امام خمینی: کیفیت طواف حج و نماز آن و سعی و طواف نساء و نماز آن، به همان نحو است که در طواف عمره و نماز آن و سعی گذشت، بدون هیچ تفاوت، مگر در نیت که اینجا باید به نیت طواف حج و سعی آن و طواف نساء به جا آورد.
مراجع دیگر:
زمان انجام طواف حج
مسئله 1175
امام خمینی: جایز نیست [م1175 ۱] طواف حج و نماز و سعی و طواف نساء و نماز آن را قبل از رفتن به عرفات و به جا آوردن اعمال عرفات و مشعر و اعمال سه گانه منا به جا آورد در حال اختیار.
آیت‌الله سیستانی: بنا بر احتیاط جایز نیست و در صورتی که از روی ندانستن حکم شرعی مقدم بدارد، اکتفا به آنها مورد اشکال است، اگرچه خالی از وجه نمی‌باشد.
اشخاصی که طواف حج را قبل از عرفات می توانند انجام بدهند
مسئله 1176
امام خمینی: چند طایفه‌اند که برای آنها جایز است طواف حج و نماز و سعی و طواف نساء [م1176 ۱] و نماز آن را، بعد از آنکه محرم به احرام حج شدند [م1176 ۲]قبل از رفتن به عرفات، به جا آورند [م1176 ۳]و عمل آنها مجزی است:
اول ـ زن‌هایی که ترس آن دارند که در برگشتن حائض یا نفساء شوند و پاک نشوند و نتوانند بمانند تا پاک شوند.
دوم ـ پیرمردها یا پیرزن‌هایی که عاجز باشند از طواف در موقع مراجعت، برای زیادی جمعیت، یا عاجز از برگشتن به مکه باشند. [م1176 ۴]
سوم ـ اشخاص مریضی که بترسند در وقت ازدحام طواف کنند یا عاجز باشند از آن. [م1176 ۵]
چهارم ـ کسانی که می‌دانند تا آخر ماه ذی‌حجه، به جهتی برای آنها ممکن نمی‌شود طواف و سعی. [م1176 ۶]
آیت‌الله بهجت: اظهر جواز تقدیم برای صاحب عذر است و احوط آن است که تقدیم کند و بعد از آن اگر ممکن شود اعاده آن در ایام تشریق کند والاّ در باقی ماه ذی‌حجه اعاده نماید و اگر ممکن نشد استنابه نماید علی الأحوط و اگر می‌داند (مورد چهارم) که در تمام ماه ممکن نمی‌شود، پس بی‌اشکال تقدیم واجب است و احوط جمع بین تقدیم و استنابه است.
آیت‌الله تبریزى: کسی که از رفتن به مکه یا از مباشرت به اعمال بعد از رجوع از منا بر جان خود می‌ترسد، او فقط می‌تواند طواف نساء و نمازش را نیز مقدم بدارد و بقیه طوایف معذورین، طواف حج و نماز آن را مقدم می‌کنند و بنا بر احتیاط مستحبّ، سعی را هم مقدم کنند و بعد در وقت خودش اعاده کنند و چنانچه سعی را مقدم کردند، احتیاط واجب آن است که در وقتش اعاده کنند.
آیت‌الله خویی: تقدیم طواف حج و نماز و سعی بر وقوفین در حج تمتع جایز نیست مگر برای پیرمردان یا زنی که بیم حیض شدن دارد، که این دو می‌توانند طواف حج و نمازش را قبل از وقوفین به جا آورده و سعی را در وقت خودش بنمایند و احوط این است که سعی را نیز مقدم داشته و در وقتش هم اعاده نمایند و اولی و بهتر نیز در صورت امکان، اعاده طواف و نماز است در ایام تشریق یا بعد از آن تا آخر ماه ذی‌حجه و کسی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسد می‌تواند طواف حج و نماز و سعی را بر وقوفین مقدم بدارد بلکه مقدم داشتن طواف نساء نیز عیبی ندارد و بعد از اعمال منا هر جا دلش بخواهد برود.
آیت‌الله زنجانی: بر کسانی که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است.
آیت‌الله گلپایگانی: احوط برای این چند طایفه تقدیم طواف نساء و نماز آن است رجائاً. سپس اعاده بعد از مناسک منا در صورت تمکن والاّ باید نایب بگیرد.
آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: کسانی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسند.
آیت‌الله خامنه‌ای: به جا آوردن اعمال فوق، پیش از وقوف در عرفات و مشعر و اعمال منا در حال اختیار جایز نیست، اما این کار برای سه گروه جایز است که عبارتنداز: نخست، زنانی که می‌ترسند با ابتلا به حیض یا نفاس پس از بازگشت به مکه مکرمه از انجام طواف و نماز آن باز بمانند، و نتوانند تا پاک شدن منتظر بمانند؛ دوم: مردان و زنانی که ناتوان از طواف و نماز آن پس از بازگشت به مکه از جهت زیادی ازدحام باشند، و یا اصولاً ناتوان از بازگشت به مکه باشند؛ سوم: بیمارانی که پس از بازگشت به مکه مکرمه، بر اثر ازدحام یا ترس از آن، از انجام طواف ناتوانند.
آیت‌الله سبحانی: هر کس دیگری که عذر عرف پسند داشته باشد از اینکه اعمال را بعد از برگشتن از منا تا آخر ذی‌حجه و یا زمانی که در مکه هست خود انجام دهد.
آیت‌الله سیستانی: کسانی که می‌ترسند برای آنها بازگشت به مکه میسر نشود.
مسئله 1177
امام خمینی: سه طایفه اول، اعمالی را که جلو انداختند، کافی است اگرچه بعد خلاف آن ظاهر شود، مثلاً زن حائض نشود و مریض خوب شود و ازدحام چندان نباشد که موجب مزاحمت شود، پس بر اینها لازم نیست اعاده اعمال گرچه احوط است. [م1177 ۱]
آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، زنجانی: به ذیل مسئله قبل مراجعه شود.
آیت‌الله صافی: احتیاط آن است که بعد از برگشتن از منا، اگر ممکن شود در ایام تشریق وگرنه تا آخر ذی‌حجه طواف و سعی را دوباره به جا آورند.
آیت‌الله مکارم: احتیاط به اعاده در صورت امکان ترک نشود.
مسئله 1178
امام خمینی: طایفه چهارم که عقیده داشت نمی‌تواند اعمال را به جا آورد، اگر از جهت مرض و پیری و علیلی بود باز مجزی است، و اما اگر از جهت دیگر بود؛ مثل آنکه اعتقاد داشت سیل مانع می‌شود و بعد خلافش ظاهر شد باید اعاده کند اعمال را، بعد از رجوع. [م1178 ۱]
آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی: کسانی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسند.
آیت‌الله زنجانی: بر کسانی که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است.
آیت‌الله سبحانی: بیماری و پیری جزء گروه‌های دوم و سوم هستند که گذشت و اعتقاد به سیل و امثال آن جزء گروه چهارم که در صورت کشف خلاف باید اعمال را اعاده کنند
آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله گلپایگانی: در همه موارد اعاده را موافق احتیاط استحبابی بیان کرده‌اند.
آیت‌الله صافی: احوط آن است که پس از مراجعت از منا نایب بگیرند که اعمال آنها را انجام دهد و اگر بعد از مراجعت خلاف یقینی که داشت ظاهر شد اعاده لازم است بدون تفاوت بین صور مذکوره.
آیت‌الله فاضل: و اگر احتمال حدوث مرض را می‌داد و بعداً مرض حادث نشد، مجزی نیست.
آیت‌الله مکارم: احتیاط به اعاده در صورت امکان ترک نشود.
حلال شدن محرمات با طواف حج
مسئله 1179
امام خمینی: شخص محرم که به واسطه احرام حج، چیزهایی بر او حرام شد، که در سابق به تفصیل ذکر شد، در سه موقع و بعد از سه عمل به تدریج آنها بر او حلال می‌شود:
اول ـ بعد از تقصیر کردن یا سر تراشیدن در منا، که به آن همه چیز حلال می‌شود مگر بوی خوش و زن چنان‌که پیشتر ذکر شد و گفته شد که صید از جهت احرام نیز حلال می‌شود نه از جهت حرم. [م1179 ۱]
دوم ـ بعد از به جا آوردن طواف زیارت و نماز آن و سعی بین صفا و مروه، به تفصیلی که گذشت، حلال می‌شود بر او بوی خوش، ولی زن بر او حرام است. [م1179 ۲]
سوم ـ بعد از به جا آوردن طواف نساء و نماز آن، که در کیفیت مثل طواف و نماز عمره است که گذشت، حلال می‌شود بر او زن نیز، پس بعد از این سه عمل، همه چیز که به احرام حرام شده بود حلال می‌شود [م1179 ۳] و اما صید کردن در حرم حرام است برای همه کس؛ چه مُحرم و چه مُحِلّ.
آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: فقط چیزی که از حرام‌ها باقی می‌ماند شکار است که تا ظهر روز سیزدهم حرام است، بنا بر احتیاط واجب.
مسئله 1180
امام خمینی: کسانی که به واسطه عذر؛ مثل پیری و خوف حیض، طواف زیارت و طواف نساء را مقدم داشتند ،[م1180 ۱] بوی خوش و زن بر آنها حلال نمی‌شود و تمام محرّمات بعد از تقصیر یا حلق حلال خواهد شد.
آیت‌الله تبریزى: کسی که از رفتن به مکه یا از مباشرت به اعمال بعد از رجوع از منا بر جان خود می‌ترسد، او فقط می‌تواند طواف نساء و نمازش را نیز مقدم بدارد و بقیه طوایف معذورین، طواف حج و نماز آن را مقدم می‌کنند و بنا بر احتیاط مستحبّ، سعی را هم مقدم کنند و بعد در وقت خودش اعاده کنند و چنانچه سعی را مقدم کردند، احتیاط واجب آن است که در وقتش اعاده کنند.
آیت‌الله خویی: تقدیم طواف حج و نماز و سعی بر وقوفین در حج تمتع جایز نیست مگر برای پیرمردان یا زنی که بیم حیض شدن دارد، که این دو می‌توانند طواف حج و نمازش را قبل از وقوفین به جا آورده و سعی را در وقت خودش بنمایند و احوط این است که سعی را نیز مقدم داشته و در وقتش هم اعاده نمایند و اولی و بهتر نیز در صورت امکان، اعاده طواف و نماز است در ایام تشریق یا بعد از آن تا آخر ماه ذی‌حجه و کسی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسد می‌تواند طواف حج و نماز و سعی را بر وقوفین مقدم بدارد بلکه مقدم داشتن طواف نساء نیز عیبی ندارد و بعد از اعمال منا هر جا دلش بخواهد برود.
آیت‌الله زنجانی: بر کسانی که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است.
زمان طواف حج
مسئله 1183
امام خمینی: جایز نیست مقدم داشتن سعی را بر طواف زیارت یا بر نماز آن اختیاراً و جایز نیست مقدم داشتن طواف نساء را بر طواف زیارت و بر سعی اختیاراً و اگر مقدم داشت اعاده کند تا ترتیب حاصل شود.
مراجع دیگر:
در صورت رعایت نکردن زمان انجام طواف حج
مسئله 1187
امام خمینی: اگر کسی طواف واجب را ـ چه طواف عمره و چه طواف حج و چه طواف نساء ـ فراموش کرد و برگشت و با زن نزدیکی کرد، باید یک هدی در مکه قربانی کند و احتیاط آن است که شتر باشد [م1187 ۱]و اگر می‌تواند، خودش برود و طواف و نماز آن را به جا آورد. و احتیاطاً در غیر طواف نساء سعی را هم به جا آورد [م1187 ۲]و اگر نمی‌تواند یا مشقت دارد نایب بگیرد.
آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، سیستانی: اگر طواف عمره فراموش شده، در مکه؛ و اگر طواف حج فراموش شده، در منا قربانی نماید و قربانی نمودن یک گوسفند کفایت می¬کند.
آیت‌الله سبحانی: باید یک شتر در مکه نحر کند و هر کدام از این سه طواف را با نماز آن اعاده نماید و در طواف حج و عمره اعمال مترتبه را نیز اعاده کند و اگر نمی‌تواند خود بازگردد و انجام دهد استنابه کند.
آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: کسی که تمام طواف یا بعض آن را فراموش کند و یادش نیاید تا به شهر خود برگردد و برای او مشکل باشد که به مکه مراجعت نماید و آنچه را فراموش کرده به جا آورد واجب است نایب بگیرد که برای او طواف کند و در این صورت بنا بر احتیاط واجب هدی بفرستد و احوط آن است که شتر باشد. آیت‌الله صافی بعد از «برای او طواف کند» می‌فرمایند: و نماز طواف بخواند و بنا بر احتیاط لازم سعی هم بنماید و در این صورت بنا بر احتیاط واجب هدی بفرستد، و احوط آن است که شتر باشد، و در مواردی که گفته شد باید وجوباً یا احتیاطاً بعد از اتمام و نماز طواف، اعاده نماید، نایب نیز به همان شرح عمل کند.
آیت‌الله فاضل: و احتیاط مستحب.
آیت‌الله مکارم: قربانی کردن گوسفند و اعاده سعی احتیاط مستحب است.
آیت‌الله سیستانی: اگر قبل از فوت وقت متذکر شود، باید سعی را اعاده کند و اگر بعد از آن باشد، مثلاً طواف عمره را پس از وقوف در عرفات متذکر شود یا طواف حج را پس از پایان ذی‌حجه متذکر شود طواف را قضا می‌کند و اعاده سعی لازم نیست و تا طواف را خودش یا نایبش انجام نداده‌اند آنچه بر او حرام شده است حلال نمی‌شود.
مسئله 1188
امام خمینی: اگر کسی طواف را ـ چه طواف عمره یا طواف زیارت ـ از روی جهل به مسئله به جا نیاورد و برگشت به محلِّ خود، باید حج را اعاده کند و یک شتر قربانی کند. [م1188 ۱]
آیت‌الله بهجت: وجوب ذبح یک شتر مطلقاً حتی در حال علم و عمد موافق احتیاط است.
آیت‌الله تبریزى:کفاره دادن یک شتر در ترک طواف حج از روی جهل به مسئله است، و اما در طواف عمره تمتع چنانچه از روی جهل به مسئله ترک شد، هرچند باید حج را در سال آینده اعاده کرد ولی کفاره ندارد.
آیت‌الله خویی: اگر کسی طواف عمره تمتع را از روی علم یا از روی جهل ترک کند به نحوی که قبل از وقوف عرفات نتواند آن را تدارک نماید عمره و حتی احرام عمره‌اش باطل می‌شود و باید در سال دیگر حج را اِعاده نماید و کفاره مذکوره اختصاص دارد به موردی که طواف حج را از روی جهل ترک کرده باشد.
آیت‌الله سبحانی: اگر طواف حج تمتع را ترک کند باید یک شتر در مکه قربانی کند و حج را اعاده نماید ولی اگر طواف عمره تمتع را از روی جهل به حکم و یا عمداً ترک کند باید حج را در سال بعد اعاده کند ولی کفاره ندارد ولی آنجایی که طواف عمره تمتع را عمداً یا از روی جهل ترک کرده، عمره او باطل می‌شود ولی هنوز به وطن برنگشته و در اثنا آگاه یا پشیمان شده است ولی به خاطر ضیق وقت نمی‌تواند طواف را انجام دهد حج او به حج افراد تبدیل می‌شود و در این صورت اعمال حج را به نیت حج افراد انجام بدهد و بعد از آن عمره مفرده بیاورد.
آیت‌الله سیستانی: کفاره در مورد طواف عمره مبنی بر احتیاط واجب است.
آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: چون احتمال می‌دهد در احرام باشد، احتیاطاً از نزدیکی با زن قبل از انجام عمره مفرده دوری نماید و یک شتر قربانی کند.
آیت‌الله فاضل: کفاره در طواف عمره بنا بر احتیاط است.
آیت‌الله مکارم: در ترک طواف عمره، قربانی احتیاط مستحب است و در طواف حج، احتیاط واجب است.
استفتائات
توجه: طبق فتوای ذیل یعنی مسئله 1173 طواف حج جزء اعمال واجب مکه هست و استفتائاتی که در مورد اعمال مکه پرسیده شده است بر طواف حج هم شامل می‌شود.
مسئله 1173
امام خمینی: اعمالی که در مکه واجب است به جا بیاورد:
امام خمینی: سئوال: اگر کسی تنها این ترس را داشته باشد که بعد از برگشت از منا، در اثر ازدحام نتواند طواف کند یا به مشقت بیفتد، آیا می‌تواند اعمال حج را مقدم دارد یا نه؟
آیت‌الله بهجت: تقدیم اعمال مکه برای کسی که پس از بازگشت از منا از ازدحام جمعیت می‌ترسد، جایز است ولی احتیاطاً بعد از برگشت از منا اعمال را تکرار کند و در صورت عدم امکان نایب بگیرد.
آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله مکارم: احتیاط آن است که مقدم دارد و بعداً اگر نتوانست برای طواف نایب بگیرد.
آیت‌الله زنجانی: در مورد اول تقدیم طواف و سعی واجب و مجزی است و در مورد دوم می‌توانند رجائاً مقدم کنند ولی اگر کشف خلاف شد مجزی نیست و تقدیم طواف نساء در هیچ‌یک از دو مورد جایز نیست.
آیت‌الله سبحانی: افرادی که دارای روحیه ضعیف هستند و یا حالت وسواسی و ترس از جمعیت دارند این حالت صرفاً مجوز تقدیم اعمال مکه بر وقوفین نمی‌شود.
آیت‌الله سیستانی: کسانی که بازگشت به مکه برای آنها مشکل است و یا طواف نمودن بعد از بازگشت از منا به علت ازدحام شدید جمعیت یا غیر آن برای آنها مشکل است می‌توانند مقدم دارند.
مسئله 1190
امام خمینی: سئوال: اعمال حج را به جهت خوف حیض، بر اعمال منا مقدم داشت، ولی چون طواف یا سعی را قطع کرده بود، به طوری که می‌باید اتمام و اعاده کند و چنین کرد، آیا بعد از اعمال منا بر او چیزی نیست؟
جواب: اگر وظیفه را انجام داده چیزی بر او نیست. [م1190 ۱]
آیت‌الله بهجت: اظهر جواز تقدیم برای صاحب عذر است و احوط آن است که تقدیم کند و بعد از آن اگر ممکن شود اعاده آن در ایام تشریق کند والاّ در باقی ماه ذی‌حجه اعاده نماید و اگر ممکن نشد استنابه نماید علی الأحوط و اگر می‌داند (مورد چهارم) که در تمام ماه ممکن نمی‌شود، پس بی‌اشکال تقدیم واجب است و احوط جمع بین تقدیم و استنابه است.
آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: تقدیم سعی و طواف نساء بر وقوف مجزی نیست گرچه احوط تقدیم سعی و اعاده آن است، بلی کسی که از بازگشت به مکه می‌ترسد همه اعمال مکه را می‌تواند مقدم کند.
آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: احتیاط آن است که بعد از برگشتن از منا، اگر ممکن شود در ایام تشریق وگرنه تا آخر ذی‌حجه طواف و سعی را دوباره به جا آورند.
مسئله 1191
امام خمینی: سئوال: آیا نایب هم، اگر خوف حیض یا مرض داشته باشد، می‌تواند اعمال حج را بر وقوفین و اعمال منا مقدم بدارد یا نه؟
آیت‌الله تبریزى: کسی که از رفتن به مکه یا از مباشرت به اعمال بعد از رجوع از منا بر جان خود می‌ترسد، او فقط می‌تواند طواف نساء و نمازش را نیز مقدم بدارد و بقیه طوایف معذورین، طواف حج و نماز آن را مقدم می‌کنند و بنا بر احتیاط مستحبّ، سعی را هم مقدم کنند و بعد در وقت خودش اعاده کنند و چنانچه سعی را مقدم کردند، احتیاط واجب آن است که در وقتش اعاده کنند.
آیت‌الله خویی: تقدیم طواف حج و نماز و سعی بر وقوفین در حج تمتع جایز نیست مگر برای پیرمردان یا زنی که بیم حیض شدن دارد، که این دو می‌توانند طواف حج و نمازش را قبل از وقوفین به جا آورده و سعی را در وقت خودش بنمایند و احوط این است که سعی را نیز مقدم داشته و در وقتش هم اعاده نمایند و اولی و بهتر نیز در صورت امکان، اعاده طواف و نماز است در ایام تشریق یا بعد از آن تا آخر ماه ذی‌حجه و کسی که از رفتن به مکه بر جان خود می‌ترسد می‌تواند طواف حج و نماز و سعی را بر وقوفین مقدم بدارد بلکه مقدم داشتن طواف نساء نیز عیبی ندارد و بعد از اعمال منا هر جا دلش بخواهد برود.
آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله سیستانی: جایز نیست.
آیت‌الله مکارم: همه را قبلاً انجام می‌دهند.
مسئله 1193
امام خمینی: سئوال: تقدیم اعمال مکه برای ذوی الأعذار جایز است یا لازم؟
آیات عظام بهجت، صافی، گلپایگانی: مگر برای کسی که یقین دارد بعد از برگشتن از منا و تا آخر ذی‌حجه امکان انجام آن را ندارد که در این صورت تقدیم واجب است.
آیت‌الله تبریزى: مگر اینکه بدانند یا اطمینان داشته باشند؛ چنانچه اعمال مکه را بر وقوفین مقدم نکنند، بعد امکان انجام آن را ندارند، که در این صورت واجب است طواف و نماز آن را مقدم کنند و بنا بر احتیاط مستحب، سعی را نیز مقدم و بعد اعاده کنند.
آیت‌الله زنجانی: بر کسانی که می‌ترسند نتوانند از منا به مکه بازگردند، واجب است تمام اعمال مکه ـ حتی طواف نساء ـ را بر وقوف عرفات، مقدم بدارند و عمل آنها مجزی است، هرچند کشف خلاف شود، اما سایر طوایفی که ذکر می‌شوند نمی‌توانند طواف نساء را مقدم بدارند و آنها عبارتند از: 1. کسانی که به جهتی مانند حیض یا پیری زیاد یا بیماری نمی‌توانند یا می‌ترسند که نتوانند اعمال مکه را پس از بازگشت از منا انجام دهند، بر اینها تقدیم طواف و سعی، واجب و مجزی است؛ 2. کسانی که طواف و سعی در زمان خودش بر آنها حرجی است؛ بر این گروه تقدیم طواف و سعی، جایز و مجزی است؛ 3. کسانی که خوف آن دارند که اعمال مکه در زمان خودش برای آنها ایجاد حرج کند، این گروه می‌توانند طواف حج و سعی را رجائاً مقدم کنند، که اگر بعداً معلوم شد واقعاً حرجی بوده مجزی است.
آیت‌الله سبحانی: مگر برای کسانی که می‌دانند تا زمانی که در مکه هستند و یا تا آخر ذی‌حجه عذرشان برطرف نمی‌شود و مجبور به استنابه می‌شوند که در این صورت واجب است خود اعمال را تقدیماً انجام دهند.
آیت‌الله مکارم: احتیاط واجب آن است که ترک نکنند.
مسئله 1194
امام خمینی: سئوال: کسانی که اعمال حج را مقدم بر وقوفین می‌نمایند، آیا باید اقرب زمان به موقفین را رعایت کنند؟
جواب: لازم نیست.
مراجع دیگر:
مسئله 1195
امام خمینی: سئوال: تشخیص عذر برای کسانی که اعمال حج را مقدم می‌دارند، بر عهده خود آنان است یا بر عهده گردانندگان گروه و مسئولین؟
آیت‌الله زنجانی: یعنی حاجی باید ببیند معمول مردم، وضعیت وی را عذر می‌دانند یا خیر و علم وسواس و علم کسی که کمترین دشواری را عذر می‌داند، ملاک نیست و باید به متعارف رجوع کند.
مسئله 1196
امام خمینی: سئوال: کسی که او را به وسیله تخت طواف می‌دهند، آیا می‌تواند اعمال حج خود را بر وقوفین مقدم بدارد؟
جواب: اگر در هر صورت باید او را طواف دهند و عذر دیگری نیست، نمی‌تواند مقدم بدارد.
مراجع دیگر:
مسئله 1198
امام خمینی: سئوال: شخصی که می‌تواند اعمال مکه را بر وقوفین مقدم بدارد، اگر جهلاً بدون احرام، اعمال مکه را انجام داد چه صورتی دارد؟
جواب: کفایت نمی‌کند [م1198 ۱]و باید یا قبل از وقوفین آنها را با احرام اعاده کند و یا بعد از وقوفین و اعمال منا، آنها را به جا آورد.
آیت‌الله بهجت: اگر شخصی به دلیل عذر، اعمال مکه را مقدم داشت، بعداً کشف شد که اعمال را بدون احرام انجام داده، به آن اکتفا نکند و احتیاطاً طواف و نماز و سعی را اعاده کند.
آیت‌الله مکارم: بنا بر احتیاط واجب.
مسئله 1199
امام خمینی: سئوال: آیا می‌تواند اعمال مکه را به نایب واگذارد، در صورتی که می‌تواند تأخیر بیندازد تا خود به جا آورد؟
جواب: با فرض اینکه می‌تواند خودش به جا آورد، ولو با تأخیر، تا آخر وقت نمی‌تواند نایب بگیرد.
مراجع دیگر:
مسئله 1200
امام خمینی: سئوال: در مناسک فرموده‌اید وقت انجام اعمال حج تا روز یازدهم است و بعید نیست که تا آخر ماه ذی‌حجه نیت کند، در صورتی که وقت انجام مناسک حج تا روز یازدهم باشد، اگر تأخیر انداخت چون محتمل است ظرف وجوب منقضی شده باشد آیا معصیت نموده است؟
جواب: معصیت نیست.
مراجع دیگر:
مسئله 1201
امام خمینی: سئوال: کسی که از منا برگشته و هنوز اعمال واجب مکه را انجام نداده، آیا می‌تواند طواف مستحبی انجام دهد و نیز در حال احرام عمره تمتع آیا می‌تواند قبل از انجام عمره، طواف مستحبی انجام دهد؟
آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: احوط این است شخصی که احرام حج تمتع بسته، پس از احرام و پیش از رفتن به عرفات، طواف مستحبی ننماید و چنانچه طواف نمود، بنا بر احتیاط بعد از طواف تلبیه را تجدید کند.
آیت‌الله زنجانی: در عمره و حج تمتع کسی که طواف واجبش ـ ولو طواف نساء ـ را انجام نداده نمی‌تواند طواف مستحب انجام دهد و اگر بعد از احرام حج و قبل از رفتن به عرفات، طواف مستحب کرد، بنا بر احتیاط مستحب، احرام را تجدید کند.
آیت‌الله سبحانی: کسی که محرم به احرام حج شده، تا طواف حج و طواف نساء را انجام نداده، نمی‌تواند طواف مستحب انجام دهد و اگر انجام داد، باید به نیت محرم شدن برای حج تمتع «لبیک» را تجدید کند.
آیت‌الله سیستانی: طواف مستحبی قبل از طواف عمره و حج اشکال ندارد ولی پس از احرام و قبل از رفتن به عرفات، به احتیاط واجب نباید طواف مستحبی کند و اگر کرد به احتیاط مستحب تلبیه بگوید.
مسئله 1202
امام خمینی: سئوال: آیا بعد از انجام اعمال منا، قبل از انجام اعمال مکه، می‌توان از مکه خارج شد یا خیر؟
