سفرنامه ابن جبیر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
اين کتاب از مشهورترين و مهمترين سفرنامه‌هاي حج و شرح فريضه حج سال 579 قمري از اندلس در سفري طولاني در سالهاي ميان 578 تا 581 قمري است. نام اصلي اثر به درستي دانسته نيست و از آن با عناوين رحله الکناني،<ref>. تاريخ نوشتههای جغرافيای، 242-244؛ نشوار المحاضره، ج7، ص330؛ الرحلات المغربيه، ص 102.</ref> يا الاسفار رحله ابن جبير، اعتبار الناسک في ذکر الآثار الکريمه والمناسک، تذکير (تذکره) بالاخبار عن اتفاقات الاثار، و الرحلۀ الي المشرق<ref>. معجم المطبوعات العربية، ج1، ص62.</ref> ياد کرده‌اند. | اين کتاب از مشهورترين و مهمترين سفرنامه‌هاي حج و شرح فريضه حج سال 579 قمري از اندلس در سفري طولاني در سالهاي ميان 578 تا 581 قمري است. نام اصلي اثر به درستي دانسته نيست و از آن با عناوين رحله الکناني،<ref>. تاريخ نوشتههای جغرافيای، 242-244؛ نشوار المحاضره، ج7، ص330؛ الرحلات المغربيه، ص 102.</ref> يا الاسفار رحله ابن جبير، اعتبار الناسک في ذکر الآثار الکريمه والمناسک، تذکير (تذکره) بالاخبار عن اتفاقات الاثار، و الرحلۀ الي المشرق<ref>. معجم المطبوعات العربية، ج1، ص62.</ref> ياد کرده‌اند. | ||
== | ==سفرهای حج ابن جبیر== | ||
{{اصلی|ابن جبیر}} | {{اصلی|ابن جبیر}} | ||
ابوالحسين محمد بن احمد مشهور به ابن جبير، اديب، از رجال دانش آموخته ديوان عصر خويش، شاعر و جهانگرد مالکي اندلسي دهم ربيع الاول سال 540 قمري، در شهر بلنسيه [[اندلس]] (مرکز بخش خودمختار Valencia در اسپانياي فعلي) به دنيا آمد. | ابوالحسين محمد بن احمد مشهور به ابن جبير، اديب، از رجال دانش آموخته ديوان عصر خويش، شاعر و جهانگرد مالکي اندلسي دهم ربيع الاول سال 540 قمري، در شهر بلنسيه [[اندلس]] (مرکز بخش خودمختار Valencia در اسپانياي فعلي) به دنيا آمد. | ||
او سه بار به حج رفت. سفر اول او که شرح آن در سفرنامه او آمده است در سال هاي 578 تا 581 قمري به طول انجامید.<ref>تاریخ نوشته های جغرافیایی، ص 242-244، نشوارالمحاضره، ج 7، ص330، الرحلات المغربیه، ص102</ref> دومين سفر ابن جبیر از ربيع الاول 585 تا 13 شعبان 587 قمري طول کشيد.<ref>. تاريخ نوشته¬های جغرافيايی، ص242.</ref> پس از بازگشت سال ها در وطن ماند و وقتي همسرش عاتکۀ دختر ابوجعفر ورقشي وزير درگذشت، تصميم به سفر بعدي گرفت<ref>. التاريخ القويم، ج6، ص298.</ref> که از تاريخ دقيق آن اطلاعي در دست نيست. | |||
==نثر و شیوه نگارش سفرنامه ابن جبیر== | ==نثر و شیوه نگارش سفرنامه ابن جبیر== | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
با اين همه، سفرنامه ابن جبیر را نمی توان کتابی تاریخی و جغرافیایی دانست. او در این سفرنامه بیشتر به جنبه های فرهنگی و دینی پرداخته و هدف نهایی او ارائه بهترین مسیر برای حج گزاران اندلس بوده است. | با اين همه، سفرنامه ابن جبیر را نمی توان کتابی تاریخی و جغرافیایی دانست. او در این سفرنامه بیشتر به جنبه های فرهنگی و دینی پرداخته و هدف نهایی او ارائه بهترین مسیر برای حج گزاران اندلس بوده است. | ||
==== ذکر وقایع با اطلاعات کامل تاریخی ==== | |||
==ذکر وقایع با اطلاعات کامل تاریخی== | |||
اطلاعات تاريخي سفرنامه نسبت به اطلاعات جغرفيايي آن، نزد پژوهشگران ارزشمندتر است. ماجراهاي سفر به صورتي دقيق با ذکر تواريخ قمري، میلادی و گاه سرياني ثبت شده اند. | اطلاعات تاريخي سفرنامه نسبت به اطلاعات جغرفيايي آن، نزد پژوهشگران ارزشمندتر است. ماجراهاي سفر به صورتي دقيق با ذکر تواريخ قمري، میلادی و گاه سرياني ثبت شده اند. | ||
== | ==اقتباس‌ها از سفرنامه ابن جبیر== | ||
از زمان نگارش سفرنامه ابن جبير، اين اثر همواره ماخذ بسياري از نويسندگان و آثار تاريخي و جغرافيايي، گاه با ذکر و گاه بدون ذکر ماخذ، بوده است. محمد بن عبدالله معروف به ابن بطوطه(م.779ق. 1369.) يا درستتر: ابن جزي راوي او، در سفرنامۀ مشهور تحفة النظار، ضمن اقتباس بسيار از ابن جبير، اعتراف کرده است که برخي توصيفات ابن جبير چنان است که بهتر از آن نتوان آورد.<ref>. رحله ابن بطوطه، ج1، ص85، 88، 272.</ref> اقتباسهاي نويسنده تحفه النظار از ابن جبير به ويژه از مباحث مدينه به بعد آشکار است و نويسنده حتي در تغيير عبارات نيز سعي چنداني نکرده و تنها به تلخيص و افزودن اطلاعات زمان خود از قبيل نام حاکمان پرداخته است. ابوالبقاء خالد بن عيسي بَلوي (م. پس از 767ق.) در سفرنامه تاج المفرق في تَحليۀ علماء المَشرق ابومحمد عبدري (م.)، در سفرنامهاش به لحاظ روش و نثر مسجّع و هنري<ref>. تاريخ نوشتههای جغرافيايی، ص288.</ref> و هم در گزارشها و اشعار،<ref>. نک: رحله العبدری، ج1، ص218، 222، 319.</ref> مقري در نفح الطيب،<ref>. نفح الطيب، ج3، ص17، 21.</ref> فاسي در شفاء الغرام،<ref>. شفا الغرام، ج1، ص119، 150، 152.</ref> محمد بن عبد المنعم الحميري در الروض المعطار في خبر الاقطار<ref>. نک. الروض المعطار، ص197،199.</ref> و جز او از سفرنامه ابن جبير استفاده کرده است. | از زمان نگارش سفرنامه ابن جبير، اين اثر همواره ماخذ بسياري از نويسندگان و آثار تاريخي و جغرافيايي، گاه با ذکر و گاه بدون ذکر ماخذ، بوده است. محمد بن عبدالله معروف به ابن بطوطه(م.779ق. 1369.) يا درستتر: ابن جزي راوي او، در سفرنامۀ مشهور تحفة النظار، ضمن اقتباس بسيار از ابن جبير، اعتراف کرده است که برخي توصيفات ابن جبير چنان است که بهتر از آن نتوان آورد.<ref>. رحله ابن بطوطه، ج1، ص85، 88، 272.</ref> اقتباسهاي نويسنده تحفه النظار از ابن جبير به ويژه از مباحث مدينه به بعد آشکار است و نويسنده حتي در تغيير عبارات نيز سعي چنداني نکرده و تنها به تلخيص و افزودن اطلاعات زمان خود از قبيل نام حاکمان پرداخته است. ابوالبقاء خالد بن عيسي بَلوي (م. پس از 767ق.) در سفرنامه تاج المفرق في تَحليۀ علماء المَشرق ابومحمد عبدري (م.)، در سفرنامهاش به لحاظ روش و نثر مسجّع و هنري<ref>. تاريخ نوشتههای جغرافيايی، ص288.</ref> و هم در گزارشها و اشعار،<ref>. نک: رحله العبدری، ج1، ص218، 222، 319.</ref> مقري در نفح الطيب،<ref>. نفح الطيب، ج3، ص17، 21.</ref> فاسي در شفاء الغرام،<ref>. شفا الغرام، ج1، ص119، 150، 152.</ref> محمد بن عبد المنعم الحميري در الروض المعطار في خبر الاقطار<ref>. نک. الروض المعطار، ص197،199.</ref> و جز او از سفرنامه ابن جبير استفاده کرده است. | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۰: | ||
ابن جبير ميگويد اين امکان دربسته و محفوظند و بر آنها بناهايي شايسته برآوردهاند (ص92، 142) و خانه ابوبکر از يبن رفته اما ديوار و سنگي آنجا هست که مردم از آن تبرک ميجويند . (ص92) همچنين خانه جعفر بن ابي طالب (ص93)، دارالخيزان که ابن جبير آن را خواستگاه اسلام ميخواند و خانهاي کوچک به محازات صفا بوده است.(ص92) | ابن جبير ميگويد اين امکان دربسته و محفوظند و بر آنها بناهايي شايسته برآوردهاند (ص92، 142) و خانه ابوبکر از يبن رفته اما ديوار و سنگي آنجا هست که مردم از آن تبرک ميجويند . (ص92) همچنين خانه جعفر بن ابي طالب (ص93)، دارالخيزان که ابن جبير آن را خواستگاه اسلام ميخواند و خانهاي کوچک به محازات صفا بوده است.(ص92) | ||
===گزارش اجتماعی و سیاسی از شهر مکه=== | ===گزارش اجتماعی و سیاسی از شهر مکه=== | ||