معتزله: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''معتزله'''، به پیروان یک مکتب کلامی گفته می‌شود که توسط واصل بن عطا در اوایل قرن دوم هجری تاسیس شد. واصل بن عطا، شاگرد حسن بصری، با استفاده از عقل در مباحث کلامی و تفسیر آیات قرآن، به تأویل معانی پرداخته و سعی در هماهنگ‌سازی عقل و دین داشت. اصول مکتب معتزله بر پنج پایه استوار است: توحید، عدل، وعد و وعید، المنزلة بین المنزلتین و امر به معروف و نهی از منکر. | |||
== تاریخ پیدایش | == تاریخ پیدایش == | ||
مذهب معتزله را [[واصل بن عطا]] (80-131ق.) در اوایل قرن دوم هجرى پدید آورد.<ref name=":0">علم الهدی، الامالی، ج1، ص115؛ شرح الاصول الخمسة، ص138-139؛ الفرق بین الفرق، ص118؛ الملل و النحل، ج1، ص48.</ref> او از شاگردان [[حسن بصری]] یکى از علماى نامدار علم کلام بود.<ref name=":1">سیر فلسفه در ایران، ص44-45.</ref> | مذهب معتزله را [[واصل بن عطا]] (80-131ق.) در اوایل قرن دوم هجرى پدید آورد.<ref name=":0">علم الهدی، الامالی، ج1، ص115؛ شرح الاصول الخمسة، ص138-139؛ الفرق بین الفرق، ص118؛ الملل و النحل، ج1، ص48.</ref> او از شاگردان [[حسن بصری]] یکى از علماى نامدار علم کلام بود.<ref name=":1">سیر فلسفه در ایران، ص44-45.</ref> | ||
== روش فکرى معتزله == | == روش فکرى معتزله == | ||
معتزله در بحث هاى کلامى و نیز تفسیر آیات [[قرآن]]، از عقل استفاده می کردند و اگر مضمون آیات و احادیث به حسب ظاهر موافق آرا و عقول‌شان نبود، دست به تأویل(تغییر معنای) | معتزله در بحث هاى کلامى و نیز تفسیر آیات [[قرآن]]، از عقل استفاده می کردند و اگر مضمون آیات و احادیث به حسب ظاهر موافق آرا و عقول‌شان نبود، دست به تأویل (تغییر معنای) آنها می زدند و بدین وسیله میان عقل و دین ایجاد هماهنگى می‌کردند.<ref name=":2">لاهیجی، گوهر مراد، ص46؛ امین، ضحی الاسلام، ج3، ص15-17؛ درسنامه فرق و مذاهب کلامی، ص116.</ref> | ||
== اصول مذهب معتزله == | == اصول مذهب معتزله == | ||
مذهب معتزله بر پنج اصل استوار است | مذهب معتزله بر پنج اصل استوار است:<ref name=":1" /> | ||
=== توحید و عدل === | === توحید و عدل === | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
=== وَعد و وَعید === | === وَعد و وَعید === | ||
این اصل به معنای لزوم تحقق وعده خداوند به بهشت و لزوم تحقق وعید به جهنم است. اکثریت معتزله عمل به وعید را نیز همچون وَعد واجب | این اصل به معنای لزوم تحقق وعده خداوند به بهشت و لزوم تحقق وعید به جهنم است. اکثریت معتزله عمل به وعید را نیز همچون وَعد واجب می‌دانند.<ref name=":3" /> | ||
=== المَنزَلَة بین المنزلتین === | === المَنزَلَة بین المنزلتین === | ||
اکثریت امت اسلام شخصی که گناه کبیره کرده را را مؤمن فاسق می دانند اما معتزله نظریه المنزلة بین المنزلتین را ابراز کردند و مرتکب گناه کبیره را فاسق دانستند به این معنا که فسق حد وسط میان ایمان و کفر است و مرتکبان کبائر نه مؤمن‌اند و نه کافر. ولى از آنجا که در قیامت انسان ها دو گروه بیش نیستند اگر فاسقان بدون توبه از دنیا بروند اهل دوزخ | اکثریت امت اسلام شخصی که گناه کبیره کرده را را مؤمن فاسق می دانند اما معتزله نظریه المنزلة بین المنزلتین را ابراز کردند و مرتکب گناه کبیره را فاسق دانستند به این معنا که فسق حد وسط میان ایمان و کفر است و مرتکبان کبائر نه مؤمن‌اند و نه کافر. ولى از آنجا که در قیامت انسان ها دو گروه بیش نیستند اگر فاسقان بدون توبه از دنیا بروند اهل دوزخ هستند. معتزله فعلیت یافتن عذاب را براى گنهکاران حتمى می دانند و به جاودانگى و خلود عذاب براى مرتکبان کبائر نیز عقیده دارند.<ref name=":3">درسنامه فرق و مذاهب کلامی، ص111-119.</ref> | ||
=== امر به معروف و نهى از منکر === | === امر به معروف و نهى از منکر === | ||
معتزله وجوب امر به معروف و نهى از منکر را کفایى و مشروط به شرایط و شدیدترین مرتبه آن (قتال) را از شئون حکومت و وظایف | معتزله وجوب امر به معروف و نهى از منکر را کفایى و مشروط به شرایط و شدیدترین مرتبه آن (قتال) را از شئون حکومت و وظایف حاکم اسلامى می‌دانستند.<ref>زمخشری، الكشاف، ص396-398. </ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||