الانتقاء فی اخبار المدینه: تفاوت میان نسخه‌ها

الانتقاء فی اخبار المدینه
پدید آورندگان
نویسنده	ابوطاهر محمد بن عبدالرحمن بن عباس بغدادی ذهبی
محتوا
موضوع	تاریخ محلی مدینه
زبان	عربی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ ‏۲ اوت ۲۰۱۸، ساعت ۱۲:۳۴

الانتقاء فی اخبار المدینه کتابی کهن در تاریخ محلی مدینه نوشته ابوطاهر محمد بن عبدالرحمن بن عباس بغدادی ذهبی (305- 393ق.) می‌باشد. لقب وی مُخَلِّص یعنی کسی که طلا را از ناخالصی می‌زداید است. برخی از مورخین گزارشاتی از کتاب را نقل کرده‌اند که می‌توان به کمک این گزارش‌ها پی به محتوای کتاب برد. این گزارش‌ها در رابطه با آگاهی‌های گسترده‌ای از رخدادهای مدینه، سیره پیامبر اسلام(ص) و صحابه، و همچنین والیان مکه و والیان مدینه و والیان حج و شورش‌های رخ‌داده در مدینه است.

نویسنده

ابوطاهر محمد بن عبدالرحمن بن عباس بغدادی ذهبی به سال 305ق. در بغداد زاده شد.^[۱]او را مُخَلِّص لقب داده‌اند؛ یعنی کسی که طلا را از ناخالصی می‌زداید.^[۲]پدرش عبدالرحمن (درگذشت 357ق.) از محدثان بغداد بود.^[۳]مخلّص به فرمان او در هفت سالگی (312ق.) در مجلس حدیث ابن بنت منیع عبدلله بن محمد بغوی(213-317ق.) ^[۴]و سپس در مجلس درس ابوبکر بن ابی‌داود (230-316ق.)، ^[۵] یحیی بن صاعد (228-318ق.)، ^[۶] احمد بن سلیمان طوسی (240-322ق.)، ^[۷] رضوان صیدلانی (درگذشت 324ق.) ^[۸]و دیگران حضور یافت. خود نیز در بغداد مجلس روایت حدیث بر‌گزار کرد و طالبان پرشمار از جمله هبة‌الله بن حسن طبری (درگذشت 418ق.)، ^[۹] ابومحمد حسن خلال (352-439ق.) و ابوسعد اسماعیل سمان (درگذشت 445ق.) در مجلس درس او شرکت جستند و از او روایت کردند.^[۱۰]خطیب بغدادی، مخلّص را ثقه و ذهبی وی را محدث راستگوی بغداد در آن دوران خوانده است.^[۱۱]

گزارش‌ها از کتاب

ابن نجار بدون اشاره به نام کتاب، رویداد جذع (فریاد ستون مسجد نبوی در پی ساخته شدن منبر) را از او ‌گزارش می‌کند.^[۱۲]سمهودی حدیثی را درباره مسجد نبوی از او روایت نموده و کتاب را با نام الانتقاء آورده است و چنین برمی‌آید که وی کتاب را دیده است.^[۱۳]شماری از منابع کتاب‌شناسی این اثر را با عنوان الابتغاء یا الانتفاء آورده‌اند که مفقود است.^[۱۴]

محتوای کتاب

منابع حدیثی بسیار از او ‌گزارش کرده‌اند؛ اما از کتاب نام‌ نبرده‌اند.^[۱۵]بسیاری از اخباری که از او ‌گزارش کرده‌اند، مربوط به شرح‌حال‌ نگاری اَعلام مدینه است که گویا با مراجعه به کتاب او است. تاثیر زبیر بن بکار در شیوه تاریخ‌نگاری مخلّص نمایان است. او به واسطه احمد بن سلیمان طوسی، ‌گزارش‌هایی فراوان را از زبیر بن بکار در بارۀ مدینه ‌آورده است.^[۱۶]

سبعة مجالس من امالی تنها کتاب به‌جا مانده از مخلّص است. محتوای کتاب انتقاء را می‌توان از ‌گزارش‌های دیگر منابع از آن حدس زد. این منابع آگاهی‌های گسترده‌ای از رخدادهای مدینه مانند نبردهای بدر، ^[۱۷] اُحد^[۱۸]و نیز سیره پیامبر(ص) و صحابه^[۱۹]را از مخلّص روایت کرده‌اند. افزون بر این، اخبار بسیار درباره اعلام، قضات^[۲۰]و والیان مدینه و مکه در دوره‌های گوناگون، ^[۲۱] والیان حج^[۲۲]و شورش‌های رخ داده در مدینه^[۲۳]نیز از او ‌گزارش شده است. کتاب انتقاء به‌دلیل اهمیتی که داشته، در مسجدالنبی تدریس می‌شده است.^[۲۴]

پانویس

↑ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-479.
↑ الانساب، ج5، ص228؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص479؛ توضیح المشتبه، ج8، ص55.
↑ تاریخ بغداد، ج10، ص294-295؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص114.
↑ تاریخ بغداد، ج3، ص124؛ تاریخ بغداد، ج10، ص110-113؛ المنتظم، ج15، ص41؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-480.
↑ تاریخ بغداد، ج9، ص471-472.
↑ تاریخ بغداد، ج3، ص124.
↑ تاریخ بغداد، ج4، ص399.
↑ تاریخ بغداد، ج8، ص431.
↑ التقیید لمعرفة رواة السنن، ص473.
↑ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص479.
↑ تاریخ بغداد، ج3، ص124؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-480؛ الوافی بالوفیات، ج3، ص190-191.
↑ الدرة الثمینه، ص156.
↑ وفاء الوفاء، ج2، ص30.
↑ کشف الظنون، ج1، ص175؛ هدیة العارفین، ج2، ص57؛ معجم ما الف عن المدینه، ص19.
↑ برای نمونه: المتفق و المفترق، ج3، ص145؛ المتفق و المفترق، ج3، ص176؛ المتفق و المفترق، ج3، ص215؛ اسد الغابه، ج2، ص307؛ اسد الغابه، ج4، ص6؛ تهذیب الکمال، ج5، ص242؛ تهذیب الکمال، ج13، ص416.
↑ تاریخ دمشق، ج1، ص33؛ تاریخ دمشق، ج3، ص78؛ تاریخ دمشق، ج3، ص98؛ تاریخ دمشق، ج3، ص117؛ المنتظم، ج3، ص167؛ المنتظم، ج5، ص187؛ المنتظم، ج5، ص297؛ البدایة و النهایه، ج2، ص61.
↑ تاریخ دمشق، ج21، ص65؛ المنتظم، ج1، ص323؛ تهذیب الکمال، ج13، ص416.
↑ المنتظم، ج1، ص325؛ اسد الغابه، ج1، ص793؛ سیر اعلام النبلاء، ج1، ص27.
↑ اسد الغابه، ج1، ص793.
↑ تاریخ بغداد، ج10، ص61.
↑ تاریخ دمشق، ج13، ص65؛ تاریخ دمشق، ج17، ص165؛ تاریخ دمشق، ج17، ص173؛ تاریخ دمشق، ج27، ص297؛ تهذیب الکمال، ج6، ص154؛ تهذیب الکمال، ج14، ص371؛ تهذیب الکمال، ج25، ص520؛ بغیة الطلب، ج2، ص396.
↑ تاریخ دمشق، ج37، ص239.
↑ تاریخ دمشق، ج19، ص154؛ تاریخ دمشق، ج31، ص13؛ تاریخ دمشق، ج40، ص46؛ بغیة الطلب، ج4، ص110.
↑ برنامج الوادی آشی، ج1، ص246.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل الانتقاء فی اخبار المدینه.

اسد الغابه: ابن اثیر (درگذشت 630ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی.

الانساب: عبدالکریم السمعانی (درگذشت 562ق.) ، به کوشش عبدالله عمر، بیروت، دار الجنان، 1408ق.

البدایة و النهایه: ابن کثیر (درگذشت 774ق.) ، بیروت، مکتبة المعارف.

برنامج الوادی آشی: محمد جابر الوادی آشی (درگذشت 749ق.) ، به کوشش محمد محفوظ، بیروت، دار الغرب الاسلامی، 1400ق.

بغیة الطلب فی تاریخ حلب: عمر ابن العدیم (درگذشت 660ق.) ، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر.

تاریخ بغداد: الخطیب البغدادی (درگذشت 463ق.) ، به کوشش عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1417ق.

تاریخ مدینة دمشق: ابن عساکر (درگذشت 571ق.) ، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1415ق.

التقیید لمعرفة رواة السنن و المسانید: محمد بن عبدالغنی البغدادی (درگذشت 629ق.) ، به کوشش کمال یوسف، دار الکتب العلمیه، 1408ق.

توضیح المشتبه: ابن ناصر الدین محمد بن عبدالله القیسی (درگذشت 842ق.) ، به کوشش محمد نعیم، بیروت، الرساله، 1993ق.

تهذیب الکمال: المزی (درگذشت 742ق.) ، به کوشش بشار عواد، بیروت، الرساله، 1415ق.

الدرة الثمینة فی اخبار المدینه: محمد بن محمود النجار (درگذشت 643ق.) ، به کوشش محمد زینهم، مکتبة الثقافة الدینیه، 1417ق.

سیر اعلام النبلاء: الذهبی (درگذشت 748ق.) ، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، 1413ق.

کشف الظنون: حاجی خلیفه (درگذشت 1067ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1413ق.

المتفق و المفترق: الخطیب البغدادی (درگذشت 463ق.) ، به کوشش الحامدی، دمشق، دار القادری، 1417ق.

معجم ما الف عن المدینه: عبدالرزاق فراج الصاعدی، جده، المکتبة القصریة الذهبیه، 1417ق.

المنتظم: ابن الجوزی (درگذشت 597ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1412ق.

الوافی بالوفیات: الصفدی (درگذشت 764ق.) ، به کوشش الارنؤوط و ترکی مصطفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420ق.

وفاء الوفاء: السمهودی (درگذشت 911ق.) ، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، 2006م.

هدیة العارفین: اسماعیل پاشا (درگذشت 1339ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

الگو:کتاب‌های مرتبط با مدینه

[1] سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-479.

[2] الانساب، ج5، ص228؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص479؛ توضیح المشتبه، ج8، ص55.

[3] تاریخ بغداد، ج10، ص294-295؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص114.

[4] تاریخ بغداد، ج3، ص124؛ تاریخ بغداد، ج10، ص110-113؛ المنتظم، ج15، ص41؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-480.

[5] تاریخ بغداد، ج9، ص471-472.

[6] تاریخ بغداد، ج3، ص124.

[7] تاریخ بغداد، ج4، ص399.

[8] تاریخ بغداد، ج8، ص431.

[9] التقیید لمعرفة رواة السنن، ص473.

[10] سیر اعلام النبلاء، ج16، ص479.

[11] تاریخ بغداد، ج3، ص124؛ سیر اعلام النبلاء، ج16، ص478-480؛ الوافی بالوفیات، ج3، ص190-191.

[12] الدرة الثمینه، ص156.

[13] وفاء الوفاء، ج2، ص30.

[14] کشف الظنون، ج1، ص175؛ هدیة العارفین، ج2، ص57؛ معجم ما الف عن المدینه، ص19.

[15] برای نمونه: المتفق و المفترق، ج3، ص145؛ المتفق و المفترق، ج3، ص176؛ المتفق و المفترق، ج3، ص215؛ اسد الغابه، ج2، ص307؛ اسد الغابه، ج4، ص6؛ تهذیب الکمال، ج5، ص242؛ تهذیب الکمال، ج13، ص416.

[16] تاریخ دمشق، ج1، ص33؛ تاریخ دمشق، ج3، ص78؛ تاریخ دمشق، ج3، ص98؛ تاریخ دمشق، ج3، ص117؛ المنتظم، ج3، ص167؛ المنتظم، ج5، ص187؛ المنتظم، ج5، ص297؛ البدایة و النهایه، ج2، ص61.

[17] تاریخ دمشق، ج21، ص65؛ المنتظم، ج1، ص323؛ تهذیب الکمال، ج13، ص416.

[18] المنتظم، ج1، ص325؛ اسد الغابه، ج1، ص793؛ سیر اعلام النبلاء، ج1، ص27.

[19] اسد الغابه، ج1، ص793.

[20] تاریخ بغداد، ج10، ص61.

[21] تاریخ دمشق، ج13، ص65؛ تاریخ دمشق، ج17، ص165؛ تاریخ دمشق، ج17، ص173؛ تاریخ دمشق، ج27، ص297؛ تهذیب الکمال، ج6، ص154؛ تهذیب الکمال، ج14، ص371؛ تهذیب الکمال، ج25، ص520؛ بغیة الطلب، ج2، ص396.

[22] تاریخ دمشق، ج37، ص239.

[23] تاریخ دمشق، ج19، ص154؛ تاریخ دمشق، ج31، ص13؛ تاریخ دمشق، ج40، ص46؛ بغیة الطلب، ج4، ص110.

[24] برنامج الوادی آشی، ج1، ص246.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

@@ خط ۱۰۸: / خط ۱۰۸: @@
 [[رده:کتاب‌های محمد بن عبدالرحمن بغدادی ذهبی]]
 [[رده:کتاب‌های قرن چهارم قمری]]
+[[رده:کتاب‌های تاریخ مدینه]]