کاربر:Mo.ali.rezapour/صفحه تمرین۱: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اماکن منسوب به امام علی(ع) در عراق،''' مکان‌ها و بناهایی در کشور عراق است که به نام [[امام علی(ع)]] نامگذاری شده، یا ارتباطی با وقایع زندگی و سیره تاریخی و حوادث سیاسی ایشان داشته است. [[آستان مقدس امام علی(ع)]] و [[مسجد کوفه]] از مشهورترین اماکن منسوب به ایشان است. همچنین مساجد و قدمگاه و چشمه‌هایی منسوب به ایشان است که در شهرهایی مانند موصل، بغداد، کربلا، بصره و اربیل قرار دارد.  

پنج سال خلافت امام علی(ع) در کشور عراق رقم خورد. از این جهت حضور ایشان در عراق سرمنشاء رویدادها و اتفاقات زیادی بود. [[آستان مقدس امام علی(ع)|آستان مقدس علوی]] در نجف اشرف، از مهم‌ترین اماکن مقدس اسلامی در عراق است و دیگر جایگاه‌های مرتبط با دوره خلافت امام علی(ع) در [[مسجد کوفه]] و پیرامون آن، تا به امروز مورد توجه زائران و دوستداران ایشان قرار دارد. با این حال، در عراق زیارتگاه‌ها و جایگاه‌های دیگری منسوب به امام علی(ع) وجود دارد که از شهرت کمتری برخوردار است. در شهرها و مناطق مختلف عراق، یادمان‌های متعددی برای امام علی(ع) وجود دارد که بسیاری از آنها در ارتباط با سیره تاریخی امام(ع) و حوادث سیاسی مرتبط با دوره خلافت ایشان شکل گرفته است و برخی از آنها نیز بر حضور آن حضرت در حافظه جمعی اهالی عراق در دوره‌های تاریخی مختلف دلالت دارد.<ref>«یادمان‌های امام علی علیه السلام در خاک عراق»، ص۷۳.</ref>

مسجد کوفه، از قدیمی‌ترین مساجد تاریخی جهان اسلام است. در سال ۳۶ق، با حضور امام علی(ع) در این مسجد، بر اهمیت آن افزوده گردید. حضرت علی(ع) در این مسجد نماز و خطبه می‌خوانده و برخی از امور کشورداری، مانند قضاوت، را در آنجا انجام می‌داد. [[محراب مسجد کوفه]]، محل ضربت خوردن [[امام علی(ع)]] در سال 40ق است.<ref>زیارتگاه‌های عراق، ص۹۵ تا ص۱۰۵.</ref>

== مسجد عتیقه یا مسجد براثا در بغداد ==

از زیارتگاه‌های مشهور مرتبط با امام علی در عراق، زیارتگاهی است که در متون تاریخی از آن با نام «مشهد العتیقه» یاد شده است. این زیارتگاه در جنوب شرقی کاظمین، سمت غربی رود دجله قرار دارد و وجه تسمیه‌اش، وقوع آن در محله یا بازاری به نام «عتیقه» است.<ref>معجم البلدان، ج۳، ص۲۸۵.</ref> خطیب بغدادی در این باره می‌نویسد: «در بازار عتیقه، مسجدی وجود دارد که شیعیان به آن توجه دارند و آنجا را زیارت می‌کنند و بزرگ می‌دارند و گمان می‌کنند که علی بن ابی طالب، در آنجا اقامه نماز کرده است».<ref>تاریخ بغداد (تاریخ مدینة السلام)، ج۱، ص۴۰۴.</ref> این زیارتگاه در دوره‌هایی، محل فعالیت‌های علمی شیعیان بغداد بوده است.<ref>رجال النجاشی، ص۲۵۹ و ص۳۸۳.</ref>

درباره تاریخ ساخت اولیه زیارتگاه مشهد الشمس حلّه، اطلاع دقیقی در دست نیست؛ اما اشاره به این بنا در قرن ششم هجری در گزارش‌های تاریخی آمده است.<ref>مناقب آل ابی طالب، ج۲، ص۳۵۵؛ الاشارات الی معرفة الزیارات، ص۷۶.</ref> بنای مشهد الشمس از نظر معماری بسیار اهمیت دارد و از نمونه‌های کهن گنبدهای اورچین (مضرّس) باقی مانده در عراق به شمار می‌آید. برخی از پژوهشگران عراقی، قدمت ساختمان کنونی را از سه دهه نخست سده هفتم هجری دانسته‌اند؛<ref>القباب المخروطیة فی العراق، ص۴۸.</ref> برخی نیز تاریخ ساخت آن را سده ششم هجری دانسته‌اند.<ref>المشاهد ذات القباب المخروطة فی العراق، ص۵۹.</ref> بنای اصلی زیارتگاه شامل ساختمانی هشت ضلعی با گنبد اورچین مرتفع است. در ضلع جنوبی بنا، محرابی وجود دارد که محل نماز خواندن امام علی دانسته شده و به همین دلیل آن را با یک درِ آلومینیومی کوچک (به عنوان ضریح یا پنجره مشبّک) مسدود کرده‌اند.<ref>«یادمان‌های امام علی علیه السلام در خاک عراق»، ص۷۷.</ref>

از اماکن مشهور منسوب به امام علی در استان کربلا، زیارتگاهی به نام «قَطّاره» است که در حدود ۲۰ کیلومتری جنوب غربی کربلا، نزدیک جاده این شهر به شهر کوچک «عین التمر» قرار دارد. این زیارتگاه روی چشمه آبی ساخته شده که در باور اهالی منطقه، آن را امام علی به طریق معجزه، هنگام اعزام به [[جنگ صفین]] یا در مسیر بازگشت از آن، نزدیک دیر یک راهب مسیحی آشکار کرده است.<ref>«یادمان‌های امام علی علیه السلام در خاک عراق»، ص۷۷.</ref>

حوض و قدمگاه‌ امام علی(ع)، دو زیارتگاه در عین‌التمر است. عین التمر شهر کوچکی در ۶۷ کیلومتری غرب کربلا است.<ref>«یادمان‌های امام علی علیه السلام در خاک عراق»، ص۷۸.</ref> حوض امام علی  مزار کوچکی است واقع در شمال عین‌التمر که داخل آن، یک حوض آب وجود دارد و اهالی منطقه، آن را محل وضوی امام علی(ع) می‌دانند.<ref>عین التمر، ص۱۴۹ - ۱۵۰.</ref> قدمگاه امام علی در مرکز شهر عین‌التمر واقع است و در کف آن، سنگی وجود دارد که در آن، دو فرورفتگی به چشم می‌خورد و اهالی، این فرورفتگی‌ها را اثر جای پای امام علی(ع) و اثر سم اسب ایشان می‌دانند.<ref>عین التمر، ص۱۴۹ و ۱۵۰.</ref>

شهر قدیمی بصره در گذر زمان متروکه شده و بعدها به فاصله حدود ۱۰ کیلومتریِ آن، شهر جدید بصره امروزی شکل گرفته است. در محل بصره تاریخی و کهن نیز شهر جدید و کوچکی به نام شهر «زبیر» ساخته شده است. مسجد جامع بصره کهن، که امروزه در محدوده شهر جدید «زُبیر» قرار دارد، از اماکن حضور امام علی در خاک عراق به شمار می‌آید؛ چنان‌که ایشان پس از پایان جنگ جمل به این مسجد وارد شد و در آن اقامه نماز کرد و خطبه‌ای برای مردم شهر ایراد فرمود. همچنین گفته می‌شود که [[امام حسن مجتبی(ع)|امام حسن(ع)]] نیز به دستور امام علی، هنگام بازگشت از [[جنگ جمل]]، در این مسجد اقامه نماز کرده است.<ref>زیارتگاه‌های عراق، ج۲، ص۱۷۸.</ref>

در محله «عَشّار»، در ساحل شمالی رود عشّار در شهر بصره جدید، مسجدی به نام مسجد مقام یا مسجد امام علی وجود دارد.<ref>تاریخ مساجد البصرة، ص۲۴.</ref> که در واقع قدمگاهی منسوب به امام علی است که باید با حضور آن حضرت در این منطقه پس از جنگ جمل ارتباط داشته باشد؛ با این حال برخی محققان در انتساب این مقام به امام تردید کرده‌اند.<ref>موسوعة تاریخ البصرة، ج۱، ص۳۶۱.</ref>

این مسجد از مساجد قدیمی مهم بصره جدید به شمار می‌آید و گفته می‌شود به دست حاج محمد ششتری (شوشتری) در سال ۱۱۶۷ قمری بازسازی شده است. ساختمان اولیه مسجد از خشت و گل بوده است؛ اما وزارت اوقاف عراق آن را سال ۱۳۴۱ قمری (۱۹۲۲م) با آجر بازسازی کرده است. مسجد دارای شبستانی به طول ۳۰ و عرض ۱۰ متر با گنبد بزرگی با پوشش کاشی کربلایی و مناره مدوّری با پوشش کاشی‌کاری و کتیبه‌های حاوی آیات قرآنی و اسامی جلاله است.<ref>موسوعة تاریخ البصرة، ج۱، ص۳۶۰.</ref>

در چند کیلومتری جنوب غربی مرکز شهر ناصریه، کنار جاده این شهر به سماوه (مرکز استان مثّنی)، مقامی منسوب به امام علی وجود دارد که اهالی منطقه، آن را محل نشستن شتر امام علی در زمان رسیدن ایشان به ذی قار، پیش از وقوع جنگ جمل، می‌دانند. بنای کنونی مقام شامل ساختمان مستطیل نسبتاً وسیعی با گنبدی با پوشش آجرهای سبزرنگ است که پس از سقوط نظام صدام، با تلاش شیخ محمدباقر ناصری ساخته شده است.<ref>زیارتگاه‌های عراق، تهران، ج۲، ص۳۱۶–۳۱۷.</ref>

مسجد پنجه علی از اماکن منسوب به امام علی در موصل است که از توصیف‌های موجود در تواریخ محلی موصل، می‌توان به اهمیت و جایگاه دینی آن در قرون گذشته پی برد. احتمالاً اشاره علی بن ابی بکر هروی به وجود جای کف دست امام علی در «مشهد الطرح» موصل، کهن‌ترین اشاره تاریخی به این زیارتگاه است.<ref>الاشارات الی معرفة الزیارات، ص۷۰.</ref> متأسفانه در سایر منابع کهن (پیش از دوره ایلخانی) درباره این زیارتگاه و وجه تسمیه آن به «مشهد الطرح» اشاره‌ای دیده نمی‌شود.<ref>«یادمان‌های امام علی علیه السلام در خاک عراق»، ص۸۵.</ref>