نهر غازانی

نهر غازانی، یکی از رودهای از میان رفته عراق است، که شاخه‌ای از فرات بوده و از بالای شهر حله گرفته شده بود. غازان‌خان، پنجمین پادشاه تاتارها، در سال ۶۹۸ق، این نهر را حفر کرده و پس از وی، به علت ویرانی‌های دیگر پادشاهان مغول، خشکید.

پایه‌گذار

نوشتار اصلی: غازان خان

غازان‌خان، از آل چنگیز و پنجمین پادشاه تاتارها بوده، که پس از سقوط خلافت عباسی، بر عراق حکومت کردند. در سال ۶۹۴ق، امیر نوروز، یکی از پادشاهان اقلیم خراسان به غازان‌خان وعده داد او را حمایت کند تا به مقام‌های بالای خلافت برسد، به شرط آنکه مسلمان شود. غازان‌خان، اسلام آوردن خود را اعلام کرده و گروه زیادی از مغول او را همراهی کردند. به گفته غازان‌خان، وی پس از مسلمان شدن، خواب دید حضرت محمد(ص) میان او و امام علی(ع) صیغه برادری خوانده است. او به سبب این خواب به شیعیان خدمت زیادی کرد. وی دستور داد در نقاط مختلف کشور، برای آنها خانه ساخته شده، نام این خانه‌ها را دارالسیادة گذاشت. وی برای رسیدگی به حرم‌های امامان(ع) و زیارت آنها تلاش زیادی می‌کرد.

موقعیت

نهر غازانی، شاخه‌ای از فرات بود که از بالای شهر حله، از فرات گرفته می‌شد. پٌلی که روی نهر غازانی بود در موقعیت شهرک مسیبِ کنونی قرار داشته و در سوی شرقی آن، به فاصله دو میل، قصر ابن هبیره قرار داشت، که از آن، نهری به نام نیل یا صراط عبور می‌کرد. به همین مکان، در نزدیکی مزار حسن بن قاسم، تل هبیره گفته می‌شود. این نهر امروزه از میان رفته است.

پیشنیه

در سال ۶۹۸ق، سلطان غازان، برای زیارت حرم امامان(ع)، به حله رفته و دستور داد نهری از بالای حله کشیده شود. متولی آن، شمس‌الدین صواب معروف به غرس‌الدولة بود. این نهر، به نهر غازانی نام‌گذاری شد.

پادشاهان مغول، پس از غازان‌خان، عراق را به ویرانی کشانده و نهرها به حال خود رها شد. بخشی از نهر غازانی، که از فرات تغذیه می‌شد، خشک شده و در پی آن، شاخه‌هایی که از نهر غازانی گرفته می‌شد، ماند نهر عیسی و نهر سراط خشک شدند. شهرهایی که توسط این دو نهر آبرسانی می‌شد، مانند دارالسلام و مدینة منصور در خطر قحطی آب قرار گرفت.

مغول، بخش بالای نهر علقمه را، که از فرات گرفته می‌شد، قطع کرده و بخش دیگر آن را، به نهر غازانی متصل کردند. پس از آن، نام علقمی بر این نهر باقی نمانده، به غازانی نام گرفت.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله نهرهای کربلا در منابع تاریخی، سید عبدالحسن کلیدار، ترجمه محمدحسین خوشنویس، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره بیست و هشتم، پاییز ۱۳۹۵، ص۸۶ است.

• بغیة النبلاء فی تاریخ کربلا، عبدالحسین الکیدار آل طعمة، تحقیق سید عادل عبدالصالح الکیدار، مراجعة و تعلیق عبد الامیر عزیز القریشی، طارق نافع الحمدانی، توسط الامانة العامة للعتبة الحسینیة المقدسة، مرکز کربلاء للدراسات، ۱۴۳۵ق.
• البلدان، احمد بن یعقوب یعقوبی، دارالکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۲۲ق.
• تراث کربلاء، سلمان هادی طعمه، پژوهشکده حج و ز یارت،نشر مشعر، تهران، ۱۳۹۳ش.
• الحوادث الجامعة، بجلی، دارالکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۱۵ق.