مزار قاسم بن موسی الکاظم(ع) (حله)
مزار قاسم بن موسی الکاظم(ع)، زیارتگاهی است در عراق، استان بابل، ۳۵ کیلومتری شهر حله، شهر قاسم، که مورد توجه برخی از بزرگان شیعه مانند سید ابن طاووس، شیخ عباس قمی، سید محسن حکیم و سید روح‌الله خمینی بوده است. مدفون در این مزار قاسم فرزند امام کاظم(ع) و برادر امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) است. این مزار دارای گنبد بزرگ و طلایی، ضریح، صحن گسترده و مسجدی بزرگ است.
_(%D8%AD%D9%84%D9%87).jpg) | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | سده ششم یا هفتم |
| کاربری | زیارتگاه |
| مکان | جنوب حله، شهر قاسم |
| نام‌های دیگر | مرقد الامام القاسم |
| مشخصات | |
| ظرفیت | گنبد، صحن، مسجد |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | کتابخانه، اتاق برای اسکان موقت |
| معماری | |
| بازسازی | دوره صفوی، ۱۲۸۸ق، ۱۳۲۵ق، ۱۳۶۹ق، ۱۳۸۵ق، ۱۴۴۰ق. |
مدفون
قاسم بن موسی الکاظم(ع)، فرزند امام کاظم(ع)[۱] و مورد محبت او بود که ازعباسیان گریخته و در عراق کنونی، در جنوب حله ساکن شد. وی نزد پدرش جایگاه بالایی داشته[۲] و عالمان شیعه توجه زیادی به او داشته‌اند.[۳]
مکان
_(%D8%AD%D9%84%D9%87)%DB%B4.jpg)
مزار قاسم بن موسی الکاظم(ع)، در عراق، استان بابل، ۳۵ کیلومتری[۴] جنوب شهر حله،[۵] در شهری که به «شهر قاسم» شهرت یافته، قرار دارد. شهر قاسم، میان شهرهای حله و دیوانیه قرار گرفته و تا دیوانیه ۴۵ کلیومتر فاصله داشته و در مسیر شهرهای نجف و کربلا قرار دارد.
شهر قاسم، در زمان قاسم بن موسی(ع) روستایی به نام سورا، دارای کشاورزی و باغ‌های بسیار بود؛ ولی به سبب تغییر مسیر اصلی آب فرات نزدیک به خشک و بایر شدن بود. با دفن شدن قاسم در این مکان و روی آوردن مردم از شهرهای عراق به این منطقه برای همجواری و زیارت مرقد او، دوباره رو به آبادی گذاشت. امروزه مرقد وی، در وسط شهر قاسم قرار گرفته است.[۶]
بنا
%DB%B2.jpg)
این مزار، اکنون دارای ضریح نقره‌ای با تاج طلایی رنگ، گنبد بزرگ و طلایی، صحن[۴] و مسجدی بزرگ است.[۷]
خادمان مزار وی، از اجدادشان نقل کرده‌اند که نخستین بنا در دوره صفوی ساخته شده است، این بنا دارای گنبد بوده و صندوقی چوبی روی قبر قرار داشته است. مزار در باغی دارای درختان بسیار قرار داشته است. به باور برخی، نخستین بنایی که روی قبر قاسم گزارش شده، مربوط به سده‌های ششم و هفتم قمری است.[۸]
در سال ۱۲۸۸ق. با هزینه سید آقا علی شاه حسینی بنای دیگری بر آن ساخته شد. در اواخر سده سیزدهم قمری، گنبدی سفید و رواقی برای زائران وجود داشت. در سال ۱۳۲۵ق. سید محمد فرزند سید مهدی قزوینی (م.۱۳۰۰ق)، به بازسازی حرم پرداخته و ضریحی نو، پوشانده با نقره، با هزینه شیخ خزعلی کعبی روی قبر قرار داده و کاروانسرایی در نزدیک مزار برای زائران قاسم بن موسی(ع) ساخت. در سال ۱۳۶۹ق. با تلاش قاسم آل محی‌الدین النجفی، گنبد آن با کاشی آبی پوشانده شد.[۸] در سال ۱۳۴۱ق. پیرامون این مزار، صحن گسترده‌ای ساخته شد که در آن اتاق‌هایی قرار داشت و جلوی اتاق‌ها ایوان ساخته شده بود و برای اسکان زائران استفاده می‌شد. سید محسن حکیم در سال ۱۳۸۰ق. دستور ساخت کتابخانه‌ای در گوشه شرقی صحن داده و [۹] در سال ۱۳۸۵ق. دستور داد ضریح نوی برای این مزار و حرم حضرت عباس(ع)، مزار مسلم بن عقیل و مقام امام علی(ع) که در مسجد کوفه قرار دارد، ساخته و نصب شود.[۱۰] در ذی‌الحجه ۱۴۴۰ق. ضریحی نو روی قبر قاسم بن موسی(ع) قرار گرفت.[۱۱]
اعتبار
_(%D8%AD%D9%84%D9%87)%DB%B3.jpg)
یاقوت حموی (م.۶۲۶ق) جغرافی‌دان، به انتساب این مرقد به قاسم بن موسی الکاظم(ع) تصریح کرده است.[۱۲] علی بن ابى‌بكر هروى (م.۶۱۱ق) نيز، از اين زيارتگاه، با عنوان ابوالقاسم بن موسى بن جعفر(ع) ياد كرده است.[۱۳] ولی ابن عنبه (م.۸۲۹ق) و ابن ططقی (م.۷۰۹ق)، دو تاریخ‌نگار شیعه، مدفون در حله را عباس بن قاسم بن موسی(ع) دانستهاند.[۱۴] برخی منشأ تفاوت ظاهری این دو نظر را اشتباه بین دو روستای شوشه و سورا دانستهاند. این دو روستا هر دو در نزدیکی حله قرار دارد. حموی، قبر قاسم بن موسی الکاظم(ع) را در شوشه معرفی کرده، با این که وی در سورا که اکنون به «شهر قاسم» معروف شده، دفن است. از طرفی ابن عنبه، مزاری که در شوشه قرار دارد را منتسب به قاسم بن عباس بن موسی(ع) دانسته، نه مزاری که در سورا قرار دارد. انتساب او درست بوده و اکنون نیز مزار واقع در شوشه، منتسب به عباس بن قاسم است.[۱۵] برخی به یقین مدفون در این مزار در «شهر قاسم» را قاسم بن موسی الکاظم(ع) دانستهاند.[۱۶] محمدباقر مجلسی، شیخ عباس قمی[۱۷] و بسیاری از متاخران نیز این مزار را منتسب به قاسم بن موسی الکاظم(ع) دانستهاند.[۱۸]
در نگاه عالمان
سيد بن طاووس، زیارت قاسم بن موسى را در رديف زیارت حضرت عباس(ع) و على اكبر(ع) قرار داده و زیارت‌نامه‌ای را ذکر کرده است.[یادداشت ۱][۱۹] شیخ عباس قمی، مزار قاسم بن موسی(ع) را زیارتگاه همه مردم دانسته و از زیارت عالمان و نیکان از این مزار خبر داده است.[۲۰] سيد حسن صدر كاظمى، سفر از نجف و کربلا برای زیارت این مزار را سیره عالمان بزرگ دانسته است. بر پایه گزارشی،[یادداشت ۲] سید روح‌الله خمینی به زیارت این مرقد می‌رفته است.[۲۱]
مزارهای همانند
مزارهای دیگری در ایران به قاسم بن موسی الکاظم(ع) نسبت داده شده است؛ مانند مزاری در روستای پیلر، در استان آذربایجان شرقی، در ۵۰ کیلومتری شهرستان کلیبر، مزاری در کاشان و مزاری در مهدی‌شهرِ سمنان. سند معتبری برای این انتساب‌ها یافت نشده است. این گمان هست که این مزارها برای دیگر نوادگان امام کاظم(ع) باشند.[۷]
پیوند به بیرون
پانوشت
- ↑ الارشاد، ج٢، ص٢٠١.
- ↑ الکافی، ج١، ص٣١۴.
- ↑ منتهی الآمال، ج٢، ص٣۵۴؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۶، ص٢۶٢.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ زندگی و مزار حضرت قاسم(ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۴۵.
- ↑ راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، ص۳۲۷.
- ↑ مراقد المعارف، ج۲، ص۱۸۱؛ زندگی و مزار حضرت قاسم(ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۴۵.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ زندگی و مزار حضرت قاسم(ع)، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۴۶.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ مراقد المعارف، ص۱۸۳-۱۸۵.
- ↑ مراقد المعارف، ص۱۸۳-۱۸۸.
- ↑ راهنماى اماكن زيارتى و سياحتى در عراق، ص۱۳۰.
- ↑ تصاویری از ضریح جدید حرم امامزاده قاسم بن موسی الکاظم(ع)، العتبة الحسینیة المقدسة.
- ↑ معجم البلدان، ج٣، ص٣٧٢.
- ↑ الاشارات الى معرفة الزيارات، ص٧۶.
- ↑ عمدة الطالب فى انساب آل ابى طالب، ص 260؛ الاصيلى فى انساب الطالبيّين، ص 180.
- ↑ مراقد المعارف، ج 2، ص 190 و 194.
- ↑ زیارتگاه‌های عراق، ص۱۴۰.
- ↑ بحار الانوار، ج ١٠٢، ص ٢٧۶؛ منتهى الامال، ج ٢، ص ٢٣١.
- ↑ سفينة البحار، ج٢، ص٢٢٠؛ مراقد المعارف، ج٢، ص١٨١؛ تحفة الاحباب، ص٣٩٣؛ تنقيح المقال، ج٢، ص٢۴؛ منتهى الآمال، ج٢، ص٣۵۵؛ بحار الانوار، ج۴٨، ص٢١٣؛ تحفة العالم، ج٢، ص٣٣؛ بدر فروزان، ج١، ص٣۴.
- ↑ مصباح الزائر، ص۵٠٣.
- ↑ منتهى الامال، ج 2، ص 231.
- ↑ زندگی و مزار قاسم، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۹، ص۴۹.
- ↑ ابن طاووس می‌گوید: «هرگاه خواستى يكى از فرزندان ائمه(عليهم السلام)، مانند قاسم، فرزند امام كاظم(ع) و عباس، فرزند اميرمؤمنان(ع) يا على بن الحسين(ع)، شهيد كربلا يا كسانى را كه در اين رديف‌اند، زيارت كنى، برابر قبرشان كه صلوات خدا بر ايشان باد، مى‌ايستى و مى‌گويى:...».
- ↑ به نقل از شيخ عبدالعلى فرهى، از ياران نزديك امام خمينى.
منابع
- الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، محمد بن محمد بن نعمان (الشیخ المفید)، تحقیق: مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لاحیاء التراث، دار المفید، بیروت، ۱۴۱۴ق. (۱۹۹۳م).
- الاشارات الى معرفة الزيارات، على بن ابى‌بكر الهروى، تحقيق جانين سورديل- طومين، المعهد الفرنسى، دمشق، ۱۹۵۳م.
- الاصيلى فى انساب الطالبيّين، صفىالدين محمد بن تاجالدين على (ابن طقطقى)، مكتبة آيتالله العظمى المرعشى النجفى الكبرى، قم، ۱۴۱۸ق.
- بحار الانوار، محمدباقر مجلسی، تحقیق جمعى از محققان، دار إحياء التراث العربي، بيروت، ۱۴۰۳ق.
- راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، احسان مقدس، مشعر، تهران، ۱۳۸۸ش.
- الکافی، محمد بن یعقوب الکلینی، تصحیح علی اکبر الغفاری، دار الکتب الاسلامیة، تهران.
- العتبة الحسینیة المقدسة.
- عمدة الطالب فى انساب آل ابى طالب، جمالالدين احمد بن على الحسينى (ابن عنبة)، لجنة احياء تراث، بيروت، منشورات دارالكتب الحياة، بىتا.
- مراقد المعارف، محمد حرزالدين، تحقيق: محمدحسين حرزالدين، سعيد بن جبير، قم، ۲۰۰۷ م.
- مستدرکات علم رجال الحدیث، علی النمازی الشاهرودی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۲۵ق.
- معجم البلدان، ياقوت بن عبدالله الحموى، دار صادر، بيروت، ۱۳۹۷ق.
- مصباح الزائر، سيد بن طاووس، تحقیق مؤسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث، موسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، قم، ۱۴۱۶ق.
- منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، هجرت، قم، ۱۳۸۰ش.