جعرانه

جعرانه منطقه‌اي است در شمال شرقي مکه که در فاصله حدود 29 کيلومتري مسجدالحرام و بالاي دره سَرِف (از وادي‌هاي شمالي مکه) قرار دارد. پیامبر اکرم در سال نهم هجرت در بازگشت از محاصره طائف از این مکان به قصد عمره،احرام بست و راهی مکه شد، به همین دلیل این مسلمانان جعرانه را از امکانی می‌دانند که احرام بستن از آنجا برای عمره مستحب است.

جعرانه

منطه‌ای است در شمال شرقی مکه در فاصله ۲۹ کیلومتری مسجدالحرام^[۱] که از سکونت‌گاه‌هاي قبيله هذيل بود.^[۲] برخی این نام را با تشديد و به صورت جِعِرّانه خوانده اند که از نظر شافعي قرائتي غلط است^[۳] در مقابل، برخي هر دو قرائت را صحيح دانسته‌اند.^[۴]

به گزارشي، نام جعرانه برگرفته از لقب زني به نام ريطه يا رائطه، دختر کعب، مادر و به نقلي همسر اسد بن عبدالعزي، سرسلسله بني‌اسد از تيره‌هاي قريش، است. ^[۵]

جعرانه را به عنوان آبگاه و چاه نیز در منابع توصیف کرده‌اند^[۶] و این به دلیل وجود آب‌هاي گوارا در جعرانه، از جمله آبي که به برکت حضور پيامبر(ص) در اين منطقه، در سال هشتم، از زمين جوشيد و آن حضرت از آن نوشيد.^[۷]

ناصر خسرو (م.481ق.)از وجود دو چاه، به نام «بئر الرسول» و «بئر علي بن ابي‌طالب»، خبر داده است. ^[۸]

محل احرام پیامبر(ص)

پيامبر(ص) در سال نهم هجری، پس از بازگشت از محاصره طائف، در شب چهارشنبه، دوازده روز مانده به پايان ذي‌قعده، از مکاني در پايين تنگه و در انتهاي دره جعرانه که طي مدت اقامت در جعرانه در آن‌جا نماز مي‌خواند، احرام بست و براي انجام عمره عازم مکه شد.^[۹]

از آن زمان نماز و احرام از این مکان براي انجام عمره مستحب شمرده شده و جعرانه به همراه تنعيم و حديبيه به عنوان ادني الحل از ميقات‌هاي عمره مُفرده است.^[۱۰] مذاهب مالکي،^[۱۱] حنبلي^[۱۲] و شافعي^[۱۳] ، جعرانه را بهترين ميقات عمره از مکه مي‌دانند. در حالي که حنفي‌ها تنعيم را بر جعرانه مقدم مي‌دارند.^[۱۴] فقهاي اماميه نيز از افضيلت احرام از جعرانه، در عمره مفرده، سخن گفته‌اند.^[۱۵] همچنين مستحب است حاجيان، براي انجام عمره حج قِران و افراد ، از اين ميقات احرام ببندند.^[۱۶]

مسجد جعرانه

جعرانه منابع قرن سوم از ساخت دو مسجد در جعرانه، يکي در قسمت انتهايي دره و در مکان نماز و احرام پيامبر(ص)، بدون ذکر نام سازنده آن، و دومين مسجد در قسمت ابتدايي دره و نزديک‌تر به مکه، گزارش داده و ساخت آن را به مردي از قريش نسبت داده‌اند،^[۱۷] بعدها در منابع قرن نهم به بعد، همواره از يک مسجد در جعرانه ياد شده که آن را از سويي مکان احرام پيامبر(ص) دانسته و از سوي ديگر از مردي قريشي، به عنوان سازنده آن، ياد کرده‌اند.^[۱۸] محمد طاهر کردی در تاریخ القویم از بازسازي اين مسجد، در سال ۱۲۶۳ قمری، توسط همسر يکي از شاهان حيدرآباد هند، ياد کرده است.اين مسجد که به نام مسجد الرسول شناخته مي‌شود، و در آغازِ حد حرم و در قسمت چپ دره قرار دارد، در سال ۱۳۷۰ق. بار ديگر بازسازي شد و سپس در ۱۳۸۴ قمری توسط اداره اوقاف عربستان سعودی توسعه يافت. بناي فعلي مسجد ۱۶۰۰ مترمربع و معماري آن شبيه مسجد تنعيم است.

↑ معجم معالم الحجاز، ج2، ص151.
↑ معجم قبائل المملکة العربية السعوديه، ص879
↑ تصحيفات المحدثين، ج1، ص250؛ تاج العروس، ج6، ص200-201، «جعر»؛ عدة الانابه، ص221-222
↑ تهذيب الاسماء، ج3، ص58؛ نک: معجم معالم الحجاز، ج2، ص149
↑ شفاء الغرام، ج1، ص384؛ الجامع اللطيف، ص295؛ التاريخ القويم، ج5، ص162
↑ الجبال و الامکنه، ج1، ص95
↑ اخبار مکه، الفاکهي، ج5، ص68-69.
↑ سفرنامه ناصرخسرو، ص137.
↑ المغازي، ج3، ص958-959؛ الطبقات، ج2، ص117
↑ العروة الوثقي، ج4، ص640؛ کتاب الحج، ج2، ص290-293، 388؛ وسائل الشيعه، ج11، ص341
↑ مواهب الجليل، ج4، ص38
↑ شفاء الغرام، ج1، ص380
↑ الام، ج2، ص146
↑ اثارة الترغيب، ج1، ص150
↑ ارشاد الاذهان، ج1، ص337؛ الدروس الشرعيه، ج1، ص338؛ الرسائل العشر، ص203
↑ قواعد الاحکام، ج1، ص416؛ فوائد القواعد، ص362؛ کشف اللثام، ج5، ص219
↑ المغازي، ج2، ص959؛ اخبار مکه، الازرقي، ج2، ص207
↑ تاريخ مکة المشرفه، ج1، ص184؛ الجامع اللطيف، ص294؛ التاريخ القويم، ج5، ص164

[1] معجم معالم الحجاز، ج2، ص151.

[2] معجم قبائل المملکة العربية السعوديه، ص879

[3] تصحيفات المحدثين، ج1، ص250؛ تاج العروس، ج6، ص200-201، «جعر»؛ عدة الانابه، ص221-222

[4] تهذيب الاسماء، ج3، ص58؛ نک: معجم معالم الحجاز، ج2، ص149

[5] شفاء الغرام، ج1، ص384؛ الجامع اللطيف، ص295؛ التاريخ القويم، ج5، ص162

[6] الجبال و الامکنه، ج1، ص95

[7] اخبار مکه، الفاکهي، ج5، ص68-69.

[8] سفرنامه ناصرخسرو، ص137.

[9] المغازي، ج3، ص958-959؛ الطبقات، ج2، ص117

[10] العروة الوثقي، ج4، ص640؛ کتاب الحج، ج2، ص290-293، 388؛ وسائل الشيعه، ج11، ص341

[11] مواهب الجليل، ج4، ص38

[12] شفاء الغرام، ج1، ص380

[13] الام، ج2، ص146

[14] اثارة الترغيب، ج1، ص150

[15] ارشاد الاذهان، ج1، ص337؛ الدروس الشرعيه، ج1، ص338؛ الرسائل العشر، ص203

[16] قواعد الاحکام، ج1، ص416؛ فوائد القواعد، ص362؛ کشف اللثام، ج5، ص219

[17] المغازي، ج2، ص959؛ اخبار مکه، الازرقي، ج2، ص207

[18] تاريخ مکة المشرفه، ج1، ص184؛ الجامع اللطيف، ص294؛ التاريخ القويم، ج5، ص164

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]