آیه ۱۲۵ سوره بقره: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
خط ۱۲: خط ۱۲:


== محتوا ==
== محتوا ==
آيه ۱۲۵ سوره بقره، دربردارنده دو بخش کلی است؛ بخش نخست كه بيانگر وظايف مردم است و بخش دوم مأموريت حضرت ابراهيم(ع) است.
آيه ۱۲۵ سوره بقره، دربردارنده دو بخش کلی است:


=== بخش اول؛ وظايف مردم ===
=== بخش اول؛ وظايف مردم ===
خط ۱۸: خط ۱۸:


==== تكرار حج و عمره ====
==== تكرار حج و عمره ====
در این آیه، درباره بازگشت مكرر به خانه خدا و تكرار زيارت آن، تعبير به «مثابه» شده است. مثابه به معناى تكرار و بازگشت و يا محل رجوع مكرر است.<ref>المصباح المنیر، ذیل واژه ثوب؛ مجمع البحرین ذیل واژه ثوب.</ref> بر پایه روایتی، هر کسی
در این آیه، درباره بازگشت مكرر به خانه خدا و تكرار زيارت آن، تعبير به «مثابه» شده است. مثابه به معناى تكرار و بازگشت و يا محل رجوع مكرر است.<ref>المصباح المنیر، ذیل واژه ثوب؛ مجمع البحرین ذیل واژه ثوب.</ref> در برخی روایات نیز، به نیت بازگشت هنگام خروج از مکه سفارش شده است.<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۲۰۳.</ref> برخی از فقیهان، تعبیر به مثابه در این آیه را دلیل بر استحباب دانسته‌اند؛ زیرا وجوب حج به اتفاق، یک بار بیشتر نیست.<ref>کنز العرفان، ج۱، ص۳۱۰.</ref> البته برخی، این آیه را دلیل بر وجوب تکرار طواف شمرده‌اند.<ref>تفسیر کبیر، ج۴، ص۵۰.</ref>
 
راغب اصفهانی، لغت‌شناس قرآنی، احتمال داده است مراد از مثابه در این آیه، محل ثواب دادن باشد؛<ref>مفردات الفاظ قرآن، ذیل واژه ثوب.</ref> که در این صورت، دلالتی بر تکرار نخواهد داشت.<ref>درسنامه تفسیر آیات مناسک حج، ص۵۰.</ref>
 
==== رعايت امنيت و آسايش ====
در آیه ۱۲۵ سوره بقره، امنيت در خانه خدا و مكه، ممكن است به دو معنا باشد: امر تكوينى، و امر تشريعى. منظور از امر تكوينى، گزارش از هست و نيست است. يعنى حضور در حرم الهى مايه امنيت و آسايش است، ولى اين با ظاهر حوادث تلخ و وقايع آن سازگارى ندارد، چنانكه امام صادق به ابوحنيفه فرمود: به من بگو: «و من دخله كان آمناً»، كدام موضع است؟ گفت: بيت‌الله الحرام، امام رو به يارانش كرد و فرمود: « نشدتكم بالله هل تعلمون أن عبد الله بن زبير و سعيد بن جبير دخلاه فلم يأمنا القتل ؟». و چون پاسخ اصحاب مثبت بود، سپس امام فرمود: «... يا اباحنيفة إن الله لا يقول الاّ حقا ». <sup>١</sup>يعنى اگر سخن تو درست باشد، سخن خدا با حقيقت مطابقت نمى‌كند. و چون سخن خدا درست است، پس سخن تو بى پايه و اساس است.
 
مقصود از امر تشريعى، بايد و نبايد در باب امنيت وارد شدگان به خانه خدا و حرم است. و در حقيقت سخن از اين است كه اين‌گونه بايد باشد. <sup>٢</sup> از اين رو در روايتى از امام صادق مى‌خوانيم كه فرمود: «من دخل الحرم من الناس مستجيراً به فهو آمن من سخط الله، و من دخله من الوحوش و الطير كان آمناً ان‌يهاج او يؤذى حتى يخرج من الحرم». <sup>٣</sup> به همين جهت فقها فتوا داده‌اند، كه چنانچه كسى مرتكب كارى شود كه موجب حدّ يا تعزير يا قصاص شده باشد و به


==پانویس==
==پانویس==
خط ۳۳: خط ۴۰:


* '''التحقيق فى كلمات القرآن'''، حسن مصطفوى، تهران، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، ١٣۶٠ش.
* '''التحقيق فى كلمات القرآن'''، حسن مصطفوى، تهران، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، ١٣۶٠ش.
* '''تفسير الكبير (مفاتيح الغيب)'''، محمد بن عمر فخر رازى، قم، دفتر تبليغات اسلامى، چهارم، ١۴١٣ق.


* '''الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربية'''، اسماعيل بن حماد جوهرى، تحقيق احمد عبدالغفور عطار، بيروت، دارالعلم للملايين، چهارم، ١۴٠٧ق.
* '''الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربية'''، اسماعيل بن حماد جوهرى، تحقيق احمد عبدالغفور عطار، بيروت، دارالعلم للملايين، چهارم، ١۴٠٧ق.
* '''كنز العرفان'''، مقداد بن عبدالله سيورى، تحقيق محمد باقر بهبودى، تهران، المكتبة الرضوية لاحياء الآثار الجعفريه.
* '''مجمع البيان فى تفسير القرآن'''، فضل بن حسن طبرسى، قم، كتابخانة آيت‌الله مرعشى نجفى، ١۴٠٣ق.


* '''المصباح المنير'''، احمد بن محمد فيومى، قم، دارالهجرة، دوم، ١۴١۴ق.
* '''المصباح المنير'''، احمد بن محمد فيومى، قم، دارالهجرة، دوم، ١۴١۴ق.

نسخهٔ ‏۲ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۴۷

متن و ترجمه

شرح واژگان

واژه مثابه به معنای «تکرار و بازگشت» یا «محلی که بارها به آن رجوع شود» است.[۱] برخی از لغت‌شناسان، مثابه را به معنای رجوع به قصد ثواب دانسته‌اند.[۲] واژه مَقام به محل قیام و ایستادن گفته شده[۳] و در جایگاه معنوی نیز به کار رفته است.[۴] کلمه عکوف به معنای ملازمت با چیزی و مواظبت از آن است.[۵]

چشم‌انداز

در قرآن، در آیه پيش از آیه ۱۲۵ سوره بقره، به سیر آزمون‌های حضرت ابراهیم(ع) و رسیدن او به مقام امامت اشاره شده است.[۶] برخی اشاره به این مقام، پیش از آیه ۱۲۵ سوره بقره را به این معنا دانسته‌اند که دلیل نماز خواندن در مقام ابراهیم(ع)، رسیدن او به مقام پیشوایی و امامت است.[۷]

محتوا

آيه ۱۲۵ سوره بقره، دربردارنده دو بخش کلی است:

بخش اول؛ وظايف مردم

بر اساس تفاسیر، در آیه ۱۲۵ سوره بقره، سه وظيفه و تکلیف بر عهده مردم گذارده شده است:

تكرار حج و عمره

در این آیه، درباره بازگشت مكرر به خانه خدا و تكرار زيارت آن، تعبير به «مثابه» شده است. مثابه به معناى تكرار و بازگشت و يا محل رجوع مكرر است.[۸] در برخی روایات نیز، به نیت بازگشت هنگام خروج از مکه سفارش شده است.[۹] برخی از فقیهان، تعبیر به مثابه در این آیه را دلیل بر استحباب دانسته‌اند؛ زیرا وجوب حج به اتفاق، یک بار بیشتر نیست.[۱۰] البته برخی، این آیه را دلیل بر وجوب تکرار طواف شمرده‌اند.[۱۱]

راغب اصفهانی، لغت‌شناس قرآنی، احتمال داده است مراد از مثابه در این آیه، محل ثواب دادن باشد؛[۱۲] که در این صورت، دلالتی بر تکرار نخواهد داشت.[۱۳]

رعايت امنيت و آسايش

در آیه ۱۲۵ سوره بقره، امنيت در خانه خدا و مكه، ممكن است به دو معنا باشد: امر تكوينى، و امر تشريعى. منظور از امر تكوينى، گزارش از هست و نيست است. يعنى حضور در حرم الهى مايه امنيت و آسايش است، ولى اين با ظاهر حوادث تلخ و وقايع آن سازگارى ندارد، چنانكه امام صادق به ابوحنيفه فرمود: به من بگو: «و من دخله كان آمناً»، كدام موضع است؟ گفت: بيت‌الله الحرام، امام رو به يارانش كرد و فرمود: « نشدتكم بالله هل تعلمون أن عبد الله بن زبير و سعيد بن جبير دخلاه فلم يأمنا القتل ؟». و چون پاسخ اصحاب مثبت بود، سپس امام فرمود: «... يا اباحنيفة إن الله لا يقول الاّ حقا ». ١يعنى اگر سخن تو درست باشد، سخن خدا با حقيقت مطابقت نمى‌كند. و چون سخن خدا درست است، پس سخن تو بى پايه و اساس است.

مقصود از امر تشريعى، بايد و نبايد در باب امنيت وارد شدگان به خانه خدا و حرم است. و در حقيقت سخن از اين است كه اين‌گونه بايد باشد. ٢ از اين رو در روايتى از امام صادق مى‌خوانيم كه فرمود: «من دخل الحرم من الناس مستجيراً به فهو آمن من سخط الله، و من دخله من الوحوش و الطير كان آمناً ان‌يهاج او يؤذى حتى يخرج من الحرم». ٣ به همين جهت فقها فتوا داده‌اند، كه چنانچه كسى مرتكب كارى شود كه موجب حدّ يا تعزير يا قصاص شده باشد و به

پانویس

  1. صحاح‌‌اللغه، ذیل واژه ثوب؛ المصباح المنیر، ذیل واژه ثوب؛ لسان‌العرب، ذیل واژه ثوب؛ مجمع البحرین، ذیل واژه ثوب.
  2. التحقیق فی کلمات القرآن، ذیل واژه توب.
  3. برای نمونه سوره نمل، آیه ۳۹.
  4. برای نمونه سوره اسراء، آیه ۷۹.
  5. المصباح المنير، ذیل واژه عكف.
  6. المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۷۰.
  7. درسنامه تفسیر آیات حج، ص۴۸.
  8. المصباح المنیر، ذیل واژه ثوب؛ مجمع البحرین ذیل واژه ثوب.
  9. مجمع البیان، ج۱، ص۲۰۳.
  10. کنز العرفان، ج۱، ص۳۱۰.
  11. تفسیر کبیر، ج۴، ص۵۰.
  12. مفردات الفاظ قرآن، ذیل واژه ثوب.
  13. درسنامه تفسیر آیات مناسک حج، ص۵۰.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب درسنامه تفسیر آیات حج، محمد فاکر میبدی، قم، حوزه نماینگی ولی‌فقیه در امور حج و زیارت، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۷ش. است.
  • التحقيق فى كلمات القرآن، حسن مصطفوى، تهران، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، ١٣۶٠ش.
  • تفسير الكبير (مفاتيح الغيب)، محمد بن عمر فخر رازى، قم، دفتر تبليغات اسلامى، چهارم، ١۴١٣ق.
  • الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربية، اسماعيل بن حماد جوهرى، تحقيق احمد عبدالغفور عطار، بيروت، دارالعلم للملايين، چهارم، ١۴٠٧ق.
  • كنز العرفان، مقداد بن عبدالله سيورى، تحقيق محمد باقر بهبودى، تهران، المكتبة الرضوية لاحياء الآثار الجعفريه.
  • مجمع البيان فى تفسير القرآن، فضل بن حسن طبرسى، قم، كتابخانة آيت‌الله مرعشى نجفى، ١۴٠٣ق.
  • المصباح المنير، احمد بن محمد فيومى، قم، دارالهجرة، دوم، ١۴١۴ق.
  • الميزان فى تفسير القرآن، سيد محمدحسين طباطبايى، جامعه مدرسين حوزه علميه قم.