موسوعة النجف الاشرف (کتاب)

موسوعة النجف الاشرف (کتاب)
پدید آورندگان
نویسنده	جعفر الدجیلی
محتوا
موضوع	نجف
زبان	عربی
نشر
تعداد جلد	۲۲
قطع	وزیری
ناشر	دارالأضواء بیروت
محل نشر	بیروت
تاریخ نشر	۱۴۲۸ق

موسوعة النجف الاشرف، کتابی است، با گردآوری جعفر الدجیلی، که موضوعات مربوط به نجف را جمع آوری کرده است؛ محورهای این کتاب به این شرح است: موقعیت جغرافیایی، تاریخ، محل خاکسپاری امام علی(ع)، حرم امام علی(ع)، سفرنامه‌ها، سروده‌ها، حوزه علمیه، عالمان، مراجع، فقیهان و شاعران.

این کتاب در ۲۲ جلد وزیری، به دست انتشارات دارالأضواء بیروت و در سال ۱۴۲۸ق منتشر شده است.

نویسنده

موسوعة نجف اشرف، با تألیف جعفر الدجیلی و با اشراف جمعی از صاحبان اندیشه و ادب گرد آمده است.

انگیزه تألیف

به گفته نویسنده، حضور در شهر نجف و در جوار حرم امام علی(ع)، رفت و آمد حوزویان و زائران حرم، انگیزه‌ای در وی به وجود آورد تا به گردآوری این موسوعه بپردازد.

چاپ

این کتاب، در ۲۲ جلد وزیری، به دست انتشارات دارالأضواء بیروت و در سال ۱۴۲۸ق منتشر شده است.

درونمایه

نویسنده، در گردآوری این موسوعه، به دانسته‌های دیگران بسنده نموده و از ساختار نو، صرف نظر کرده است. موسوعة النجف الاشرف، با دو مقدمه از شیخ محمدتقی فقیه و سید حسن امینی آغاز شده و به محورهای زیر درباره نجف پرداخته است: موقعیت جغرافیایی، تاریخ، محل خاکسپاری امام علی(ع)، حرم امام علی(ع)، سفرنامه‌ها، سروده‌ها، حوزه علمیه، عالمان، مراجع، فقیهان و شاعران. درونمایه این موسوعه به تفکیک جلد به این شرح است:

عنوان جلد نخست، النجف قدیماً، است، و به موقعیت جغرافیایی نجف، و موضوعات مربوط به آن، مانند کوفه، تاریخ کوفه، نجف قدیم، نجف پیش از اسلام، نام‌های نجف در حدیث، وادی السلام، و مدفونین در وادی السلام، پرداخته است.

عنوان جلد دوم، مشهد الامام علی(ع) -القسم الاول، است. کتاب فرحةالغری، کتاب نزهة الغری فی تاریخ النجف، نوشته‌هایی از محمدهادی امینی، سید هبة الدین شهرستانی و سعاد ماهر محمد با موضوعات نخستین مدفون در نجف، صحابی مدفون در نجف، و غری مشهد امام علی(ع)، در این جلد آمده است.

عنوان جلد سوم، مشهد الامام علی(ع) -القسم الثانی، است. نگاهی کوتاه به تاریخ مشهد امام علی(ع)، نقشه از مرقد، بازسازی‌های حرم، فضیلت زیارت، ضریحها، تحفه‌ها، متولیان و خادمان، برخی از موضوعاتی است که در این جلد به آن پرداخته شده است.

عنوان جلد چهارم، النجف فی کتب الرحالة والمراجع الغربیه، است. این جلد به سفرنامه‌ها پرداخته و نجف را از دیدگاه منابع غربی بررسی می‌کند. در بررسی از منابع غربی به موضوعات نجف و مسلمانان هند، تهاجم وهابیون به عتبات، نجف در جنگ جهانی اول، انقلاب نجف، نجف در ایام انقلاب عراق در سال ۱۹۲۰م، و روی کار آمدن ملک فیصل، پرداخته است.

عنوان جلد پنجم، النجف فی الشعر، است. در این جلد، سروده‌ها پیرامون نجف، به همراه نام شاعران گردآوری شده است. برخی از آن‌ها به این شرحند: محمد سماوی، سید شریف رضی، صاحب بن عباد وسید محسن امین.

عنوان جلد ششم، جامعة النجف الدینیة، است. در این جلد به تأسیس حوزه نجف، تغییرات آن، دوران‌های گوناگون، و روش درس و بحث آن، پرداخته شده است.

عنوان جلد هفتم، الدرس الحوزوی فی النجف-القسم الأوّل، است. این جلد از سه بخش فقه، اصول و رجال تشکیل شده است. در بخش فقه، از میدان داری شیخ طوسی، و دوران تکاملی وحید بهبانی بحث کرده، و نام فقیهان و تألیفات آنان را در طول هزار سال بیان کرده است. در بخش اصول، از زمان شیخ طوسی تا کنون، تحولات و روش‌های گوناگون عالمان اصول را بررسی کرده است. در بخش رجال، به علم رجال از سده سوم تا سده پانزدهم پرداخته، و به کتاب‌های رجالی اشاره کرده است.

عنوان جلد هشتم، الدرس الحوزوی فی النجف-القسم الثانی، است. در این جلد، دانش‌های فلسفه، اخلاق و عرفان، لغت و هئیت، در حوزه علمیه نجف برررسی شده است.

عنوان جلد نهم، الحرکة الاصلاحیة فی الحوزة العلمیه، است. در این جلد به سیر اصلاحات در حوزه نجف، مؤسسات و مدارس اصلاحی، دوران محمدرضا مظفر، روش‌های آموزشی، و شیوه‌های اصلاحی آموزش و پژوهش، آمده است. برای نمونه، به پیشنهاد‌های اصلاحی شهید صدر پرداخته است.

عنوان جلد دهم، المرجعیة، قضایاها، تاریخها، رجالها، است. این جلد از سه فصل مباحث عمومی پیرامون مرجعیت، تاریخ مرجعیت و قضایای آن، بیوگرافی مراجع در نجف بر پایه تسلسل تاریخی، تشکیل شده است. در فصل نخست، مباحثی مانند: وظایف و جایگاه مرجعیت، دلایل ولایت فقیه، امور حسبیه، تفاوت حکم و فتوا، بُعد اجتماعی و سیاسی مرجعیت، مرجعیت و نهضت مشروطه، بُعد اخلاقی مرجعیت و مناسبات آنها آمده است. در فصل دوم، مباحثی مانند: دوران‌های مرجعیت، مفهوم اعلمیت، وکالت، و تقلید از اعلم آمده است. در فصل سوم، مباحثی پیرامون مراجع درگذشته، از زمان شیخ طوسی تا کنون آمده است.

عنوان جلد یازدهم، المراجع فی النجف الاشرف-القسم الأوّل، است. این جلد به مراجع درگذشته نجف پرداخته، مراجع اهل نجف و مراجعی که مدتی در نجف حضور داشته‌اند. از مقداد سیوری آغاز شده و با سید حسین بروجردی پایان یافته است.

عنوان جلد دوازدهم، المراجع فی النجف الأشرف-القسم الثانی، است. در این جلد به مراجع بسیاری پرداخته است؛ مانند سید محسن حکیم، سید محمدهادی میلانی، سید محمود شاهرودی، امام خمینی وسید علی خامنه ای.

عنوان جلد سیزدهم، الفقهاء فی النجف الأشرف-القسم الأوّل، است. در این جلد، فقیهانی که مرجع بودند، یا مرتبه‌ای بعد از مراجع داشتند ذکر شده‌اند. از محمد بن بدران الکوفی که از استادان شیخ صدوق بوده، آغاز شده و به حسین نعمة العاملی پایان یافته است.

عنوان جلد چهاردهم، الفقهاء فی النجف الاشرف-القسم الثانی، است. نام بسیاری از فقیهان حوزه نجف، میان سال‌های ۱۳۳۱ تا ۱۴۰۰ قمری، در این جلد آمده است.از زین العابدین تنکابنی آغاز شده و به محمد بن یوسف الجامعی پایان یافته است.

عنوان جلد پانزدهم، شعراء النجف؛ القرن السادس-القرن الثانی عشر، است. این جلد به شاعران اهل نجف یا حاضر در نجف، میان سده شش و سده دوازده، پرداخته، و رویکردهای موضوعی و فنی شعر آنان را بررسی کرده است. از سید ضیاءالدین فضل الله رواندی آغاز، و به محمد بن یوسف الجامعی پایان یافته است.

عنوان جلد شانزدهم، شعراء النجف-القرن الثالث عشر، است. این جلد به عوامل شکوفایی شعر در سده سیزده پراخته و نام ۸۹ نفر از شاعران نجف در این سده را آورده است؛ نخستین شاعر ابوالحسن کوثر النجفی، و شاعر پایانی عباس القرشی است.

عنوان جلد هفدهم، شعراء النجف؛ القرن الرابع عشر-القسم الاوّل، است. در این جلد به تحولاتی که منجر به جنگ جهانی دوم شد و تأثیر آن در تحول شعری نجف پرداخته، و نام ۱۰۰ نفر از شاعران نجف در سده چهاردهم را آورده است.

از جلد هجدهم تا جلد بیست و دوم، به دیگر شاعران سده چهاردهم، و شاعران سده پانزدهم در نجف پرداخته است.

پانوشت

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله موسوعة النجف الاشرف، سید محمد موسوی، فصلنامه فرهنگ زیارت، جلد ۵، ص۷۲، ۱۳۸۸، است.