مقبره شهدای احد: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
دست‌کم از سده ششم بنایی با گنبدی بلند روی این مقبره وجود داشت اما این گنبد و بارگاه در حدود 1344 قمری به دست [[وهابیان]] ویران شد. از سال۱۳۸۳ قمری محوطه مقبره شهدا را با دیواری محصور کرده‌اند. | دست‌کم از سده ششم بنایی با گنبدی بلند روی این مقبره وجود داشت اما این گنبد و بارگاه در حدود 1344 قمری به دست [[وهابیان]] ویران شد. از سال۱۳۸۳ قمری محوطه مقبره شهدا را با دیواری محصور کرده‌اند. | ||
[[غزوه احد]] بین مسلمین و مشرکین در سال سوم هجرت در این محدوده به وقوع پیوسته است. مسجد پیشینه‌ای متصل به عصر نبوی دارد و بنای آن از 570قمری که به دستور مادر خلیفه «[[الناصر عباسی]]» دارای گنبدی می‌شود، شکل جدیدی میگیرد. و | [[غزوه احد]] بین مسلمین و مشرکین در سال سوم هجرت در این محدوده به وقوع پیوسته است. مسجد پیشینه‌ای متصل به عصر نبوی دارد و بنای آن از 570قمری که به دستور مادر خلیفه «[[الناصر عباسی]]» دارای گنبدی می‌شود، شکل جدیدی میگیرد. | ||
== مکان و نام == | |||
مقبره شهدای احد در غرب [[مسجد حمزه]] کنونی<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص377.</ref> و جنوب [[کوه احد]]<ref name=":023">رحلة ابن جبير، ص154.</ref> قرار دارد. نام های قدیمی «المَشهَد» و «مشهد حمزة» برای این مکان بیان شده.<ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص426</ref> | |||
== جنگ احد == | == جنگ احد == | ||
{{اصلی|غزوه احد}}در سال سوم هجرت در دامنه جنوبی کوه احد، میان [[مسلمانان]] و مشرکان [[قریش]] نبردی روی داد که [[غزوه احد]] نام گرفت. در این نبرد، 70 نفر از مسلمانان کشته شدند<ref>انساب الاشراف، ج1، ص382.</ref> و به فرمان [[پیامبر(ص)]] در محل [[شهادت|شهادتشان]] در دامنه همین کوه دفن شدند.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۶۰، ۹۸؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۴۹۹.</ref> بر پایه برخی گزارش‌ها، پیش از دستور پیامبر(ص) پیکرهای شماری از شهدا در مکان‌های دیگر دفن شد و بازگرداندن آن‌ها به احد ممکن نبود.<ref>المغازی، ج۱، ص۳۱۲.</ref> عموی [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] [[حمزة بن عبدالمطلب]] در این جنگ شهید شد و در این مکان دفن شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=125 تاریخ المدینه المنوره، ج۱، ص۱۲۵.]</ref> | {{اصلی|غزوه احد}}در سال سوم هجرت در دامنه جنوبی کوه احد، میان [[مسلمانان]] و مشرکان [[قریش]] نبردی روی داد که [[غزوه احد]] نام گرفت. در این نبرد، 70 نفر از مسلمانان کشته شدند<ref>انساب الاشراف، ج1، ص382.</ref> و به فرمان [[پیامبر(ص)]] در محل [[شهادت|شهادتشان]] در دامنه همین کوه دفن شدند.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۶۰، ۹۸؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۴۹۹.</ref> بر پایه برخی گزارش‌ها، پیش از دستور پیامبر(ص) پیکرهای شماری از شهدا در مکان‌های دیگر دفن شد و بازگرداندن آن‌ها به احد ممکن نبود.<ref>المغازی، ج۱، ص۳۱۲.</ref> عموی [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] [[حمزة بن عبدالمطلب]] در این جنگ شهید شد و در این مکان دفن شد.<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=125 تاریخ المدینه المنوره، ج۱، ص۱۲۵.]</ref>[[پرونده:مقبره_شهدای_غزوه_احد.jpg|بندانگشتی|مقبره شهدای [[غزوه احد]] در دامنه کوه احد]] | ||
== مدفونان == | |||
در قبرستان شهدای احد، افزون بر حمزه، [[عبدالله بن عمرو بن حزام]]، [[عمرو بن جموح]]، و [[سهل بن قیس]] در نزدیکی حمزه مدفون هستند.<ref>تاریخ معالم المدینه، ص۱۳۰؛ وفاء الوفاء، ج۳، ص۱۱۶-۱۱۷.</ref><ref>المغازی، ج۱، ص۳۱۲-۳۱۳؛ تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۳۰.</ref> برخی از قبرهای موجود در این منطقه را متعلق به بادیه‌نشینانی می‌دانند که در دوران [[عمر بن خطاب]]<ref>المغازی، ج۱، ص۳۱۳؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۴۱۰.</ref> یا [[هشام بن عبدالملک]]، در آن‌جا دفن شده‌اند.<ref>تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۳۰.</ref> | |||
=== انتقال جنازه ها === | |||
== | اولین انتقال جنازه مربوطه به بعد از جنگ احد است که مطابق نقلی جنازه حمزه در کنار کوه رماه قرار داشت و به دستور پیامبر(ص) به مکانی دیگر منتقل شد و با مصعب بن عمیر در یک قبر دفن شد.<ref name=":0" /> وقوع حادثه سیل در محدوده قبور شهدای احد در چندین بازه زمانی مختلف گزارش شده است. در برخی مواقع باعث تخریب و آب‌گرفتگی یا کشف قبر و انتقال بدن شهدا به مکان فعلی شده است.<ref>طبقات الکبری، ج3، ص562؛ بهجة النفوس و الاسرار فی تاریخ دار هجرة النبی المختار، ج1، ص288. </ref> | ||
در | |||
== تاریخچه مقبره == | == تاریخچه مقبره == | ||
[[ابراهیم رفعت باشا]] (م.1353ق.) نویسنده کتاب [[مرآت الحرمین]] در مقابل درب مقبره، سنگی را دیده که بر روی آن تاریخ تاسیس بنا، در سال 275قمری اعلام شده بود.<ref>مرآة الحرمين، ج1، ص393 | [[ابراهیم رفعت باشا]] (م.1353ق.) نویسنده کتاب [[مرآت الحرمین]] در مقابل درب مقبره، سنگی را دیده که بر روی آن تاریخ تاسیس بنا، در سال 275قمری اعلام شده بود.<ref>مرآة الحرمين، ج1، ص393.</ref> | ||
در | در 570قمری مادر خلیفه «[[الناصر عباسی]]» برروی مقبره شهدا گنبدی عالی و محکم ساخت.<ref>تحقیق النصرة بتلخیص معالم دارالهجرة، ص477؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=126 التعریف بما انست الهجرة، ص126].</ref> اولین گزارش از وجود مسجد بر روی مقبره، مربوط به نقل [[ابن جبیر اندلسی|ابن جُبَیر]] سفرنامه‌نویس اندلسی(م.614ق./1217م.) است که در 580قمری مسجدی بر روی قبر حمزه دیده و قبر در داخل صحن مسجد کنار شهدای دیگر قرار داشت و مردم از خاک قرمز رنگ اطراف مقبره که منتسب به حمزه می‌دانستند، تبرک جویی می‌کردند.<ref name=":022">رحلة ابن جبير، ص154.</ref> | ||
[[احمد خیاری]] تاریخنگار مدینه (م.1380ق.) گزارشی از ساخت مسجدی زیبا بر روی قبر توسط حکومت عثمانی (677-1300ق./1299-1922م.) ارائه کرده است.<ref name=":122">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=191 تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص191.]</ref> | در سال های بعد، گزارش هایی از تکمیل و بازسازی بنا تا 893قمری در دست است<ref>مرآة الحرمين، ج1، ص392 ؛ معالم المدینة المنوره بین العمارة و التاریخ، ج2، ص435.</ref> [[احمد خیاری]] تاریخنگار مدینه (م.1380ق.) گزارشی از ساخت مسجدی زیبا بر روی قبر حمزه توسط حکومت عثمانی (677-1300ق./1299-1922م.) ارائه کرده است.<ref name=":122">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=191 تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص191.]</ref> این مکان در ۱۳۲۵قمری، دارای بنایی محکم، بدون تزئینات و دارای یک گنبد بر بالای قبر حمزه توصیف شده به شکلی که در در شمال مسجد، مقبره شهدا قرار داشته است.<ref>مرآة الحرمين، ج1، ص390.</ref> | ||
=== تخریب به دست وهابیون === | === تخریب به دست وهابیون === | ||
در حدود 1344قمری در جریان [[محاصره مدینه]] توسط وهابیون، مسجد به همراه مزار حمزه منهدم شد.<ref>كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبد الوهاب، ص55.</ref> دولت سعودی(شروع از 1280ق./1902م) | در حدود 1344قمری در جریان [[محاصره مدینه]] توسط وهابیون، مسجد به همراه مزار حمزه منهدم شد.<ref>كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبد الوهاب، ص55.</ref> در 1383قمری دولت سعودی (شروع از 1280ق./1902م) به دور قبر حمزه و دیگر شهدای نزدیکش که بدون سقف مانده بودند، دیوار کشید سپس مسجد دیگری در مکان دیگر(در سمت شرق و نزدیک به قبر) بنا کرد.<ref name=":123">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=191 تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص191.]</ref> | ||
== نگارخانه == | == نگارخانه == | ||
نسخهٔ ۶ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۸:۲۸
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | شمال شهر مدینه، جنوب کوه احد |
| کاربری | قبرستان |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | جنگ احد سال سوم هجرت |
| رویدادها | محل جنگ احد |
مَقبَره شهدای احد در شمال شهر مدینه و در جنوب کوه احد قرار دارد و محل دفن تعدادی از شهدای غزوه احد از جمله حمزه بن عبدالمطلب عموی پیامبر اسلام(ص) است.
دست‌کم از سده ششم بنایی با گنبدی بلند روی این مقبره وجود داشت اما این گنبد و بارگاه در حدود 1344 قمری به دست وهابیان ویران شد. از سال۱۳۸۳ قمری محوطه مقبره شهدا را با دیواری محصور کرده‌اند.
غزوه احد بین مسلمین و مشرکین در سال سوم هجرت در این محدوده به وقوع پیوسته است. مسجد پیشینه‌ای متصل به عصر نبوی دارد و بنای آن از 570قمری که به دستور مادر خلیفه «الناصر عباسی» دارای گنبدی می‌شود، شکل جدیدی میگیرد.
مکان و نام
مقبره شهدای احد در غرب مسجد حمزه کنونی[۱] و جنوب کوه احد[۲] قرار دارد. نام های قدیمی «المَشهَد» و «مشهد حمزة» برای این مکان بیان شده.[۳]
جنگ احد
در سال سوم هجرت در دامنه جنوبی کوه احد، میان مسلمانان و مشرکان قریش نبردی روی داد که غزوه احد نام گرفت. در این نبرد، 70 نفر از مسلمانان کشته شدند[۴] و به فرمان پیامبر(ص) در محل شهادتشان در دامنه همین کوه دفن شدند.[۵] بر پایه برخی گزارش‌ها، پیش از دستور پیامبر(ص) پیکرهای شماری از شهدا در مکان‌های دیگر دفن شد و بازگرداندن آن‌ها به احد ممکن نبود.[۶] عموی پیامبر(ص) حمزة بن عبدالمطلب در این جنگ شهید شد و در این مکان دفن شد.[۷]
مدفونان
در قبرستان شهدای احد، افزون بر حمزه، عبدالله بن عمرو بن حزام، عمرو بن جموح، و سهل بن قیس در نزدیکی حمزه مدفون هستند.[۸][۹] برخی از قبرهای موجود در این منطقه را متعلق به بادیه‌نشینانی می‌دانند که در دوران عمر بن خطاب[۱۰] یا هشام بن عبدالملک، در آن‌جا دفن شده‌اند.[۱۱]
انتقال جنازه ها
اولین انتقال جنازه مربوطه به بعد از جنگ احد است که مطابق نقلی جنازه حمزه در کنار کوه رماه قرار داشت و به دستور پیامبر(ص) به مکانی دیگر منتقل شد و با مصعب بن عمیر در یک قبر دفن شد.[۷] وقوع حادثه سیل در محدوده قبور شهدای احد در چندین بازه زمانی مختلف گزارش شده است. در برخی مواقع باعث تخریب و آب‌گرفتگی یا کشف قبر و انتقال بدن شهدا به مکان فعلی شده است.[۱۲]
تاریخچه مقبره
ابراهیم رفعت باشا (م.1353ق.) نویسنده کتاب مرآت الحرمین در مقابل درب مقبره، سنگی را دیده که بر روی آن تاریخ تاسیس بنا، در سال 275قمری اعلام شده بود.[۱۳]
در 570قمری مادر خلیفه «الناصر عباسی» برروی مقبره شهدا گنبدی عالی و محکم ساخت.[۱۴] اولین گزارش از وجود مسجد بر روی مقبره، مربوط به نقل ابن جُبَیر سفرنامه‌نویس اندلسی(م.614ق./1217م.) است که در 580قمری مسجدی بر روی قبر حمزه دیده و قبر در داخل صحن مسجد کنار شهدای دیگر قرار داشت و مردم از خاک قرمز رنگ اطراف مقبره که منتسب به حمزه می‌دانستند، تبرک جویی می‌کردند.[۱۵]
در سال های بعد، گزارش هایی از تکمیل و بازسازی بنا تا 893قمری در دست است[۱۶] احمد خیاری تاریخنگار مدینه (م.1380ق.) گزارشی از ساخت مسجدی زیبا بر روی قبر حمزه توسط حکومت عثمانی (677-1300ق./1299-1922م.) ارائه کرده است.[۱۷] این مکان در ۱۳۲۵قمری، دارای بنایی محکم، بدون تزئینات و دارای یک گنبد بر بالای قبر حمزه توصیف شده به شکلی که در در شمال مسجد، مقبره شهدا قرار داشته است.[۱۸]
تخریب به دست وهابیون
در حدود 1344قمری در جریان محاصره مدینه توسط وهابیون، مسجد به همراه مزار حمزه منهدم شد.[۱۹] در 1383قمری دولت سعودی (شروع از 1280ق./1902م) به دور قبر حمزه و دیگر شهدای نزدیکش که بدون سقف مانده بودند، دیوار کشید سپس مسجد دیگری در مکان دیگر(در سمت شرق و نزدیک به قبر) بنا کرد.[۲۰]
نگارخانه
-
تصویر قدیمی مقبره که بنای مسجد حمزه بر روی آن قرار دارد، پیش از تخریب سال 1343قمری. -
تصویر قدیمی مقبره در ایام خاصی که مردم مدینه عادت به زیارت قبر حضرت حمزه داشتند.[۲۱] -
تصویر داخل مقبره و قبر حضرت حمزه با حصاری که آن را احاطه کرده. -
تصویر متعلق به سال 1904میلادی/1321قمری -
تصویر محدوده مقبره، پس از تخریب.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص377.
- ↑ رحلة ابن جبير، ص154.
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص426
- ↑ انساب الاشراف، ج1، ص382.
- ↑ السیرة النبویه، ج۲، ص۶۰، ۹۸؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۴۹۹.
- ↑ المغازی، ج۱، ص۳۱۲.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ تاریخ المدینه المنوره، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ تاریخ معالم المدینه، ص۱۳۰؛ وفاء الوفاء، ج۳، ص۱۱۶-۱۱۷.
- ↑ المغازی، ج۱، ص۳۱۲-۳۱۳؛ تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۳۰.
- ↑ المغازی، ج۱، ص۳۱۳؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۴۱۰.
- ↑ تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۳۰.
- ↑ طبقات الکبری، ج3، ص562؛ بهجة النفوس و الاسرار فی تاریخ دار هجرة النبی المختار، ج1، ص288.
- ↑ مرآة الحرمين، ج1، ص393.
- ↑ تحقیق النصرة بتلخیص معالم دارالهجرة، ص477؛ التعریف بما انست الهجرة، ص126.
- ↑ رحلة ابن جبير، ص154.
- ↑ مرآة الحرمين، ج1، ص392 ؛ معالم المدینة المنوره بین العمارة و التاریخ، ج2، ص435.
- ↑ تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص191.
- ↑ مرآة الحرمين، ج1، ص390.
- ↑ كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبد الوهاب، ص55.
- ↑ تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص191.
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص442
منابع
- السیرة النبویه، ابن هشام (م.۸-۲۱۳ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه.
- المغازی، الواقدی (م.۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
- انساب الاشراف، البلاذری (م.۲۷۹ق.)، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
- بهجة النفوس و الاسرار فی تاریخ دار هجرة النبی المختار، عبدالله مرجانی، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 2002م.
- طبقات الکبری، ابن سعد، بیروت، دارصادر، بی‌تا.
- محمد صل الله علیه وآله وسلم فی الکتب المقدسه، سامی عامری، قاهره، مرکز التنویر الاسلامی للخدمات المعرفیه، ۱۴۲۶ق.
- الآثار الباقیه عن القرون الخالیه، أبو ريحان البيرونی، تهران، میراث مکتوب، 1380ش.
- مرآة الحرمين، ابراهیم رفعت باشا، قاهره، المكتبه الثقافيه الدينيه، بی‌تا.
- كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبد الوهاب، سید محسن امین، قم، مکتبة الحرمین، بی‌تا
- آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، تهران، مشعر، 1386ش.
- رحلة ابن جبير ( تذكرة بالأخبار عن اتفاقات الأسفار )، محمد بن احمد ابن جبیر، بیروت، العربیه، 2008م.
- تحقیق النصرة بتلخیص معالم دارالهجرة، ابوبکر بن حسین مراغی، فیوم، دارالفلاح للبحث العلمی و تحقیق التراث، 1430ق.
- معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.
- فصل من تاريخ المدينة المنورة، على الحافظ، جده، مكتبة الثقاف