نهر غازانی

نهر غازانی، یکی از رودهای از میان رفته عراق است، که از فرات، بالای شهر حله گرفته شده و از شهرک مسیبِ کنونی گذر می‌کرد. غازان‌خان، پنجمین پادشاه تاتارها، در سال 698ق، این نهر را حفر کرده و به علت ویرانی‌های پادشاهان مغول پس از او، خشکید.

پایه‌گذار

نوشتار اصلی: غازان خان

غازان‌خان، از آل چنگيز و پنجمين پادشاه تاتارها بوده، که پس از سقوط خلافت عباسي، بر عراق حکومت کردند. در سال ۶۹۴ق، امير نوروز، يکي از پادشاهان اقليم خراسان به غازان‌خان وعده داد او را حمایت کند تا به مقام‌های بالای خلافت برسد، به شرط آنکه مسلمان شود. غازان‌خان، اسلام آوردن خود را اعلام کرده و گروه زيادي از مغول او را همراهي کردند. به گفته غازان‌خان، وی پس از مسلمان شدن، خواب ديد حضرت محمد(ص) ميان او و امام علي(ع) صیغه برادري خوانده است. او به سبب اين خواب به شيعیان خدمت زیادی کرد. وی دستور داد در نقاط مختلف کشور، براي آنها خانه ساخته شده، نام اين خانه‌ها را دارالسيادة گذاشت. وی برای رسیدگی به حرم‌هاي امامان(ع) و زيارت آنها تلاش زیادی می‌کرد.

موقعیت

نهر غازانی، شاخه‌ای از فرات بود که از بالای شهر حله، از فرات گرفته می‌شد. پٌلی که روی نهر غازانی بود در موقعیت شهرک مسیبِ کنونی قرار داشته و در سوی شرقی آن، به فاصله دو میل، قصر ابن هبیره قرار داشت، که از آن، نهری به نام نیل یا صراط عبور می‌کرد. به همین مکان، در نزدیکی مزار حسن بن قاسم، تل هبیره گفته می‌شود. این نهر امروزه از میان رفته است.

پیشنیه

در سال 698ق، سلطان غازان، برای زیارت حرم امامان(ع)، به حله رفته و دستور داد نهري از بالای حله کشيده شود. متولي آن، شمس‌الدين صواب معروف به غرس‌الدولة بود. این نهر، به نهر غازانی نام‌گذاری شد.

پادشاهان مغول، پس از غازان‌خان، عراق را به ویرانی کشانده و نهرها به حال خود رها شد. بخشی از نهر غازانی، که از فرات تغذیه می‌شد، خشک شده و در پی آن، شاخه‌هایی که از نهر غازانی گرفته می‌شد، ماند نهر عیسی و نهر سراط خشک شدند. شهرهایی که توسط این دو نهر آبرسانی می‌شد، مانند دارالسلام و مدینة منصور در خطر قحطی آب قرار گرفت.

مغول، بخش بالای نهر علقمه را، که از فرات گرفته می‌شد، قطع کرده و بخش دیگر آن را، به نهر غازانی متصل کردند. پس از آن، نام علقمی بر این نهر باقی نمانده، به غازانی نام گرفت.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله نهرهای کربلا در منابع تاریخی، سید عبدالحسن کلیدار، ترجمه محمدحسین خوشنویس، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره بیست و هشتم، پاییز ۱۳۹۵، ص۸۶ است.

• بغیة النبلاء فی تاریخ کربلا، عبدالحسین الکیدار آل طعمة، تحقیق سید عادل عبدالصالح الکیدار، مراجعة و تعلیق عبد الامیر عزیز القریشی، طارق نافع الحمدانی، توسط الامانة العامة للعتبة الحسینیة المقدسة، مرکز کربلاء للدراسات، ۱۴۳۵ق.
• البلدان، احمد بن یعقوب يعقوبي، دارالکتب العلمية، بيروت، 1422ق.
• تراث کربلاء، سلمان هادی طعمه، پژوهشكده حج و ز يارت،نشر مشعر، تهران، ۱۳۹۳ش.
• الحوادث الجامعة، بجلي، دارالکتب العلمية، بيروت، 1415ق.