افاضه از منا به مکه

از ویکی حج

افاضه از منا به مکه، چهارمین و آخرین جابجاشدن حاجیان در حج است.

بر پایه فقه اسلامی، کوچ از منا به مکه که بیشتر با عنوان «نَفْر*» از آن یاد می‌شود، در روزهای دوازدهم و سیزدهم ذی‌حجه صورت می‌پذیرد که به ترتیب «روز نفر اول» و «روز نفر دوم» نام دارند.[۱] مهم‌ترین پشتوانه تخییر در نفر از منا آیه 203 بقره/2 است که بر پایه آن، با انتخاب هر یک از دو گزینه تعجیل (نَفْر روز دوازدهم) و تاخیر (نَفْر روز سیزدهم) مکلف گناهی انجام نمی‌دهد:[۲] ... فَمَنْ تَعَجَّلَ فِی یَوْمَیْنِ فَلا اِثْمَ عَلَیْهِ وَمَنْ تَاَخَّرَ فَلا اِثْمَ عَلَیْهِ لِمَنِ اتَّقَی... . البته به تصریح بسیاری از فقیهان امامی[۳] و اهل سنت،[۴] تاخیر فضیلتی بیشتر دارد. نکته مهم آن است که در این آیه، گناهکار نبودن عجله کننده یا تاخیر‌کننده ویژه {مَنِ اتَّقَی} به شمار رفته است. فقیهان امامی[۵] بر پایه حدیث‌های تفسیری[۶] بر آنند که مقصود از {مَنِ اتَّقَی} کسی است که در حال احرام، از کشتن صید و آمیزش با همسر پرهیز کرده باشد. از این‌رو، بر پایه فقه امامی، افاضه از منا در روز دوازدهم تنها برای کسانی جایز است که در حال احرام از این دو کار خودداری کرده باشند.[۷] برخی نیز افاضه در روز دوازدهم را مشروط به پرهیز از همه محرماتی دانسته‌اند که موجب کفاره‌اند.[۸] همچنین شماری از امامیان[۹] نفر اول را برای کسی که نخستین بار حج واجب می‌گزارد (صَروره) و برخی[۱۰] برای امیر الحاج جایز ندانسته‌اند. شماری از مفسران اهل سنت مقصود از تقوا در این آیه را پرهیز از کشتن صید در حال احرام[۱۱] و شماری دیگر پرهیز از آمیزش، فسوق و جدال دانسته‌اند.[۱۲] با این همه، فقیهان اهل سنت جواز نفر را در روز دوازدهم، مشروط به پرهیز از این امور نشمرده‌اند و تنها برخی از آنان افاضه امیر الحاج را در نفر نخست مجاز ندانسته‌اند.[۱۳] از دیدگاه فقیهان امامی[۱۴] و اهل سنت،[۱۵] افاضه در روز دوازدهم باید پس از زوال صورت گیرد. شماری از اهل سنت بر این باورند که نفر در روز سیزدهم نیز باید پس از زوال باشد.[۱۶] فقیهان امامی به پشتوانه روایات،[۱۷] افاضه را پیش از ظهر روز سیزدهم جایز و حتی برتر شمرده‌اند.[۱۸] به باور امامیان،[۱۹] مالکیان،[۲۰] شافعیان[۲۱] و حنبلیان[۲۲] افاضه در روز دوازدهم باید پیش از غروب آفتاب انجام پذیرد و اگر حج‌گزار هنگام غروب در منا باشد، بیتوته شب سیزدهم در آن‌جا بر او واجب می‌گردد، مگر آن‌که پیش از غروب، از منا بیرون رفته و برای انجام دادن کاری دیگر به منا برگشته باشد. در برابر، حنفیان افاضه را تا پیش از طلوع فجر، جایز ولی مکروه دانسته‌اند.[۲۳] (← ایام تشریق، نفر، وقوف)

جستارهای وابسته

پانویس

  1. غنیة النزوع، ص186؛ بدائع الصنائع، ج2، ص138.
  2. بدائع الصنائع، ج2، ص138؛ المجموع، ج8، ص249.
  3. المبسوط، طوسی، ج1، ص380؛ الکافی فی الفقه، ص198؛ الدروس، ج1، ص458.
  4. مغنی المحتاج، ج1، ص506؛ نیل الاوطار، ج5، ص137.
  5. الجامع للشرائع، ص218؛ الدروس، ج1، ص458؛ کفایة الاحکام، ج1، ص358.
  6. التهذیب، ج5، ص273.
  7. المبسوط، طوسی، ج1، ص380؛ الوسیله، ص188؛ شرائع الاسلام، ج1، ص207.
  8. السرائر، ج1، ص605.
  9. الکافی فی الفقه، ص198؛ غنیة النزوع، ص186؛ اصباح الشیعه، ص160.
  10. فقه القرآن، ج1، ص300.
  11. تفسیر سمرقندی، ج1، ص162؛ تفسیر ثعلبی، ج2، ص119.
  12. نک: البحر المحیط، ج2، ص324؛ التحریر و التنویر، ج2، ص248.
  13. کشاف القناع، ج2، ص594؛ مغنی المحتاج، ج1، ص506.
  14. المقنعه، ص422؛ شرائع الاسلام، ج1، ص207؛ تحریر الاحکام، ج2، ص13.
  15. الهدایه، ج1، ص146؛ بدائع الصنائع، ج2، ص138.
  16. نک: الهدایه، ج1، ص146؛ کشاف القناع، ج2، ص594.
  17. الکافی، ج4، ص520؛ التهذیب، ج5، ص271-273.
  18. التبیان، ج2، ص176؛ فقه القرآن، ج1، ص300؛ المختصر النافع، ص97.
  19. التبیان، ج2، ص176؛ فقه القرآن، ج1، ص300؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص373.
  20. حاشیة الصاوی، ج2، ص64.
  21. الام، ج2، ص236-237؛ فتح العزیز، ج7، ص395-396؛ المجموع، ج8، ص249.
  22. المغنی، ج3، ص479؛ کشاف القناع، ج2، ص594.
  23. الهدایه، ج1، ص146؛ بدائع الصنائع، ج2، ص159.

منابع