نقاره: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:نقاره۱.jpg|بندانگشتی|نقاره.|جایگزین=|250x250px]] | [[پرونده:نقاره۱.jpg|بندانگشتی|نقاره.|جایگزین=|250x250px]] | ||
'''نقاره'''، دو طبل متصل به هم | '''نقاره'''، دو طبل متصل به هم است که یکی بزرگتر و صدای بم‌تر و دیگری کوچکتر و صدای زیرتری دارد. نقاره‌زنی، آیینی کهن بوده و توسط [[آل بویه]] در جهان [[اسلام]] رواج یافته است. از این ساز در برخی حرم‌ها، در آیین نقاره‌زنی استفاده می‌شود. در [[آستان مقدس امام رضا(ع)|آستان امام رضا(ع)]]، هر صبح و غروب و روزهای شاد مانند سالگرد ولادت [[امامان(ع)]]، تحویل سال نو و هنگام شفا یافتن یک بیمار، نقاره نواخته می‌شود. | ||
==واژه‌شناسی== | ==واژه‌شناسی== | ||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
==چیستی== | ==چیستی== | ||
نقاره، دو طبل کوچک متصل به هم بوده، که یکی از آنها بزرگتر با صدای بم‌تر و یکی، کوچکتر با صدای زیرتر است. | نقاره، دو طبل کوچک متصل به هم بوده، که یکی از آنها بزرگتر با صدای بم‌تر و یکی، کوچکتر با صدای زیرتر است. نقاره را با دو عدد چوب به نام چوب نقاره و با دو دست می‌نوازند. گاهی یک دست در بم و دست دیگر در زیر، کار می‌کند؛ گاه هر دو چوب به بم یا به زیر می‌خورد. کاسه نقاره، از مس و پوست آن از پوست گاو که ضخیم‌تر است، تهیه می‌شود.<ref>''سرگذشت موسیقی ایران، ج۱، ص۲۰۸.''</ref> به نواختن نقاره، نقاره‌زنی<ref name=":1" /> و به کسی که بر این طبل‌ها می‌کوبد، نقاره‌چی یا نقاره‌زن می‌گویند.<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره‌چی.</ref> | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
[[پرونده:نقاره.jpg|بندانگشتی|226x226پیکسل|خادمی در [[آستان امام رضا(ع)]]، در حال نقاره‌زنی.]] | [[پرونده:نقاره.jpg|بندانگشتی|226x226پیکسل|خادمی در [[آستان امام رضا(ع)]]، در حال نقاره‌زنی.]] | ||
نقاره‌زنی، آیینی کهن بوده و برای نخستین بار از سوی خاندان شیعه [[آل بویه|آل‌بویه]]، در جهان اسلام رواج یافت. آیین نقاره‌نوازی یا نوبت‌نوازی، در سده نهم و دهم قمری رواج داشته و تا زمان [[دوره قاجاریه|قاجار]] ادامه داشته است.<ref name=":1">فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۴۶.</ref> | نقاره‌زنی، آیینی کهن بوده و گفته‌اند برای نخستین بار از سوی خاندان شیعه [[آل بویه|آل‌بویه]]، در جهان اسلام رواج یافت. آیین نقاره‌نوازی یا نوبت‌نوازی، در سده نهم و دهم قمری رواج داشته و تا زمان [[دوره قاجاریه|قاجار]] ادامه داشته است.<ref name=":1">فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۴۶.</ref> | ||
==در حرم امام رضا(ع)== | ==در حرم امام رضا(ع)== | ||
در [[آستان مقدس امام رضا(ع)|آستان امام رضا(ع)]] روزی دو نوبت در صبح<ref name=":0" /> و غروب پیش از اذان،<ref name=":1" /> شماری از خادمان در جایگاه ویژه‌ای که نقاره‌خانه نام دارد، نقاره و شیپور می‌زنند.<ref name=":0" /> هنگامی که حادثه خاصی رخ می‌دهد که مردم شاد می‌شوند نیز، نقاره نواخته می‌شود؛ که برخی از آنها چنین‌اند: شفا یافتن یک بیمار، شب‌های ولادت [[امامان(ع)]]، [[عید فطر]]، [[عید قربان]] و زمان تحویل سال نو.<ref name=":1" /> برخی، نقاره‌نوازی را نشان شوکت و عظمت بارگاه رضوی دانسته‌اند.<ref name=":0">حرم در واژه‌ها، ص۵۸.</ref> به گمانِ برخی، نقاره‌زنی در آستان امام رضا(ع)، به علت عنوان ولایت‌عهدی او بوده که او را سلطان می‌خوانده‌اند | در [[آستان مقدس امام رضا(ع)|آستان امام رضا(ع)]] روزی دو نوبت در صبح<ref name=":0" /> و غروب پیش از اذان،<ref name=":1" /> شماری از خادمان در جایگاه ویژه‌ای که نقاره‌خانه نام دارد، نقاره و شیپور می‌زنند.<ref name=":0" /> هنگامی که حادثه خاصی رخ می‌دهد که مردم شاد می‌شوند نیز، نقاره نواخته می‌شود؛ که برخی از آنها چنین‌اند: شفا یافتن یک بیمار، شب‌های ولادت [[امامان(ع)]]، [[عید فطر]]، [[عید قربان]] و زمان تحویل سال نو.<ref name=":1" /> برخی، نقاره‌نوازی را نشان شوکت و عظمت بارگاه رضوی دانسته‌اند.<ref name=":0">حرم در واژه‌ها، ص۵۸.</ref> به گمانِ برخی، نقاره‌زنی در آستان امام رضا(ع)، به علت عنوان ولایت‌عهدی او بوده که او را سلطان می‌خوانده‌اند.<ref name=":1" /> | ||
==پانوشت== | ==پانوشت== | ||
نسخهٔ ۳ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۱۴
نقاره، دو طبل متصل به هم است که یکی بزرگتر و صدای بم‌تر و دیگری کوچکتر و صدای زیرتری دارد. نقاره‌زنی، آیینی کهن بوده و توسط آل بویه در جهان اسلام رواج یافته است. از این ساز در برخی حرم‌ها، در آیین نقاره‌زنی استفاده می‌شود. در آستان امام رضا(ع)، هر صبح و غروب و روزهای شاد مانند سالگرد ولادت امامان(ع)، تحویل سال نو و هنگام شفا یافتن یک بیمار، نقاره نواخته می‌شود.
واژه‌شناسی
نقاره در واژه‌نامه‌های فارسی به دو معنای «نوبت» و «نوعی طبل کوچک[۱] که با دو چوب باریک نواخته می‌شود»، آمده است.[۲] به باور برخی، اصلِ معنای نقاره، نوبت بوده و چون این طبل و شیپور در نوبت‌های خاصی زده می‌شود، به آن نقاره‌زنی گفته شده است.[۳] واژه‌های مترادف این واژه را دهل، طبل و کوس دانسته‌اند.[۴]
چیستی
نقاره، دو طبل کوچک متصل به هم بوده، که یکی از آنها بزرگتر با صدای بم‌تر و یکی، کوچکتر با صدای زیرتر است. نقاره را با دو عدد چوب به نام چوب نقاره و با دو دست می‌نوازند. گاهی یک دست در بم و دست دیگر در زیر، کار می‌کند؛ گاه هر دو چوب به بم یا به زیر می‌خورد. کاسه نقاره، از مس و پوست آن از پوست گاو که ضخیم‌تر است، تهیه می‌شود.[۵] به نواختن نقاره، نقاره‌زنی[۳] و به کسی که بر این طبل‌ها می‌کوبد، نقاره‌چی یا نقاره‌زن می‌گویند.[۶]
پیشینه
نقاره‌زنی، آیینی کهن بوده و گفته‌اند برای نخستین بار از سوی خاندان شیعه آل‌بویه، در جهان اسلام رواج یافت. آیین نقاره‌نوازی یا نوبت‌نوازی، در سده نهم و دهم قمری رواج داشته و تا زمان قاجار ادامه داشته است.[۳]
در حرم امام رضا(ع)
در آستان امام رضا(ع) روزی دو نوبت در صبح[۷] و غروب پیش از اذان،[۳] شماری از خادمان در جایگاه ویژه‌ای که نقاره‌خانه نام دارد، نقاره و شیپور می‌زنند.[۷] هنگامی که حادثه خاصی رخ می‌دهد که مردم شاد می‌شوند نیز، نقاره نواخته می‌شود؛ که برخی از آنها چنین‌اند: شفا یافتن یک بیمار، شب‌های ولادت امامان(ع)، عید فطر، عید قربان و زمان تحویل سال نو.[۳] برخی، نقاره‌نوازی را نشان شوکت و عظمت بارگاه رضوی دانسته‌اند.[۷] به گمانِ برخی، نقاره‌زنی در آستان امام رضا(ع)، به علت عنوان ولایت‌عهدی او بوده که او را سلطان می‌خوانده‌اند.[۳]
پانوشت
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه نقاره.
- ↑ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۴۶.
- ↑ فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه نقاره.
- ↑ سرگذشت موسیقی ایران، ج۱، ص۲۰۸.
- ↑ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره‌چی.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ حرم در واژه‌ها، ص۵۸.
منابع
- حرم در واژه‌ها، از مجموعه «رهنما»، سید ابراهیم موسوی‌پناه، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۱ش.
- سرگذشت موسیقی ایران، روح‌الله خالقی، فردوسی، ۱۳۳۳ش.
- فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، فرج‌الله خداپرستی، دانشنامه فارسی، ۱۳۷۶ش، برگرفته از نسخه پایگاه دادگان.