ابوحذیفه مخزومی
اَبوحُذَیفه مَخزومی، از سران قریش در پیش از اسلام که در نصب حجر الاسود و بازسازی [[کعبه] اثرگذار بوده است. وی از تیره بنی‌مخزوم بوده است. گفته‌اند در ماجرای نصب حجر الاسود، به پیشنهاد او قرار شد نخستین کسی که از در بنی‌شیبه وارد می‌شود، داوری کند که چه کسی حجر الاسود را نصب کند. این پشنهاد موجب انتخاب [[پیامبر اسلام(ص)] به عنوان داور شد. بنابر گزارشی همچنین ابوحذیفه پیشنهاد داد در کعبه بالاتر از سطح زمین ساخته شود.
نام و نسب
ابوحذیفه مُهشِم[۱] / مُهاشِم[۲] بن مغیرة بن عبدالله بن عمر از تیره بنی‌مخزوم از قبیله قریش است.[۳] از تاریخ ولادت وی خبری در دست نیست.
نصب حجر الاسود
مهم‌ترین رخداد تاریخی که ابوحذیفه در آن نقش داشته، نصب حجرالاسود به دست پیامبر اسلام است که ۱۵[۴] یا ۵[۵] سال پیش از بعثت ایشان اتفاق افتاد.[۶] کعبه در جریان سیل[۷] یا آتش‌سوزی[۸] ویران شد و در مشاجره سران قریش بر سر نصب حجرالاسود پس از بازسازی کعبه[۹]، ابوامیه و بر پایه گزارشی، ابوحذیفة بن مغیره[۱۰] پیشنهاد کرد نخستین کسی که از دَرِ بنی‌شَیبه[۱۱] وارد می‌شود، داور شود و رأی او پذیرفته شود. در این هنگام، پیامبر وارد شد. آنان داوری ایشان را پذیرفتند. پیامبر عبای خویش را گسترانید و حجرالاسود را بر آن نهاد. آنگاه به هر یک از سران قریش گفت تا گوشه‌ای از عبا را بگیرد. ابوحذیفة بن مغیره همراه سه تن دیگر، عتبة بن ربیعه از بنی‌عبد شمس و اسود بن عبدالمطلب از بنی‌اسد بن عبدالعزی و قیس بن عدی از بنی‌سهم، چهار گوشه عبای ایشان راگرفتند وآن را از زمین بلند کردند. آنگاه که سنگ به محل نصب نزدیک شد، پیامبر سنگ را برداشت و در جای خود نصب کرد و بدین ترتیب غائله پایان یافت.[۱۲]
بازسازی کعبه
بر پایه گزارشی، ابوحذیفه نخستین کسی بود که پیشنهاد کرد درِ کعبه را به قدری از سطح زمین بالا برند که ورود افراد تحت نظارت درآید تا نتوانند بدون نردبان به آن وارد شوند و هرکس برخلاف میل آنان خواست وارد کعبه شود، او را با تیر بزنند تا مایه عبرت دیگران گردد. و نیز از نفوذ سیلاب به درون کعبه جلوگیری کند.[۱۳] گویند: قریش پیشنهاد ابوحذیفه را پذیرفتند.[۱۴]
برخی این واقعه را همزمان با ماجرای نصب حجرالاسود دانسته‌اند.[۱۵] سمیه، مادر عمار، نخستین شهید بانوی اسلام،کنیز ابوحذیفه بود که به دست او به ازدواج یاسر درآمد که در پی آمدن از یمن به مکه، هم‌پیمان وی شده بود. با تولد عمار، سمیه آزاد شد.[۱۶]
درگذشت
در زمان مرگ ابوحذیفه اختلاف است. برخی مرگ او را پیش از اسلام دانسته‌اند[۱۷]؛ ولی از شأن نزول بعضی از آیات برمی‌آید که وی در زمان ظهور اسلام زنده بوده و اسلام نیاورده است. ذیل آیه {أَفَمَن یعلَمُ أَنَّمَا أُنزِلَ إِلَیک مِن رَبِّک الحَقُّ کمَن هُوَ أَعمَی} (رعد/۱۳، ۱۹) آورده‌اند که مراد از «اَعمَی» (کور) ابوحذیفه است.[۱۸] بعضی از گزارش‌ها، نازل‌شدن آیه {فَأَمَّا الإنسَانُ إِذَا مَا ابتَلاهُ رَبُّهُ فَأَکرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَیقُولُ رَبِّی أَکرَمَنِ}[۱۹] (فجر/۹۸، ۱۵) را نیز درباره او می‌دانند. این آیه انسان را بدین سبب که رفاه و آسایش را ملاک کرامتش نزد خداوند می‌داند، نکوهیده است.[۲۰] همین موضوع ذیل آیات ۱۲ یونس/۱۰[۲۱] و ۷-۹ زمر/۳۹ نیز درباره ابوحذیفه یاد شده است.[۲۲]
هاشم[۲۳] / هشام[۲۴] پسر ابی‌حذیفه از همراهان جعفر بن ابی‌طالب در هجرت به حبشه بود.[۲۵] البته برخی او را از مشرکان کشته شده در بَدر یا اُحُد شمرده‌اند.[۲۶] یکی دیگر از فرزندان او به نام امیه در نبرد اُحد به دست امام علی(ع) کشته شد.[۲۷]
پانویس
- ↑ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۱۹۸؛ جمهرة انساب العرب، ص۱۴۴.
- ↑ تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۶۳.
- ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۹؛ تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۶۳؛ جمهرة انساب العرب، ص۱۴۴.
- ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۹-۲۰.
- ↑ الطبقات، ج۱، ص۱۱۶؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۸؛ اسد الغابه، ج۱، ص۲۳-۲۴.
- ↑ اخبار مکه، ج۱، ص۱۷۳؛ مروج الذهب، ج۲، ص۲۷۲-۲۷۳؛ الکافی، ج۴، ص۲۱۷-۲۱۸.
- ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۸؛ مروج الذهب، ج۲، ص۲۷۱؛ اسد الغابه، ج۱، ص۲۴.
- ↑ اخبار مکه، ج۱، ص۱۶۰؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۹.
- ↑ الطبقات، ج۱، ص۱۱۶.
- ↑ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۱۹۸؛ اسد الغابه، ج۱، ص۲۴.
- ↑ الطبقات، ج۱، ص۱۱۶؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۹؛ مروج الذهب، ج۲، ص۲۷۲.
- ↑ اخبار مکه، ج۱، ص۱۷۳؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۹-۲۰؛ الکافی، ج۴، ص۲۱۷-۲۱۸؛ مروج الذهب، ج۲، ص۲۷۲.
- ↑ اخبار مکه، ج۱، ص۱۶۳.
- ↑ فتوح البلدان، ص۵۵؛ صبح الاعشی، ج۴، ص۲۵۷.
- ↑ اخبار مکه، ج۱، ص۱۶۳-۱۶۴.
- ↑ الطبقات، ج۳، ص۱۸۶؛ ج۴، ص۱۰۱؛ تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۶۳.
- ↑ نک: الطبقات، ج۳، ص۱۸۶؛ ج۴، ص۱۰۱.
- ↑ تفسیر مقاتل، ج۲، ص۳۷۵.
- ↑ زاد المسیر، ج۴، ص۴۴۳؛ فتح القدیر، ج۵، ص۵۳۴.
- ↑ زاد المسیر، ج۴، ص۴۴۳؛ التفسیر الکبیر، ج۳۱، ص۱۵۶.
- ↑ زاد المسیر، ج۲، ص۳۱۹.
- ↑ تفسیر ثعلبی، ج۸، ص۲۲۴؛ الکشاف، ج۴، ص۱۱۷.
- ↑ الطبقات، ج۴، ص۱۰۰؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۶-۲۳۷؛ سبل الهدی، ج۲، ص۴۰۶.
- ↑ الاستیعاب، ج۴، ص۱۵۳۸؛ اسد الغابه، ج۴، ص۶۲۲.
- ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۶-۲۳۷؛ جمهرة انساب العرب، ص۱۴۶؛ الاستیعاب، ج۴، ص۱۵۳۸.
- ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۷۱۵؛ مناقب، ج۱، ص۳۵۴.
- ↑ المغازی، ج۱، ص۳۰۸؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۹۸، ۴۰۷؛ امتاع الاسماع، ج۱، ص۱۶۴.
منابع
- اخبار مکه: الازرقی (م.۲۴۸ق.)، بیروت، دار الاندلس، ۱۴۱۶ق؛
- الاستیعاب: ابن عبدالبر (م.۴۶۳ق.)، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق؛ *اسد الغابه: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (م.۶۳۰ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق؛
- امتاع الاسماع: المقریزی (م.۸۴۵ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق؛ *انساب الاشراف: البلاذری (م.۲۷۹ق.)، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق؛
- تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛
- تاریخ الیعقوبی: احمد بن یعقوب (م.۲۹۲ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق؛
- تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان): الثعلبی (م.۴۲۷ق.)، به کوشش ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق؛
- تفسیر مقاتل بن سلیمان: مقاتل بن سلیمان (م.۱۵۰ق.)، به کوشش عبدالله محمود شحاته، بیروت، التاریخ العربی، ۱۴۲۳ق؛
- جمهرة انساب العرب: ابن حزم (م.۴۵۶ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛ *زاد المسیر: ابن جوزی (م.۵۹۷ق.)، به کوشش عبدالرزاق، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۲۲ق؛
- سبل الهدی: محمد بن یوسف الصالحی (م.۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق؛
- السیرة النبویه: ابن هشام (م.۸-۲۱۳ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه؛
- صبح الاعشی: قلقشندی (م.۸۲۱ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه؛
- الطبقات الکبری: ابن سعد (م.۲۳۰ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛
- فتح القدیر: الشوکانی (م.۱۲۵۰ق.)، بیروت، دار المعرفه؛
- فتوح البلدان: البلاذری (م.۲۷۹ق.)، بیروت، دار الهلال، ۱۹۸۸م؛
- الکافی: الکلینی (م.۳۲۹ق.)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش؛
- الکشاف: الزمخشری (م.۵۳۸ق.)، قم، بلاغت، ۱۴۱۵ق؛
- مروج الذهب: المسعودی (م.۳۴۶ق.)، به کوشش اسعد داغر، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق؛
- المغازی: الواقدی (م.۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق؛
- مناقب آل ابی‌طالب: ابن شهر آشوب (م.۵۸۸ق.)، به کوشش گروهی از اساتید، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۷۶ق.