سفرنامه‌های فارسی حج: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
{{اصلی|بیان واقع}} | {{اصلی|بیان واقع}} | ||
و سفرنامه‌ای دیگر با عنوان [[بیان واقع]] نوشته عبدالکریم کشمیری که هر چند قرار بوده سفرنامه حج باشد، بخشی عمده از آن، تاریخ رویدادهای دوران سلطنت نادر شاه افشار است.<ref>بیان واقع، ص5-114؛ معجم ما کتب فی الحج، ص126.</ref> | و سفرنامه‌ای دیگر با عنوان [[بیان واقع]] نوشته عبدالکریم کشمیری که هر چند قرار بوده سفرنامه حج باشد، بخشی عمده از آن، تاریخ رویدادهای دوران سلطنت نادر شاه افشار است.<ref>بیان واقع، ص5-114؛ معجم ما کتب فی الحج، ص126.</ref> | ||
===سفرنامه فرهادمیرزا=== | ===سفرنامه فرهادمیرزا=== | ||
{{اصلی|سفرنامه فرهادمیرزا}} | {{اصلی|سفرنامه فرهادمیرزا}} | ||
این سفرنامه، گزارش سفر حج فرهاد میرزا معتمدالدوله (۱۲۳۳-۱۳۰۵ق)،<ref>چهل سال تاریخ ایران، ج1، ص۲۶۳.</ref> برادر محمدشاه قاجار در سال ۱۲۹۲ق. است.<ref>سفرنامه فرهادمیرزا، پیشگفتار، ص۷.</ref> بازدید و گزارش از امامزاده‌ها و مرقدهای بزرگان در مسیره راه، یکی از ویژگی‌های این سفرنامه است.<ref>سفرنامه فرهادمیرزا، ص231 ـ 242 و 257 و 309.</ref> | این سفرنامه، گزارش سفر حج فرهاد میرزا معتمدالدوله (۱۲۳۳-۱۳۰۵ق)،<ref>چهل سال تاریخ ایران، ج1، ص۲۶۳.</ref> برادر محمدشاه قاجار در سال ۱۲۹۲ق. است.<ref>سفرنامه فرهادمیرزا، پیشگفتار، ص۷.</ref> بازدید و گزارش از امامزاده‌ها و مرقدهای بزرگان در مسیره راه، یکی از ویژگی‌های این سفرنامه است.<ref>سفرنامه فرهادمیرزا، ص231 ـ 242 و 257 و 309.</ref> | ||
=== سفرنامه امین الدوله === | ===سفرنامه امین الدوله=== | ||
{{اصلی|سفرنامه امین‌الدوله}} | {{اصلی|سفرنامه امین‌الدوله}} | ||
=== میرزا علیخان اعتماد السلطنه === | |||
{{اصلی|سفرنامه حاج علیخان اعتماد السلطنه}}این سفرنامه، گزارش سفر حج علیخان اعتمادالسلطنه از درباریان دولت قاجاریه،<ref>سفرنامه حاج علیخان اعتمادالسلطنه، ص ۱۶ و ۱۷.</ref> در سال ۱۲۶۳ق. است.<ref>سفرنامه حاج علیخان اعتماد السلطنه، ص۳۰.</ref> نویسنده که برای زیارت عتبات عالیات به عراق رفته،<ref>سفرنامه حاج‌علی‌خان اعتمادالسلطنه، مقدمه مؤلف، ص۳۲.</ref> گزارش سفر خود را از بغداد آغاز کرده، به [[موصل]]، حلب، حمص، مدینه و مکه ادامه داده و در بازگشت به خوی و تبریز پایان داده است.<ref>سفرنامه حاج علیخان اعتماد السلطنه، فهرست.</ref> | |||
=== تذکرة الطریق === | |||
{{اصلی|سفرنامه امین‌الدوله}} | |||
[[تذکرة الطریق]] نوشته [[میرزا داود میر وظایف]]، | |||
=== سفرنامه مکه حسام‌السلطنه === | |||
{{اصلی|سفرنامه مکه حسام‌السلطنه}}این سفرنامه گزارش سفر حج حسام‌السلطنه (۱۲۳۳-۱۳۰۰ق)، از چهره‌های قاجاری در سال ۱۲۹۷ق. است.<ref>سفرنامه مکه حسام‌السلطنه، درآمد، ص۱۱.</ref> گفته شده، اگر چه نویسنده به مسائل شخصى خود فراوان پرداخته؛ ولی آگاهى‌هاى درخوری از آنچه ديده به دست داده است.<ref>سفرنامه مکه حسام‌السلطنه، درباره سفرنامه، ص۱۶.</ref> این سفرنامه از «حرکت از ایران» آغاز شده و با اسلامبول، مکه، مدینه، دمشق، بیت‌المقدس و مصر ادامه یافته و با «بازگشت به اسلامبول» و «بازگشت به ایران» پایان یافته است.<ref>سفرنامه مکه حسام‌السلطنه، فهرست.</ref> | |||
=== سفرنامه محمد حسین فراهانی === | |||
{{اصلی|سفرنامه امین‌الدوله}} | |||
=== سفرنامه نایب‌الصدر شیرازی === | |||
{{اصلی|سفرنامه امین‌الدوله}}<br /> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۴۳: | خط ۵۳: | ||
| نویسنده = کامران محمدحسینی | | نویسنده = کامران محمدحسینی | ||
}}'''چهل سال تاریخ ایران در دوره پادشاهی ناصرالدین‌شاه: المآثر و الآثار'''، محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، به کوشش ایرج افشار، تهران، اساطیر، ۱۳۶۳ش. | }}'''چهل سال تاریخ ایران در دوره پادشاهی ناصرالدین‌شاه: المآثر و الآثار'''، محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، به کوشش ایرج افشار، تهران، اساطیر، ۱۳۶۳ش. | ||
'''[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/570 سفرنامه حاج علیخان اعتماد السلطنه]'''، علی بن حسین حاجب الدوله، تحقیق علی قاضی عسکر، تهران، مشعر، ١٣٧٩ش. | |||
'''سفرنامه فرهادمیرزا'''، فرهامیرزا قاجار، تصحیح غلامرضا طباطبایی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی، ۱۳۶۶ش. | '''سفرنامه فرهادمیرزا'''، فرهامیرزا قاجار، تصحیح غلامرضا طباطبایی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی، ۱۳۶۶ش. | ||
'''[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/774 سفرنامه مکه حسام السلطنه: دلیل الانام فی سبیل زیارة بیت الحرام]'''، مرادمیرزا حسام السلطنه، به کوشش رسول جعفریان، نشر مشعر، ۱۳۷۴ش. | |||
<br /> | <br /> | ||
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | ||
نسخهٔ ۱۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۲۰
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abbasahmadi1363 در تاریخ ۱۹ تیر ۱۳۹۹ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
پیشینه
پیشینه سفرنامه‌نویسی فارسی به سده پنجم قمری بازمی‌گردد.[۱] در سده‌های پس از آن، سفرنامه‌نویسی رونق چندانی نداشت و تنها دو سفرنامه مستقل درباره حج نگاشته شد؛[۲] اگر چه گزارش‌های پرشمار کوتاه از سفر حج بزرگانِ حکومت و علم در میانه کتاب‌ها نوشته می‌شد.[۳]
دوران اوج رونق سفرنامه‌نویسی فارسی، در سده‌های دوازدهم و سیزدهم قمری، همزمان با حکومت قاجاریه بود. علت آن را افزایش سفرهای ایرانیان به دیگر نقاط جهان و تأثیرپذیری از شیوه مرسوم سفرنامه‌نویسی در غرب دانسته‌اند. از آن دوران، ده‌ها سفرنامه حج قاجاری در دست است.[۴]
سفرنامه‌های مهم
برخی از سفرنامه‌های مهم فارسی چنین‌اند:
سفرنامه ناصرخسرو
در قلمرو نثر فارسی، سفرنامه ناصر خسرو که از نثر فارسی در سده پنجم ق. به شمار می‌رود، کهن‌ترین سفرنامه حج در زبان فارسی است. ناصر خسرو در این سفرنامه، گزارشی از سفر خود به حج در سال‌های ۴۳۷ تا ۴۴۴ق. ارائه کرده و آگاهی‌هایی فراوان از جغرافیای مکه و مدینه و راه‌های حج در اختیار خواننده قرار داده است.[۵]
حجازیه
سفرنامه‌نویسی به نثر فارسی در سده‌های پسین چندان رونقی نداشت. تنها سفرنامه‌های حج منثور که در این دوران به فارسی نگاشته شده، کتابی است از ابوالاشرف یزدی (م. ۷۶۲ق) با عنوان حجازیه[۶]
بیان واقع
و سفرنامه‌ای دیگر با عنوان بیان واقع نوشته عبدالکریم کشمیری که هر چند قرار بوده سفرنامه حج باشد، بخشی عمده از آن، تاریخ رویدادهای دوران سلطنت نادر شاه افشار است.[۷]
سفرنامه فرهادمیرزا
این سفرنامه، گزارش سفر حج فرهاد میرزا معتمدالدوله (۱۲۳۳-۱۳۰۵ق)،[۸] برادر محمدشاه قاجار در سال ۱۲۹۲ق. است.[۹] بازدید و گزارش از امامزاده‌ها و مرقدهای بزرگان در مسیره راه، یکی از ویژگی‌های این سفرنامه است.[۱۰]
سفرنامه امین الدوله
میرزا علیخان اعتماد السلطنه
این سفرنامه، گزارش سفر حج علیخان اعتمادالسلطنه از درباریان دولت قاجاریه،[۱۱] در سال ۱۲۶۳ق. است.[۱۲] نویسنده که برای زیارت عتبات عالیات به عراق رفته،[۱۳] گزارش سفر خود را از بغداد آغاز کرده، به موصل، حلب، حمص، مدینه و مکه ادامه داده و در بازگشت به خوی و تبریز پایان داده است.[۱۴]
تذکرة الطریق
تذکرة الطریق نوشته میرزا داود میر وظایف،
سفرنامه مکه حسام‌السلطنه
این سفرنامه گزارش سفر حج حسام‌السلطنه (۱۲۳۳-۱۳۰۰ق)، از چهره‌های قاجاری در سال ۱۲۹۷ق. است.[۱۵] گفته شده، اگر چه نویسنده به مسائل شخصى خود فراوان پرداخته؛ ولی آگاهى‌هاى درخوری از آنچه ديده به دست داده است.[۱۶] این سفرنامه از «حرکت از ایران» آغاز شده و با اسلامبول، مکه، مدینه، دمشق، بیت‌المقدس و مصر ادامه یافته و با «بازگشت به اسلامبول» و «بازگشت به ایران» پایان یافته است.[۱۷]
سفرنامه محمد حسین فراهانی
سفرنامه نایب‌الصدر شیرازی
پانویس
- ↑ نک: سفرنامه ناصر خسرو.
- ↑ بیان واقع، ص5-114؛ معجم ما کتب فی الحج، ص126.
- ↑ نک: وقایع السنین، ص552-558؛ تذکره صفویه کرمان، ص469، 476؛ احیاء الملوک، ص477.
- ↑ نک: پنجاه سفرنامه؛ نک: چهل سال تاریخ ایران، ج1، ص173.
- ↑ نک: سفرنامه ناصر خسرو.
- ↑ معجم ما کتب فی الحج، ص126.
- ↑ بیان واقع، ص5-114؛ معجم ما کتب فی الحج، ص126.
- ↑ چهل سال تاریخ ایران، ج1، ص۲۶۳.
- ↑ سفرنامه فرهادمیرزا، پیشگفتار، ص۷.
- ↑ سفرنامه فرهادمیرزا، ص231 ـ 242 و 257 و 309.
- ↑ سفرنامه حاج علیخان اعتمادالسلطنه، ص ۱۶ و ۱۷.
- ↑ سفرنامه حاج علیخان اعتماد السلطنه، ص۳۰.
- ↑ سفرنامه حاج‌علی‌خان اعتمادالسلطنه، مقدمه مؤلف، ص۳۲.
- ↑ سفرنامه حاج علیخان اعتماد السلطنه، فهرست.
- ↑ سفرنامه مکه حسام‌السلطنه، درآمد، ص۱۱.
- ↑ سفرنامه مکه حسام‌السلطنه، درباره سفرنامه، ص۱۶.
- ↑ سفرنامه مکه حسام‌السلطنه، فهرست.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ایران.
چهل سال تاریخ ایران در دوره پادشاهی ناصرالدین‌شاه: المآثر و الآثار، محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، به کوشش ایرج افشار، تهران، اساطیر، ۱۳۶۳ش.
سفرنامه حاج علیخان اعتماد السلطنه، علی بن حسین حاجب الدوله، تحقیق علی قاضی عسکر، تهران، مشعر، ١٣٧٩ش.
سفرنامه فرهادمیرزا، فرهامیرزا قاجار، تصحیح غلامرضا طباطبایی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی، ۱۳۶۶ش.
سفرنامه مکه حسام السلطنه: دلیل الانام فی سبیل زیارة بیت الحرام، مرادمیرزا حسام السلطنه، به کوشش رسول جعفریان، نشر مشعر، ۱۳۷۴ش.