محمد بن سلیمان فضولی

تبار

محمد بن سلیمان فضولی، فرزند ملا سلیمان حلَی، از عالمان بزرگ و مفتی شهر حلّه بود.

نام

وی به علت تولد یا سکونت در بغداد، به بغدادی و به سبب تخلص شعری‌اش که فضولی بود به فضولی شهرت یافت.

در زبان عربی،‌ واژه فُضول، به معنای آراسته شدن به فضیلت و فرزانگی آمده و در کاربرد دیگری جمع فضل، به معنای زیاد و بیشتر است. یعنی درست به عکس معنای عامیانه و طنزآمیز متداول در فارسی است که به شخص مفتش، بی‌ادب و دخالت کننده فضول گفته‌ می‌شود؛ از این روی، واژه فضولی، که تخلص این شاعر است، به معنای شخص فرزانه و با فضیلت است. فضولی خود، در مقدمه دیوان اشعار فارسی‌‌‌اش به این موضوع پرداخته و شعری ترکی از استاد شهریار، درباره سه زبانه بودن شعر فضولی، بر مفهوم فضیلت و فضایل در کلمه فضولی اشاره دارد.

زیست نامه

محمد بن سلیمان بغدادی، از قبیله ایرانی‌تبار و ترک‌‌زبان بیات بود. این قبیله از آذربایجان به عراق عرب مهاجرت کرده و در شهر حلّه سکنی گزیده بود. درباره تاریخ دقیق و محل دقیق تولد فضولی اتفاق نظر وجود ندارد، برخی تولد او را در کربلا و در سال ۱۴۹۸م. (۸۷۶-۸۷۷ق) دانسته‌اند. محمد حرزالدین، تولد او را حدود ۸۹۸ق. معرفی کرده و معتقد است وی مدتی در بغداد سکونت داشته و پس از آن تا زمان مرگ، در کربلا اقامت داشته است. برخی از قراینی نام برده‌اند که می‌توان احتمال بسیار داد وی در سال 890 هجری در بغداد به دنیا آمده است.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله شاعر الحسین(ع) نگاهی به زندگی و شعر حکیم ملامحمد فضولی بغدادی مصطفی قلی‌زاده علیار، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره دهم و یازدهم، بهار و تابستان 1391، ص116 است.

آذربایجان ادبیات تاریخینه بیر باخیش (نگاهی به تاریخ ادبیات آذربایجان)، ویژه‌‌نامه مجله «وارلیق»، تهران، بهار ۱۳۷۶ش.

تراث کربلاء، سلمان هادی طعمه، مشعر، تهران، ۱۳۹۳ش.

چشمه خورشید (پژوهشی در زندگی و آثار ملا محمد فضولی)، علی اصغر شعردوست، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دبیرخانه کنگره بزرگداشت حکیم محمد فضولی،تهران، 1374ش، ص314.

زندگی و شعر محمد فضولی، مریم مشّرف، انتشارات فرزانه، تهران 1380ش، ص 31-35.