زیارت‌نامه
زیارت‌نامه متنی است که هنگام زیارت امامان یا امامزادگان خوانده می‌شود. برخی زیارتنامهها مانند زیارت‌نامه حضرت ابوالفضل و زیارت‌نامه حضرت معصومه مأثور هستند یعنی از معصوم نقل شده‌اند و برخی هم غیرمأثورند که توسط عالمان نوشته شده است.
زیارتنامهها معمولا ساختار مشابه دارند؛ با سلام آغاز می‌شوند، با عرض ارادت به معصومین و برائت از دشمنان ادامه می‌یابند و با دعا و بیان درخواست‌های دنیوی و اخروی به پایان می‌رسند.
معرفی
زیارت‌نامه متنی است که هنگام زیارت قبر هریک از اهل‌بیت(ع) یا برخی از امامزادگان خوانده می‌شود و حاوی سلام و درود زائر نسبت به مدفون در آن مرقدها است.[۱]
انواع زیارت‌نامه
زیارت‌نامه به دو دسته مأثور (یعنی زیارت‌نامه‌ای که از معصومان نقل شده باشد)[۲] و غیر مأثور (توسط غیر معصوم مانند عالمان نوشته شده باشد) تقسیم می‌شود.[۳]
برخی زیارتنامههای مأثور عبارتند از: زیارت امین الله، زیارت جامعه کبیره، جامعه صغیره، زیارت عاشورا، زیارت اربعین، زیارت ناحیه مقدسه، زیارت آل یاسین، زیارت رجبیه، زیارت‌نامه حضرت ابوالفضل و زیارت‌نامه حضرت معصومه.[۴]
برخی زیارتنامههای غیرمأثور هم عبارت است از مانند زیارت‌نامه حضرت عبدالعظیم حسنی و زیارت امامزادگان.[۵]
عالمان دین کتاب‌های متعددی به صورت مجموعه‌های زیارات تدوین کرده‌اند که آمیخته‌ای است از زیارت‌های مستند و منقول از معصومین و زیاراتی که انشای علمای بزرگ است. همچنین زیارتنامهها در یک سطح از اعتبار نیستند و برخی از سند معتبری برخوردار بوده و بعضی سند معتبری ندارند.[۶]
منبع‌شناسی
.jpg)
از منابع اولیه و مهم زیارت‌نامه به کتاب‌هایی مانند کامل الزیارات اثر ابن قولویه قمی (درگذشت: ۳۶۹ق)، المزار اثر شیخ مفید (درگذشت: ۴۱۳ق)، المزار الکبیر اثر ابن‌مشهدی (درگذشت ۶۱۰ق)، المصباح الزائر و جناح المسافر از سید بن طاووس (درگذشت: ۶۶۴ق)، المزار اثر شهید اول (درگذشت: ۷۸۶ق)، تحفه الزائر اثر علامه مجلسی (درگذشت: ۱۱۱۰ق) و هدیة الزائرین از شیخ عباس قمی (درگذشت: ۱۳۵۹ق) اشاره شده است.[۷]
ساختار و محتوای زیارتنامهها
زیارتنامهها ساختار مشابهی دارند. به طور کلی زیارتنامهها با اذن دخول یا سلام آغاز می‌شود و با صلوات بر محمد و آل محمد یا معصومی که زیارت می‌شود و نیز عرض ارادت و محبت به ساحت معصومان و ابراز خشم و دشمنی نسبت به دشمنان اهل‌بیت(ع) ادامه می‌باید. در نهایت با دعا و بیان درخواست‌های دنیوی و اخروی به پایان می‌رسد.[۸]
محتوای زیارتنامههای اهل‌بیت نیز دربردارنده معارف دینی مانند مباحث خداشناسی و توحید،[۹] نبوت و امام‌شناسی هستند.[۱۰]
زیارتنامههای مکه و مدینه
برای زیارت برخی از مکان‌های مقدس و مزارهای شهر‌های مکه و مدینه زیارت‌نامه‌هایی وجود دارد.
زیارتنامههای مکه
از جمله زیارتنامههای مزارهای مکه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
زیارتنامههای مدینه
از جمله زیارتنامههای مزارهای مدینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۹۷؛ فرهنگ عاشورا، ص۲۲۱.
- ↑ «ساختارشناسی زیارات مأثور اهل‌بیت علیهم‌السلام»، ص۷۵.
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۱۱۴.
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۱۱۵ تا ص۱۲۸.
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۱۲۹.
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۱۴۷.
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۱۰۳ تا ص۱۱۱. «کتابشناسی مزارات»، ص۱۴۰ تا ۱۶۰.
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۱۴۰.
- ↑ «جایگاه توحید در زیارتنامههای اهل‌بیت علیهم السلام»، ص۱۰۷.
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۱۶۸ تا ۱۷۴؛ فرهنگ عاشورا، ص۲۲۱.
منابع
- «جایگاه توحید در زیارتنامههای اهل‌بیت علیهم السلام»، کاظمی، محمد، سراج منیر، شماره ۵، بهار ۱۳۹۱ش.
- «ساختارشناسی زیارات مأثور اهل‌بیت علیهم‌السلام»، حسنی بافرانی، طلعت ؛ تقوی، فاطمه، پژوهش‌نامه حکمت اهل‌بیت علیه‌السلام، شماره ۳، تابستان ۱۳۹۳ش
- «کتابشناسی مزارات»، حسینی، داود، فرهنگ زیارت، شماره ۵۰، بهار ۱۴۰۱ش.
- فرهنگ عاشورا، محدثی، جواد، قم، نشر معروف، ۱۳۷۶ش.
- مزارها و زیارتنامهها، حیدری، مجتبی، تهران، مشعر، ۱۴۰۴ش.