وادی عقیق
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abbasahmadi1363 در تاریخ ۷ دی ۱۳۹۸ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
وادی عقیق، آبراهی است در مدینه، که از جنوب آن وارد شده، از شرق کوه عیر و پس از آن، از غرب کوه‌های جماوات گذر کرده و مسیر خود را به سوی شمال مدینه ادامه می‌دهد.
 بخشی از وادی عقیق در مدینه، که در برخی از فصول سال آب در آن جریان دارد. | |
| اطلاعات اوليه |
|---|
واژه‌شناسی
وادی، واژه‌ای عربی، به معنای شکاف میان کوه‌ها، زمین‌های بلند و تپه‌ها است که مسیر عبور سیل است.[۱] به باور برخی، «وادی» بستر ریزش آبی است که از سیل به وجود آمده؛ از این رو، به درّه نیز وادی گفته‌اند.[۲] ریشه وادی، «و، د، ی» به معنای روان شدن است.[۳]
جمع وادی، «اودیة» بوده و در آیه [۴] به کار رفته است.
كتاب العين، ج8، ص98؛
الْوَادِي كل مفرج بين جبال و آكام، و تلال يكون مسلكا للسيل أو منفذا، و الجميع الْأَوْدِيَة، على تقدير فاعل و أفعلة،
فراهيدى، خليل بن احمد، كتاب العين، 9جلد، نشر هجرت - قم، چاپ: دوم، 1409 ه.ق.
تهذيب اللغة، ج14، ص163.
قال شمر: وَدى أي سال، قال و منه:
الوَديُ فيما أَرَى لخروجه و سَيَلانِه، و منه الوَادي.
ازهرى، محمد بن احمد، تهذيب اللغة، 15جلد، دار احياء التراث العربي - بيروت، چاپ: اول، 1421 ه.ق.
مفردات ألفاظ القرآن، ص862؛
وادي
قال تعالى: إِنَّكَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ [طه/ 12] أصل الْوَادِي: الموضع الذي يسيل فيه الماء، و منه سُمِّيَ المَفْرَجُ بين الجبلين وَادِياً، و جمعه: أَوْدِيَة
و قال تعالى: فَسالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِها [الرعد/ 17] أي: بقَدْرِ مياهها.
راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، 1جلد، دار القلم - بيروت، چاپ: اول، 1412 ه.ق.
مفردات الفاظ قرآن ؛ ج4 ؛ ص435
: در آيه فرمود:
إِنَّكَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ- طه/ 12 (خطاب به حضرت موسى عليه السّلام در كوه طور است اصل وادى بستر ريزش
مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص436.
آب است كه در اثر سيل بوجود ميآيد و آب در آن جريان دارد. و از اين معنى فاصله و دره ميان دو كوه را هم وَادِي گفته‌اند. جمعش- أَوْدِيَة- است
فَسالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِها- الرعد/ 17 هر درهاى بقدر ظرفيتش سيلاب ميگيرد. يا بقدر آبش
راغب اصفهانى، حسين بن محمد، ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن (راغب اصفهانى)، 4جلد، مرتضوي - تهران، چاپ: دوم، 1374 ه.ش.
المصباح المنير فى غريب الشرح الكبير للرافعى ؛ ج2 ؛ ص654
(وَدَى) الشَّىءُ إِذَا سَالَ وَ مِنْهُ اشْتِقَاقُ (الْوَادِي) وَ هُوَ كُلَّ مُنْفَرَجٍ بَيْنَ جِبَال أَوْ آكَامٍ يَكُونُ مَنْفَذاً لِلسَّيْلِ و الْجَمْع
فيومى، احمد بن محمد، المصباح المنير فى غريب الشرح الكبير للرافعى، 2جلد، موسسه دار الهجرة - قم، چاپ: دوم، 1414 ه.ق.
لسان العرب ؛ ج15 ؛ ص384
الوادي كل مَفْرَج بين الجبالِ و التِّلال و الإِكام، سمي بذلك لسَيَلانه، يكون مَسْلَكاً للسيل و مَنْفَذا
ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، 15جلد، دار صادر - بيروت، چاپ: سوم، 1414 ه.ق.
فرهنگ ابجدي ؛ متن ؛ ص980
وَدَى- وَدْياً و دِيَةً [ودي] القاتلُ القتيلَ:
خونبهاى كشته را به ولىّ او پرداخت،- الأَمْرَ: كار را نزديك كرد،- الشّيءُ: آن چيز روان شد، و از اين كلمه (الوادى) مشتق شده است كه آب در آن روان است
بستانى، فواد افرام، فرهنگ ابجدى، 1جلد، اسلامي - تهران، چاپ: دوم، 1375 ه.ش.
فرهنگ ابجدي ؛ متن ؛ ص971
الوادِي- [ودي]: فا، راه و روشن، دره و شكاف ميان كوهها كه سيل در آن روان شود
بستانى، فواد افرام، فرهنگ ابجدى، 1جلد، اسلامي - تهران، چاپ: دوم، 1375 ه.ش.
نام
وادی عقیق، به «وادی مبارک» نیز خوانده شده است و آن به علت جایگاه بزرگی است که نزد مردم دارد.[۵] بر پایه روایتی، حضرت محمد(ص) این وادی را وادی مبارک نامیده است.[۶] واژه «عقیق»، به معنای «شکاف در زمین» آمده است. به گمان، این وادی را عقیق گفته‌اند، چون شکاف طبیعی در زمین بوده و آب در آن جریان دارد. به گمانی دیگر، علت نامگذاری آن رنگ شبیه به عقیق آن است.[۷]
مکان
این وادی، از جنوب کوه‌های مکه آغاز شده، از سمت جنوب مدینه و از غرب کوه عیر وارد حوزه یثرب می‌شود، سپس با پیچش خود به سمت شرق، وارد حوزه یثرب شده و در غرب آن از کنار کوه‌های جماوات و از سمت راست آنها گذشته و مسیر خود را به سمت شمال ادامه می‌دهد؛ به طور کلی می‌توان این وادی را یک وادی جنوبی ـ شمالی دانست که در غرب حوزه یثرب جریان دارد.[۵]
ویژگی
وادی عقیق، به سه بخش صغیر، کبیر و اکبر تقسیم شده است.[۸] آب این وادی، از طائف سرازیر شده و سپس از سوی غربی مدینه می‌گذرد؛ از این رو، وادی عقیق طولانی‌ترین وادی حجاز است.به سبب آب این وادی، مناطق پیرامون آن حاصل‌خیز و دارای آب و هوایی خوب است.[۹]
در حدیث
حضرت محمد(ص) توجه ویژه‌ای به این وادی داشته و آن را وادی مبارک نامیده است. بر پایه برخی از روایات، جبرئیل در شبی بر او نازل شده و از جانب خدا، با اشاره به وادی عقیق از وی خواسته در آن وادی مبارک، نماز بخواند.[۶]
در تاریخ
حضرت محمد(ص)، وادی عقیق را به عنوان اقطاع به بلال بن حارث داد؛ پس از او، به دست ابوبکر بن ابی قحافه و عمر بن خطاب افتاد.[۱۰] بخش اکبر وادی عقیق، در اختیار امام علی(ع) بوده است. وی در منطقه مسجد شجره کنونی، ۲۳ چاه حفر کرد؛ از این رو، مسجد شجره به مسجد ابیار یا آبار علی(ع) معروف شده است.[۶]
در کنار این وادى، قصرهاى بسیاری ساخته شد؛ مانند قصر سکینة بنت حسین که به «زینبی» نامیده شده بود، قصر سعید بن عاص و قلعه عروة بن زبیر، که امروزه اثری از آنها نیست.[۱۱]
پیوند به بیرون
معرفی وادی عقیق. (فیلم، به زبان عربی)
پانوشت
- ↑ كتاب العين، ج8، ص98؛
- ↑ مفردات ألفاظ القرآن، ص862؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص436.
- ↑ تهذيب اللغة، ج14، ص163.
- ↑ سوره رعد، آیه 17.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۱، ص۳۶۸.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ابن کثیر، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۱۱۴؛ امتاع الاسماع، ج۹، ص۳۳.
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۱، ص۵۳۲-۵۳۵.
- ↑ البلدان، ص۱۵۱ ؛ وفاء الوفا بأخبار دارالمصطفی، ج۳، ص۱۸۷.
- ↑ الیاس، بی‌تا، ص۱۲۰.
- ↑ حموی، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۱۳۹ ؛ ابن اثیر، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۴۲ ؛ مقریزی، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۳۶۳.
- ↑ الجواهر الثمینة فی محاسن المدینه، ص۱۲۹؛ المعالم المدینة بین العمارة و التاریخ، ج۱، ص۵۴۶؛ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۸۰.
منابع
آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، انتشارات مشعر، قم، 1386ش.
امتاع الاسماع، احمد مقریزی، دارالکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۲۰ق.
البلدان، احمد بن اسحاق یعقوبی، دارالکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۳۳ق.
الجواهر الثمینة فی محاسن المدینه، محمد حسینی مدنی، دار الکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۷ق.
معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، دار المکتبة الهلال، بیروت ۱۴۱۹ق.