مسجد ثنیة الوداع
اطلاعات اوليه | |
---|---|
کاربری | مسجد |
مکان | عربستان * مدینه * مدخل ورودی شهر از سمت شام و در میان جاده احد |
وقایع مرتبط | استقبال مردم مدینه از پیامبر اسلام(ص) * تجهیز سپاه اسلام توسط پیامبر در جنگ تبوک |
مشخصات | |
وضعیت | فعال |
|
مسجد ثَنِیَّةُ الوداع، مسجدی در شهر مدینه و بر تپه ثنیة الوداع بوده است كه از تاریخ 1406 قمری تخریب شده است. مسجد ثنیة الوداع در موقعیت شمالی شهر مدینه و شرقی کوههای سَلع و ذُباب، ابتدای وروردی مدینه از سمت شام محسوب میشده است. فاصله مسجد تا مسجد نبوی کمتر از یک کیلومتر و جایگاه امروزی آن حد فاصل خیابان ابوبکر معروف به خیابان سلطانه و خیابان سید الشهداء است.
مسجد ثنیة الوداع بنایی ساخته شده از بتن بود که یک حیاط اصلی، رواق و یک گلدسته داشت.
موقعیت جغرافیایی
ثنیة الوداع گردنهای در شمال مدینه در مسیر شام بود. این ثنیه محل توقف پیامبر(ص) هنگام عزیمت به غزوه تبوک[۱] و نیز محل غارت گله شتران ایشان بوده است.[۲] به گفته عبدالعزیز کعکی نویسنده کتاب معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ مسجد ثنیة الوداع واقع بر تپه ثنیة الوداع در ضلع شمالی مدینه به فاصله کمتر از یک کیلومتر تا مسجد نبوی است.[۳] تپه ثنیة الوداع در سمت راست و جهت شرقی کوههای سَلْع و ذُباب قرار دارد. به گفته کعکی این تپه و مسجد به جهت توسعه میدان و احداث خروجی زیرگذر مناخه در سال 1406ق به صورت کامل تخریب شده است.[۴]
او معتقد است این مسجد در مکان مسجد بنی خداره که سابقا پیامبر(ص) در آن نماز گذاشته و سر خود را تراشیده ساخته شده است.[۵] کعکی میگوید قدیمی ترین نشانهای که ازمسجد ثنیه الوداع یافته است عبارتی از قرن هشتم هجری است که عبدالعزیز مطری در آن نام این مسجد را برده است.[۶] کعکی احتمال اینکه این مسجد از بناهایی باشد که در دوران عمران و آبادی مدینه زمان خلافت عمر بن عبدالعزیز بنا شده و بعد از سالها دوباره بازسازی و توسعه یافته را قوی میداند.[۷]
معماری مسجد
به گفته کعکی مسجد ثنیة الوداع بصورت بنائی ساخته شده از بتن است که ورودی اصلی آن در جهت غرب مسجد و دارای دری فرعی در قسمت شرق است. برای ورود به مسجد به جهت ارتفاع بنا از سطح زمین باید مسیری پلکانی کوتاهی جهت ورود به آن طی شود.[۸] این مسجد متشکل از یک حیاط اصلی، یک حیاط فرعی در ضلع شرقی، یک مأذنه و صحن داخلی مسجد است.[۹]
رواق مسجد
صحن داخلی مسجد مستطیلی شکل و دارای طول 12 متر در جهت جنوب و شمال و عرض تقریبی 8 متر موازات شرق و غرب است. رواق مسجد دارای 6 پنجره بر دیوارهای شرق، غرب و جنوب است.[۱۰] سقف رواق شش تیرچه دارد که 4 ستون استوانهای زیر آن واقع شده است و محراب آن به صورت نیم دایره ای به قطر تقریبی یک متر است که از دیواری که به سمت قبله است بیرون زده شده و از خارج مسجد نیز محل نیمدایره محراب قابل مشاهده است. در این محراب هیچ گونه آثار زینت وجود ندارد و دیوار مسجد تا حدود یک متر از زمین به رنگ سبز رنگآمیزی شده است.[۱۱]
حیاط مسجد
حیاط مسجد دارای طول 12 متر و عرض 7.5 متر از شمال به جنوب است که در جانب غربی آن درب اصلی مسجد وجود دارد. و در جهت شرقی، حیاط کوچکی وجود دارد که ظاهرا بعد از بازسازی مسجد به آن ملحق شده و بواسطه دری کوچک به حیاط اصلی متصل میشود.[۱۲]
مأذنه مسجد
این مسجد دارای یک مأذنه است که در قسمت شمال غربی مسجد و حیاط اصلی واقع شده است و درب آن رو به شرق است. بالای ماذنه به صورت هشت ضلعی بنا شده است که ارتفاع آن تا زمین حدود 5.5 متر است. بالای ماذنه و در ورودی این هشت ضلعی استوانهای به طول تقریبی دومتر و سقفی مخروطی وجود دارد که بر این استوانه محاط است.[۱۳]
پانویس
- ↑ دلائل النبوه، ج5، ص265-266.
- ↑ السیرة النبویه، ج2، ص281.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133-134.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص137.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص137.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص138.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص138.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص139.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص139-140.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص141-142.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص142-143.
منابع
- معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، عبدالعزیز الکعکی، بیروت، 2011م.
- دلائل النبوه، البیهقی، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405ق.
- السیرة النبویه، ابن هشام، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه.