نهر علقمه

موقعیت

امروزه نهر علقمه از میان رفته است.

بر پایه گزارش ابن خردادبه (م. حدود ۳۰۰ق) و مسعودی (م.۳۴۵یا ۳۴۶ق)، زماني که فرات به هيت و الانبار که در دو طرف فرات قرار دارد مي‌رسید، به دو شاخه تقسيم شده، شاخه‌اي به سمت غرب رفته و به نهر علقمه معروف بود و سرانجام به کوفه مي‌رسید. برخی دیگر نیز، نهر علقمه را جدا شده از فرات، میان هیت و الانبار و متمایل به جنوب دانسته‌، که سرانجام به قصر هیبره و شهرهای کوفه و حله می‌رسیده است.

به باور عبدالحسین کلیدار، آنچه امروزه از نهر علقمه باقي مانده، مربوط به بخشي است که به شمال مرقد «عون» رسیده و به سمت جنوب راه کج مي‌کند و به غاضريه در ساحل شرقي و منطقه مربوط به اسکان بني‌أسد مي‌رسد؛ به موازات غاضريه، در ساحل غربي نهر علقمه، شريعه امام صادق(ع) قرار گرفته است. پلي به نام پل غاضريه، حلقه وصل ميان علقمه و شريعه امام صادق(ع) است؛ سپس به طرف شمال غربي منحرف شده و به نحوي متمايل به ضلع شرقي کربلا است تا به آستان حضرت عباس(ع) مي‌رسد و در حقيقت، آبی که به دور قبر او در حال چرخش است، از آنجا تغذيه مي‌گردد. پس از عبور از بين‌الحرمين به سمت جنوب شرقي کربلا به راه خود ادامه داده تا اينکه به منطقه نينوا رسیده و در این‌جا دو نهر نينوا و علقمه به هم وصل شده و به هر سرزميني مي‌رسند، آن را سيراب مي‌کنند. در اين مسير، پي‌درپي به سمت ضلع جنوبي و شرقي، به صورت مارپيچ تغيير جهت مي‌دهد. در ميانه راه نجف و کربلا به خان حماد رسیده و يکباره به طرف شرق تغيير مسير داده و رود هندي را قطع مي‌کند تا اينکه کاملا شرق کوفه را پوشش مي‌دهد و امروز نيز آثارش قابل مشاهده است.

در سال ۱۴۴۰ق. (۲۰۱۸م)، آستان امام حسین(ع)، طی پروژه مشترکی با دانشگاه دورهام انگلیس، به دنبال تعیین مسیر نهر علقمه در زمان رویداد عاشورا بوده است.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله نهرهای کربلا در منابع تاریخی، سید عبدالحسن کلیدار، ترجمه محمدحسین خوشنویس، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره بیست و هشتم، پاییز 1395، ص76 است.

العتبة الحسینیة المقدسة.

معارف الرجال، محمد حرز الدین، مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، مطبعة الولایة، قم، ۱۴۰۵ق.