باب عمره
باب عمره: دری یک لنگه‌ای از درهای ضلع غربی مسجدالحرام بوده است. علت شهرت این در به باب عمره، ورود عمرهگزارانی که در تنعیم به قصد عمره مفرده مُحرِم می‌شدند، از این در به مسجدالحرام بوده است. در حکومت آل‌سعود، به باب ملک سعود تغییر نام یافت. این باب که از زیباترین درهای مسجدالحرام به شمار می‌رود، به فرمان منصور عباسی ساخته شده است. این باب در دوران‌های مختلف بازسازی و مرمت شده است ولی در گسترش اول دوران سعودی برداشته شد و به جای آن در گوشه ضلع غربی، دری اصلی برای مسجدالحرام با همان نام ساخته شد.
موقعیت و نام‌های باب
باب عمره، دری یک لنگه‌ای از درهای ضلع غربی مسجدالحرام بوده است. این در با 10 یا 11 پله به کف مسجدالحرام راه داشته است.[۱]این باب به سال 1390ش. در حکومت آل‌سعود، به باب ملک سعود تغییر نام یافت. عمرهگزارانی که در تنعیم به قصد عمره مفرده مُحرِم می‌شوند، از این در به مسجدالحرام پای می‌نهند. از این‌رو، از سده نهم ق. این باب در منابع بدین نام شهرت یافت.[۲]البته پیشتر به سبب قرار داشتن این باب در برابر محله بنی‌سهم، از تیره‌های قریش، به باب بنی‌سهم مشهور بود.[۳]برخی باب عمره را نام دیگر باب بنی‌جُمَح دانسته‌اند که با اندکی فاصله در همین ضلع مسجد قرار داشت.[۴]
بر پایه گزارشی، پیامبر(ص) و عاص بن وائل سهمی کنار این باب با یکدیگر دیدار کردند و عاص ایشان را ابتر خواند و سپس سوره کوثر نازل شد.[۵]در برخی روایات، نماز خواندن پیامبر در برابر این در گزارش شده است. [۶]
چگونگی ساخت باب
باب عمره که از زیباترین درهای مسجدالحرام به شمار می‌رود، [۷]به فرمان منصور عباسی (حک: 136-158ق.) در فاصله سال‌های 137-140ق[۸]ساخته شد.[۹]بر روی این در طاقی با ارتفاع10 ذرع (حدود پنج متر) و پهنای هفت ذرع (حدود 5/3 متر) بنا گشت.[۱۰]نیز در این دوره، بر چهار گوشه مسجدالحرام، چهار مناره ساختند و مناره‌ای که کنار این باب بنا گشت، به نام نخست باب مشهور شد.[۱۱]
بازسازی و مرمت باب
باب عمره در دوره حکومت بنی‌عباس، به سال 160ق. به دست مهدی عباسی (حک: 158-168ق.) بازسازی شد[۱۲]و مناره آن نیز بارها در دوران عباسیان و عثمانیان تجدید بنا گشت.[۱۳]این باب با دو مناره به ارتفاع 92 متر، یکی از چهار در اصلی مسجدالحرام در دوره سعودی است.[۱۴]
در رویدادهای سال 73ق. و در جریان حمله حجاج بن یوسف ثقفی به مکه برای سرکوبی فتنه عبدالله بن زبیر و محاصره مسجدالحرام که پناهگاه نیروهای ابن‌زبیر شده بود، از این باب یاد شده است. در این رویداد، نظارت بر ورود به این باب و بیرون رفتن از آن، به اهل قِنَّسرین، از شهرهای شام نزدیک حلب، اختصاص یافت.[۱۵]در گزارشی دیگر، به کشته شدن 80 تن از حاجیان در روز پنج‌شنبه 14 ذی‌حجه سال 677ق. بر اثر ازدحام برای بیرون آمدن از این باب اشاره شده است.[۱۶]
سرانجام باب
باب عمره به سال 1381ق. در گسترش اول دوران سعودی برداشته شد و به جای آن در گوشه ضلع غربی، دری اصلی برای مسجدالحرام با همان نام ساخته شد. این باب به ابعاد 38/5 در 10/3 متر و دارای سه ورودی مسین است.[۱۷]نیز یکی از دروازه‌های شهر مکه که باب زاهر نام داشته، به باب عمره مشهور بوده است.[۱۸]
پانویس
- ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص77، 93؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص128.
- ↑ اثارة الترغیب، ج1، ص109؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص128؛ التاریخ القویم، ج3، ص423.
- ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص77، 93؛ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص196؛ الاعلاق النفیسه، ص51-52.
- ↑ التاریخ القویم، ج3، ص423؛ نک: الاعلاق النفیسه، ص51-52.
- ↑ مجمع البیان، ج10، ص836.
- ↑ مسند احمد، ج6، ص399؛ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص109؛ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص67.
- ↑ رحلة ابن بطوطه، ج1، ص377؛ رحلة العبدری، ص367.
- ↑ التاریخ القویم، ج3، ص185؛ تحصیل المرام، ج1، ص386؛ الرحلة الحجازیه، ص215.
- ↑ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص163؛ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص77.
- ↑ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص196؛ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص93.
- ↑ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص203.
- ↑ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص129.
- ↑ التاریخ القویم، ج3، ص185؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص755؛ تحصیل المرام، ج1، ص386.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی، ص87.
- ↑ الطبقات، خامسه2، ص105؛ تاریخ طبری، ج6، ص190.
- ↑ شفاء الغرام، ج2، ص289-290.
- ↑ نک: موسوعة مکة المکرمه، ج4، ص374.
- ↑ رحلة ابن جبیر، ص79.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل باب عمره.
- اثارة الترغیب و التشویق: محمد بن اسحق الخوارزمی (م. 827ق.)، به کوشش الذهبی، مکه، مکتبة نزار مصطفی الباز، 1418ق؛
- اخبار مکه: الازرقی (م. 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق؛
- اخبار مکه: الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق؛
- الاعلاق النفیسه: ابن رسته (م. قرن3ق.)، بیروت، دار صادر، 1892م؛
- التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق؛
- تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م. 310ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛
- تاریخ عمارة المسجدالحرام: حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، 1400ق؛
- تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره: اصغر قائدان، تهران، مشعر، 1386ش؛
- تحصیل المرام: محمد بن احمد الصباغ (م. 1321ق.)، به کوشش ابن دهیش، 1424ق؛
- رحلة ابن بطوطه: ابن بطوطه (م. 779ق.)، به کوشش التازی، رباط، المملکة المغربیه، 1417ق؛
- الرحلة الحجازیه: اولیا چلبی، قاهره، دار الآفاق العربیه، 1999م؛
- رحلة العبدری: محمد العبدری (م. قرن8ق.)، به کوشش کردی، دمشق، دار السعدین، 1426ق؛
- شفاء الغرام: محمد الفاسی (م. 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق؛
- الطبقات الکبری: ابن سعد (م. 230ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق؛
- مجمع البیان: الطبرسی (م. 548ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1406ق؛
- مسند احمد: احمد بن حنبل (م. 241ق.)، بیروت، دار صادر؛
- موسوعة مرآة الحرمین الشریفین: ایوب صبری پاشا (م. 1290ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، 1424ق؛
- موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره: احمد زکی یمانی، مصر، مؤسسة الفرقان، 1429ق.