فارس حسون» سهم عمدهای در بازسازی کتابخانه داشت و با حمایت آیةالله العظمی سیستانی کتابخانههای عمومی عتبات مقدسه در حرم علوی و حرم حسینی و حرم عباسی احیا شد و کتابهای فراوانی خریداری گشت. مؤلفان آثار بسیاری را اهدا کردند و اکنون این کتابخانه بسیار فعال و در خدمت پژوهشگران است.[۴] بخشهای مختلف آن عبارت است از:
۱. کتابخانه عمومی: که سالن اصلی و عمومی مطالعه به صورت قفسهباز است و چینش کتابها بر اساس ۳۹ موضوع، صورت گرفته است و مورد مراجعه طلاب حوزه، دانشجویان، پژوهشگران و. . . است.
- کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین (ع): که کتابهای مخصوص به آن امام را دربردارد.
- کتابخانه صوتی: که دربردارنده هزاران لوح فشرده و نرمافزارهای علوم و فنون مختلف است.
- فهرستنگاری: که به تنظیم کتابخانه و فهرستنویسی فنی برای آثار موجود مشغول است و براساس معیارهای جهانی کار میکند.
- انتشارات: این بخش به تدوین و چاپ و نشر کتابهایی به نام کتابخانه، در موضوعات مربوط به امام علی(ع) و نجف و نهجالبلاغه و. . . میپردازد که تاکنون دهها اثر عرضه کرده است. همچنین برخی آثار آن «احیاء تراث» است که با تحقیق جدید عرضه شده است.
- سایت: برای ارتباط با شبکههای جهانی و استفاده دیگران، پایگاه اینترنتی «مکتبة الروضة الحیدریه» با آدرس www. haydarya. com طراحی شده است.
- حفاظت و بازسازی: این بخش به نگهداری و صحافی و جلد کردن کتب موجود و تجلید کتابهای قدیمی و اهدایی میپردازد.
- استنساخ: بخش کپی و نسخهبرداری از کتابها برای پژوهشگرانی که از استانها و شهرهای مختلف مراجعه میکنند.
۹. بخش ویژه بانوان: این بخش تازه تأسیس است و برای پاسخگویی به نیاز بانوان پژوهشگر به وجود آمده است.[۵]
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ کتابنامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۱.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ کتابنامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۲.
- ↑ کتابنامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۳ و ۱۱۴.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ کتابنامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۵.
- ↑ کتابنامه حرم امام علی (ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۱۱۵ و ۱۱۶.