مزارهای محمد عابد
مزارهای محمد عابد، منسوب به فرزند بلافصل امام موسی کاظم(ع)، محمد بن موسی کاظم(ع) است. ایشان به همراه برادرش احمد بن موسی(ع) برای عزیمت به طوس، از مدینه وارد فارس شد که به‌علت جنگ با حاکم فارس به‌زندگی مخفیانه روی آورد.
در رابطه با نحوه درگذشت ایشان اقوال متفاوتی وجود دارد، عده‌ای قائل به شهادت و برخی منابع دیگر قائل به مرگ طبیعی هستند. در رابطه با محل دفن سیدمحمد عابد نیز علمای انساب و مورخان و برخی علمای رجال و سیره، اختلاف‌نظر دارند که در ادامه به مشهورترین مکان‌هایی که به آن استناد شده است، اشاره می‌کنیم.
معرفی محمد عابد
محمد بن موسی کاظم(ع) ملقب به عابد معروف به سیدمیرمحمد عابد از فرزندان امام موسی کاظم(ع) است. طبق منابع تاریخی ایشان به همراه برادرش احمد بن موسی(ع) برای عزیمت به طوس، از مدینه وارد فارس شد که با جنگی نابرابر از سوی حاکم فارس روبه‌رو شد و به زندگی مخفی روی آورد.
درباره چگونگی رحلت یا شهادت ایشان، اقوال متفاوتی وجود دارد. برخی منابع بر شهادت وی پس از جدال و کشمکش حاکم فارس با یاران احمد بن موسی(ع) تاکید دارند. برخی منابع دیگر از رحلت و درگذشت به مرگ طبیعی حکایت می‌کنند.
آرامگاه‌های منسوب
علمای انساب و مورخان و برخی علمای رجال و سیره، درباره مدفن محمد بن موسی(ع) اختلاف‌نظر دارند که در ادامه به مشهورترین مکان‌هایی که به آن استناد شده است، اشاره می‌کنیم.
قمشه اصفهان
نویسنده کتاب «الغیث الزابد» که خود از فرزندزادگان حضرت محمد عابد و از علمای معروف شیعه بوده و در علم انساب تبحری داشته، مدفن محمد بن موسی(ع) را در قمشه دانسته که دارای زیارتگاه معروفی است.[۱]
کاخک گناباد
از دیگر مزارهای منسوب به محمد عابد، زیارتگاه مشهور امامزاده محمد در کاخک گناباد است که به ثبت آثار تاریخی و ملی رسیده است. صاحب منتخب التواریخ، مرحوم شیخ ملاهاشم خراسانی در این‌باره می‌نویسد: «در کاخک گناباد، مقبره‌ای است که به جناب محمد بن موسی الکاظم(ع) منسوب است و بقعه و بارگاه و موقوفات مفصلی دارد».[۲]
هفتادر اردکان
مرحوم علامه مامقانی از قول صاحب تکمله می‌گوید: شاید مدفن محمد بن موسی(ع) در نواحی یزد باشد که به کرامت مشهور است. این زیارتگاه با شکوه در حدود ٣٠ کیلومتر بعد از اردکان به سمت نائین، در آبادی هفتادُر واقع شده است. این مرقد و قبّه به این نام، در این منطقه شهرت بسیاری دارد و دارای صحن‌های متعدد و حجره‌هایی برای زوار آن قبر شریف است و به تازگی بازسازی شده است.[۳]
مشهد میقان اراک
در کتاب گنجینه آثار قم با اشاره به آثار تاریخی قم، ساوه و اراک آمده است: در دهکده میقان، در دو فرسنگی شمال اراک که جزء قراء فراهان است، مشهدی مجلل و دارای بقعه‌ای تاریخی قرار دارد که اهل محل، آن را مدفن محمد عابد، فرزند بلافصل امام موسی کاظم(ع) می‌پندارند.[۴]
با این‌حال، نویسنده گنجینه معتقد است که صاحب قبر، محمد بن احمد بن هارون بن موسی(ع) یا محمد بن اسماعیل بن موسی(ع) است. نویسنده کتاب نور العابد با توجه به برخی از قراین و گفتار علماء، اصرار دارد که مشهد کنونی در میقان، متعلق به محمد عابد است که پس از تفرق سپاه شاه‌چراغ به اراک آمد و مخفیانه زیست تا اینکه از دنیا رفت و در میقان دفن شد.[۵]
رودان
در روستای «زیارت پیر چوگان» که به زیارت سیدسلطان محمد عابد نیز مشهور است، مرقدی وجود دارد که مدفن امامزاده جلیل القدر سیدمحمد عابد، فرزند بلافصل امام هفتم(ع) خوانده می‌شود و اهالی هرمزگان و کرمان نیز، احترام ویژه‌ای برای این امامزاده قائل هستند.
با وجود شهرت و اجماع مورخان به دفن محمد عابد در شیراز یا کاخک گناباد، انتساب این مزار به ایشان صحت ندارد و نمی‌توان پذیرفت که مکان کنونی در روستای زیارت در رودان، از آنِ محمد عابد بن امام موسی کاظم(ع) باشد. در حقیقت، قراین و دلایلی در دست است که نشان می‌دهد، اسم و شهرت و لقب این امامزاده با محمد عابد تشابه دارد و موجب این اشتباه شده است.[۶]
پانویس
منابع
- الغیث الزابد فی ذریة محمد العابد، سیدرضا صایغ و سیدعبدالله بوشهری.
- منتخب التواريخ، حاج ملاهاشم خراسانى، انتشارات اسلاميه، ١٣٣٠ه .ش.
- جامع الانساب، محمدعلی روضاتی.
- گنجینه آثار قم، عباس فیض قمی.