بازسازی مسجدالنبی (دوره سعودی)

بازسازی مسجدالنبی (دوره سعودی)، با حاکمیت آل سعود بر عربستان و در اختیار گرفتن حرمین، همواره توسعه و بازسازی مسجدالنبی را مدنظر داشته و در دستورکار خود قراردادند.

اقداماتی که در این دوره انجام شد به اختصار بدین ترتیب است:

بازسازی مسجد و افزایش مساحت آن تا 16327متر مربع در دوره ملک عبدالعزیز

فوت عبدالعزیز و ادامه یافتن بازسازی در دوره ملک سعود

اضافه شدن زمین به مسجد و ایجاد مصلی همراه با سایبان در دوره ملک فیصل

خریداری و ضمیمه شدن زمین و خانه‌های اطراف به زمین مسجد در دوره ملک خالد

ایجاد مصلایی در پشت بام، نصب پله برقی، ساختن تالار برای نماز بر جنازه، سایبان متحرک در رواق‌ها، در دوره ملک فهد

ملک عبدالعزیز

نوشتار اصلی: بازسازی مسجدالنبی (ملک عبدالعزیز)در این دوره برای توسعه مسجد، خانه‌های اطراف خریداری شد.

مساحت مسجد پس از بازسازی یه 16327متر مربع رسید.

در این بازسازی بخش مسقف قبله‌ای شامل، گنبد خضرا، حجره مطهر، محراب پیامبر، روضه شریفه، منبر، ستون‌های باستانی، مأذنه رئیسیه، مأذنه باب السلام از دوره مجیدی برجای ماند. و توسعه و بازسازی در قسمت‌های دیگر انجام شد. مجری طرح شیح محمد بن لادن بود.

در حین بازسازی در سال 1372قمری ملک عبدالعزیز درگذشت و پسرش ملک سعود برجای نشست. او نیز مانند پدر، کار بازسازی را پیش برد.

زمین صحن با مرمر خنک کننده پوشانده و در رواق‌ها برای ایجاد روشنایی، نورافکن قرار گرفت.

ستون‌ها برای استحکام بیشتر تا نیمه با بتن پوشانده شد.

در این دوره علاوه بر چهار در اصلی، از درهای: باب صدیق، باب عمر، باب عثمان، باب عبدالعزیز، باب سعودی و باب مجیدی نام برده شده است.

سقف با سطوح مربعی شکل مزین به نقوش گیاهی پوشانده شد.

در این دوره علاوه بر مناره رئیسیه و مناره باب السلام که از دوره مجیدی به‌جا مانده بود، 4 مناره دیگر نیز وجود داشت.  

ملک فیصل

در این دوره با افزایش شمار زائرین، گسترش مساحت مسجد مدنظر قرار گرفت.

بنابراین 35000 متر مربع به زمین مسجد اضافه شد. این افزایش فضا مربوط به مسجد نبود بلکه مصلایی بزرگی ایجاد شد به همراه سایبان تا نمازگزاران در آن نماز بخوانند.

بار دیگر 5550 متر مربع دیگر اضافه شد که سایبان نیز داشت. ایجاد این فضای جدید نمازگزان زیادی را دربرمی‌گرفت.

ملک خالد

در این دوره، 43000 متر مربع، سایبان به زمین خارج از مسجد اضافه شد. این توسعه شامل ساختمان مسجد نبود.

برای این توسعه خانه و املاک در جهت جنوبی غربی خریداری شد و زمینش پس از هموار شدن به زمین مسجدالنبی ضمیمه شد.

این توسعه بازار پارچه فروشان در جنوب غربی مسجد، که در 18 رجب 1397ه.ق آتش گرفت را نیز شامل می‌شد.

همچنین توسعه تا خیابان العینیه و مواضع وضو رو به روی مسجد از سمت غربی ادامه یافت.

همه خیابان‌ها و خانه‌هایی که در این سمت بود، از جنوب تا شمال تا شارع الساحه و از دیوار غربی حرم تا المناخه جز مسجد شد.

بخشی از این قسمت پارکینگ خودروها شد.

بخشی نیز به صورت سرپوشیده مجهز به چراغ‌های پرنور و بادبزن‌ها و بلندگو، برای رفاه زائرین ایجاد شد.

ملک فهد

نوشتار اصلی: بازسازی مسجدالنبی (ملک فهد)بازسازی این دوره، در سال 1405ه.ق آغاز شد.

اجرای طرح برعهده مؤسسه بن لادن بود.

برای اجرای طرح، خانه‌ها و زمین‌های اطراف مسجد خریداری شد. توسعه مسجد در جهات شمالی، غربی و جنوبی بود.

همچنین فضایی در پشت بام مسجد برای نماز ایجاد شد به مساحت 67000 متر مربع که ظریفیت 90000 نمازگزار را داشت.

مساحت مسجد در نهایت 165500 بود که گنجایش 257000 نماز گزار را داشت.

در این زمان سایبان‌های خودکار ایجاد شد تا نمازگزاران را از نور خورشید و باران مصون نگه‌دارد. این سایبان‌ها به صورت خودکار عمل می‌کردند.

در این زمان برای راحتی نمازگزارن طبقه بالا پله برقی کارگذاشته شد.

تالار نماز بر جنازه، در این زمان ایجاد شد و اولین نماز بر جنازه رمضان 1415ه.ق خوانده شد.

منار‌ه‌ها در این دوره 10 عدد ذکر شده است.

سقف متحرک نیز در این دوره ایجاد شد.

در این دوره 83 ورودی برای حرم نبوی ذکر شده‌است.

جستارهای وابسته

مسجدالنبی، بازسازی مسجدالنبی (ملک فهد)، بازسازی مسجدالنبی (ملک عبدالعزیز)

منابع

• تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ناجی محمدحسن عبدالقادر الانصاری، ترجمه عبدالمحمد آیتی، مشعر، 1378

• مدینه منوره،تحولات عمرانی و میراث معماری، صالح لمعی مصطفی، ترجمه صدیقه وسمقی، تهران،سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1372