حرم مکی
واژه
واژه حرم، از ریشه «ح ر م» و در واژگان به معنای ممنوع بودن و حرمت است.[۱] به مکه به سبب حرمت و احترامی که دارد و نیز ممنوع بودن برخی چیزها در آن، حرم مکی گفته شده است.[۲] فرد منسوب به حرم مکی را «حرمی» می‌نامند.[۳]
پیشینه
در مورد زمان حرم شدن مکه، در روايات، به سه دوره تاريخي اشاره شده است: هنگام آفرینش آسمان‌ها و زمین،[۴] پس از هبوط حضرت آدم(ع)[۵] و دوران حضرت ابراهیم(ع).
آيه 37 ابراهيم/14 گوياي آن است که مکه، پيش از حضرت ابراهیم(ع) نيز، حرمت داشته است.[۶]
احترام
پیامبران و ملت‌های پیش از اسلام، برخورد احترام‌آمیزی با حرم مکی داشته‌اند.[۷] بر پایه روایتی، حضرت ابراهیم(ع) و اسماعیل(ع) به امر خداوند پیش از ورود به حرم مکی، پیاده شده و غسل کردند.[۸]
در جاهلیت نیز حرم مکی مورد احترام مشرکان بود. برای نمونه، آنها به احترام حرم، متعرض مجرم نمی‌شدند.[۹] ولی جرهمیان، پس از سرپرستی خود بر حرم، به هتک حرمت آن پرداختند.[۱۰]
در دین اسلام، بر احترام حرم و ساکنان آن تأکید شد.[۱۱] حرمت و احترام ویژه حرم، سبب شده تا خواندن نماز در هر جای آن فضیلت داشته باشد.[۱۲] بر پایه روایتی، امام صادق(ع) وقتی به حرم رسيد، از مرکب پياده شد، غسل کرد و با پای برهنه وارد حرم شد.[۱۳] بر پایه روايتی از اهل سنت، هر حسنه در حرم برابر با صد هزار حسنه عادی است.[۱۴]
با این همه، برخی حاکمان بلاد اسلامی، حرمت حرم مکی را شکستند. برای نمونه، سپاهیان یزید بن معاویه در سال ۶۴ق.[۱۵] و حجاج از طرف عبدالملک مروان در سال ۷۳ق.[۱۶] به حرم مکی یورش بردند.
امنیت
در جاهلیت هر کسی به حرم پناهنده می‌شد در امان بود. در دوران اسلام نیز پناهنده به حرم، گرچه مجرم باشد، تا زمانی که در حرم باشد در امان است؛ جز اينکه در حرم مرتکب جرمی شده باشد.[۱۷] امنیت حرم مکی در آیه‌های پرشماری مانند آیه ﴿وَ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِنا ﴾[یادداشت ۱][۱۸] مورد توجه قرار گرفته است.
درباره اینکه امنیت حرم مکی، امری تکوینی و ذاتی است یا تنها تشریعی است اختلاف نظر است.[۱۹]
حدود
درباره حدود حرم مکي، نظرات مختلفی گفته شده است.[۲۰] عالم مالکی و تاریخ‌نگار، تقی‌الدین فاسی (۷۷۵-۸۳۲ق)، گزارش جامعي از نظرات مختلف آورده است.[۲۱]
به گفته قاضی بن براج فقیه شیعی، حد حرم به سمت مدينه سه میل، به سمت يمن هفت، به سمت عراق هفت، به سمت جده ده و به سمت طائف يازده ميل است.[۲۲] و به گفته برخی دیگر، حد حرم، چهار فرسخ در چهار فرسخ است.[۲۳]
بر پایه پژوهش‌های ميدانيِ برخي محققان معاصر، فاصله حد حرم با واحد متر از راه طائف 18333 متر، از سوي عراق ۱۳۳۵/۵ متر، از طريق تنعيم (راه مدينه) 6148 متر و از سمت يمن ۱۲۰۰۹/۷۵ متر است.[۲۴]
آداب
حرم مکي آداب ويژه‌اي دارد.[۲۵] برای نمونه، با طهارت و غسل وارد شدن،[۲۶] دعاي مخصوص خواندن[۲۷] و احرام بستن.[۲۸]
احکام
برای کسانی که وارد حرم مکی می‌شوند احکام ویژه‌ای است. برخی از آن احکام چنین است:
- به باور فقیهان شیعه، اگر کسي وارد حرم شود و پيش از انجام مناسک حج بمیرد، از حجة الاسلام او کفايت مي‌کند.[۲۹]
- بر پایه روايات[۳۰] و نيز ديدگاه فقیهان شیعه،[۳۱] اگر کسي در حرم کسی را کشت، ديه آن يک‌سوم بیشتر می‌شود.
- بر پايه روایات شيعه[۳۲] و اهل سنت[۳۳] و نيز به باور فقيهان اسلامي[۳۴]، کندن، بريدن و اتلاف درختان و گياهان حرم جايز نيست. برخي درختان ميوه[۳۵] و برخی گیاهان[۳۶] استثنا شده‌اند.
- بر پایه دیدگاه فقیهان شیعه[۳۷] و سنی[۳۸] ورود مشرک و کافر به حرم جایز نیست.
پانویس
- ↑ مفردات، ص229؛ لسان العرب، ج12، ص122، «حرم».
- ↑ معجم مقاييس، ج2، ص45؛ مفردات، ص230، «حرم».
- ↑ العين، ج3، ص221؛ تاج العروس، ج16، ص141؛ لسان العرب، ج12، ص120، «حرم».
- ↑ صحيح البخاري، ج2، ص214؛ الكافي، ج4، ص225؛ من لا يحضره الفقيه، ج2، ص245-246.
- ↑ من لايحضره الفقيه، ج2، ص192؛ الکافي، ج4، ص195؛ وسائل الشيعه، ج13، ص221؛ اخبار مکه، الازرقي، ج1، ص37-38؛ الزهور المقتطفه، ص33؛ شفاء الغرام، ج1، ص105.
- ↑ التفسير الکبير، ج19، ص104.
- ↑ الام، ج2، ص154؛ معرفة السنن، ج4، ص167.
- ↑ الکافي، ج4، ص202-203.
- ↑ شفاء الغرام، ج1، ص130؛ المفصل، ج11، ص160.
- ↑ اخبار مکه، الازرقي، ج1، ص57؛ السيرة النبويه، ج1، ص199؛ المنمق، ص127.
- ↑ رک: الكافي، ج4، ص226؛ من لايحضره الفقيه، ص245-246؛ صحيح البخاري، ج2، ص214.
- ↑ وسائل الشيعه، ج5، ص274؛ فتح الباري، ج3، ص55-56.
- ↑ التهذيب، ج5، ص97.
- ↑ السنن الکبري، ج4، ص331؛ عمدة القاري، ج9، ص130.
- ↑ تاريخ الطبري، ج4، ص383.
- ↑ تاريخ الطبري، ج5، ص29.
- ↑ التبيان، ج2، ص537؛ كنز الدقائق، ج3، ص171.
- ↑ سوره آل عمران (۳)، آیه ۹۷.
- ↑ رک: التبيان، ج8، ص165؛ اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص357-360؛ تسنيم، ج6، ص597؛ جرعه‌اي از صهباي حج، ص72-73.
- ↑ الاحکام السلطانيه، ج2، ص164-165؛ النهايه، ص234.
- ↑ شفاء الغرام، ج1، ص108-127.
- ↑ المهذب، ج1، ص273.
- ↑ جواهر الکلام، ج20، ص301.
- ↑ الحرم المكي الشريف، ص157-158.
- ↑ المجموع، ج7، ص467-469؛ ج8، ص5؛ نک: لب اللباب، ص294-295.
- ↑ التهذيب، ج5، ص97؛ المقنعه، ص399.
- ↑ وسائل الشيعه، ج13، ص195؛ المجموع، ج8، ص5.
- ↑ المبسوط في فقه الاماميه، ج1، ص311-312؛ الشرح الکبير، ج3، ص206.
- ↑ جواهر الکلام، ج17، ص295-296؛ تحرير الوسيله، ج1، ص382-383؛ العروة الوثقي، ج4، ص391.
- ↑ الکافي، ج4، ص14.
- ↑ المبسوط في فقه الاماميه، ج7، ص116-117؛ المختصر النافع، ج2، ص302.
- ↑ الكافي، ج4 ص230-231؛ التهذيب، ج5، ص379-380.
- ↑ سنن النسايي، ج5، ص211.
- ↑ جواهر الكلام، ج18، ص413؛ المبسوط، سرخسي، ج4، ص103؛ تذکرة الفقها، ج7، ص372.
- ↑ من لايحضره الفقيه، ج2، ص255.
- ↑ تذکرة الفقهاء، ج7، ص365؛ السنن الکبري، ج5، ص201؛ نک: الشرح الکبير، ج3، ص367.
- ↑ المبسوط في فقه الاماميه، ج2، ص47؛ کنز العرفان، ج1، ص46.
- ↑ الام، ج1، ص71؛ ج4 ص187؛ المحلي، ج4، ص243.
- ↑ هر کس وارد حرم شود، در امان است.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل [ حرمین، ج۷].