مرقد سلمان فارسی
مرقد سلمان فارسی در مدائن عراق دربرگیرنده تربت مطهر دو تن از یاران عظیم‌الشان پیامبر(ص) و امیرمؤمنان علی(ع)، یعنی سلمان فارسی و حذیفة بن یمان است، كه كنار آنها، دو قبر ديگر نيز منسوب به عبدالله بن جابر انصاری و طاهر بن امام محمدباقر(ع) وجود دارد. این قبور، در یک مجموعه قرار دارد که به آستان سلمان فارسی شناخته می‌شود.
 | |
| اطلاعات اوليه |
|---|
این بارگاه مطهر امروزه از زیارتگاههای مهم اسلامی عراق به‌شمار می‌آید.
شهر مدائن
| اربعین حسینی |
|
| مفاهیم |
| اربعین |
| کتاب‌شناسی اربعین |
| تحقیق درباره اول اربعین • لؤلؤ و مرجان • مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین • پیاده‌روی اربعین تأملات جامعه‌شناختی • پیاده‌روی اربعین |
| آیین‌ها |
| پیاده‌روی اربعین • زیارت اربعین • هوسه‌خوانی |
| نخستین زائران |
| جابر بن عبدالله انصاری • عطیه کوفی |
| مقاله‌های وابسته |
| موکب • مسیرهای پیاده‌روی اربعین • راهنمای اربعین • پیاده‌روی جاماندگان اربعین |
شهر مدائن در عراق و در حدود چهل کیلومتری جنوب شرقی بغداد واقع است و با توجه به اینکه مرقد سلمان فارسی در آن قرار دارد، به «سلمان پاک» (به عربی: سلمان باک) شناخته می‌شود.[۱]
مدائن در گذشته مجموعه‌ای از هفت شهر نزدیک به یکدیگر بوده که میان آنها، «تیسفون»، از همه مهم‌تر به‌شمار می‌آمده و پیشینه آن به 141 پیش از میلاد بازمی‌گردد[۲]
تاریخچه آستانه
ناصرالدین قتلغ‌شاه صاحبی از امیران مغول، در سال ۶۸۰ق، رباطی برای دراویش، کنار زیارتگاه سلمان بنا و گروهی را در آن ساکن کرد. او همچنین چند روستا در منطقه واسط و جاهایی در بغداد برای تهیه هزینه‌های رباط، وقف کرد.[۳] وی که در سال ۶۸۸ق، در تبریز به قتل رسید، جنازه‌اش به بغداد منتقل شده و در همین رباط کنار مرقد سلمان فارسی دفن شد.[۴] جنازه برادرش عزالدین دولت‌شاه صاحبی علائی نیز پس از مرگ در سال ۶۹۹ به بغداد منتقل شده و در رباط دفن گردید.[۵]
در دوره صفوی، شاه اسماعیل، زیارتگاه سلمان فارسی را بازسازی کرد. پدر آقاخان محلاتی از امامان اسماعیلیان نزاری(درگذشت ۱۲۹۸ق) نیز صحنی برای این مزار بنا کرد.[۶]
تا نیمه اول قرن چهاردهم قمری/بیستم میلادی، قبر حذیفة بن یمان و عبدالله انصاری در زیارتگاه مستقلی، کنار رود دجله قرار داشت؛ ولی به علت جریان سیلاب‌ها و از بین رفتن ساحل غربی این رودخانه دولت عراق در سال ۱۳۵۰ق/۱۹۳۱م، اجساد این دو را به زیارتگاه سلمان فارسی منتقل کرد و برای هریک، قبر جدیدی ساخت.[۷] گفته شده در زمان انتقال قبر حذیفه، جسد او سالم و تازه مشاهده شده است.[۸]
مدفونان در بقعه
در آستانه سلمان فارسی، افزون بر پیکر سلمان، پیکر حذیفه بن یمان نیز مدفون است. همچنین دو قبر منسوب به عبدالله بن جابر انصاری و طاهر فرزند امام محمد باقر(ع) وجود دارد.
سلمان فارسی
سلمان فارسی، ایرانی و از رامهرمز یا جی اصفهان بود و پیش از اسلام ماهویه نام داشت. [۹] پیش از مسلمان شدن به دین مسیحیت درآمد و سفرهای طولانی انجام داد و مدتی در در شام و موصل و عموریه زندگی کرد. سپس در جستجوی پیامبر جدیدی که یک راهب مسیحی بشارت ظهورش را داده بود به حجاز رفت.در راه به اسارت گرفته شد و به بردگی فروخته شد. او را به حجاز بردند و به یک یهودی از بنی‌قریظه، به نام عثمان بن اشهل، در مدینه فروختند.[۱۰] او پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، در قبا به خدمت ایشان رسید و مسلمان شد و با کمک پیامبر(ص) آزادی خود را خرید.[۱۱]سلمان در سال 35 ه. ق، در آخر خلافت عثمان، در مدائن از دنیا رفت.[۱۲]
حذیفة بن یمان
حذیفة بن حِسْل یا حُسَیل بن جابر، از صحابه پیامبر در شهر مدینه بود. حذیفه در همه غزوه‌های رسول خدا، به‌جز بدر، حضور داشت.[۱۳] او و پدرش، پیش از نبرد بدر، در مسیر بازگشت به یثرب، از سوی قریش دستگیر و به شرط همراهی نکردن با پیامبر در نبرد، آزاد شدند.[۱۴] او در نبرد احد، همراه پدر سالخورده و برادرش، صفوان، شرکت کرد و پدرش به اشتباه، به دست یکی از مسلمانان، کشته شد.[۱۵] حذیفه بن یمان مدتی کارگزار مدائن بود. مکان وفاتش را مدائن[۱۶] و برخی کوفه دانسته‌اند.[۱۷]
.jpg)
عبدالله بن جابر انصاری
از فرزندان جابر بن عبدالله انصاری است که از جزئیات زندگی وی، اطلاع زیادی در دست نداریم. تنها بخاری در تاریخ خود، از وی یاد کرده و نوشته است که او از پدرش، حدیث شنیده و سعید مقبری نیز از وی، روایت کرده است و دو برادر، به نام‌های محمد و عمر دارد.[۱۸]
امامزاده طاهر بن امام محمدباقر
این زیارتگاه، بین مرقد سلمان فارسی و حذیفة بن یمان، قرار دارد و به یکی از فرزندان امام زین‌العابدین(ع)، به نام طاهر، منسوب است؛ حال آنکه میان فرزندان امام سجاد(ع)، این نام به ثبت نرسیده است.[۱۹] بعضی دیگر، شخص مدفون در این مکان را طاهر بن امام محمدباقر(ع) معرفی کرده‌اند.[۲۰] این در حالی است که امام محمدباقر(ع) نیز فرزندی به نام طاهر، نداشته است.[۲۱] البته برخی علی بن امام باقر(ع) را ملقب به طاهر دانسته‌اند[۲۲] که قبر وی در جعفریه، از توابع بغداد، آشکار شد.[۲۳]
گفتنی است، این قبر در اصل، در زیارتگاهی به نام «امام طه» در محله‌ای به همین نام و در میدان امین شهر بغداد، قرار داشته است که در جریان توسعه خیابان الرشید در سال 1940 م، خراب گردید و استخوان‌های شخص مدفون در آن، به آستانه سلمان فارسی منتقل گردید و در اتاق شرقی مقبره وی، به خاک سپرده شد.[۲۴]
پانویس
- ↑ الموسوعة التاریخیة الجغرافیة، ج12، ص223.
- ↑ الموسوعة التاریخیة الجغرافیة، ج12، ص223.
- ↑ الحوادث الجامعة، ص۲۹۰.
- ↑ الحوادث الجامعة، ص۳۱۴.
- ↑ الحوادث الجامعة، ص۳۳۹.
- ↑ سفرنامه عتبات ناصر الدین شاه، ص۱۳۴؛ سفرنامه ادیب الملک به عتبات، ص۱۳۴.
- ↑ مزارات اهل البیت(ع) وتاریخها، محمد حسین الحسینی الجلالی، ص۱۳۴.
- ↑ برای آگاهی بیشتر نگاه کنید به اجساد جاویدان، علی‌اکبر مهدی‌پور، ص۵۱.
- ↑ کتاب تاریخ اصبهان (ذکر اخبار اصبهان)، ج1، ص74.
- ↑ تاریخ بغداد، ج1، ص176؛ الاستیعاب، ج2، ص634؛ اسد الغابة، ج2، ص265.
- ↑ تاریخ بغداد، ج1، ص176.
- ↑ الفضائل، ص92؛ بحار الانوار، ج28، ص308.
- ↑ الطبقات الکبری، ج7، ص317.
- ↑ همان؛ اسد الغابة، ج1، ص391؛ سیر اعلام النبلاء، ج2، ص364.
- ↑ السیرة النبویة، ج3، ص604؛ المغازی، ج1، ص233.
- ↑ همان، ص384.
- ↑ الطبقات الكبرى، ص98.
- ↑ التاریخ الکبیر، البخاری، ج5، ص60.
- ↑ المجدی، ص283؛ النفحة العنبریه، ص47؛ الشجرة المبارکه، ص87 و 88، لباب الانساب، ج1، ص381.
- ↑ دلیل العتبات و المراقد فی العراق، ص101.
- ↑ الشجرة المبارکه، ص89؛ الارشاد، ج2، ص176؛ بحار الانوار، ج46، ص266.
- ↑ الکواکب المشرقه، ج2، ص617.
- ↑ الاصیلی، ص147 و 148.
- ↑ مراقد بغداد، ص51.
منابع
- اسد الغابة في معرفة الصحابه، علي بن محمد الجزري (ابن الاثير)، تحقيق: علي محمد معّوض و عادل احمد عبدالموجود، بيروت، دار الكتب العلميه، (لا ت).
- بحارالانوار، محمدباقر المجلسي، ط ٢، بيروت، مؤسسة الوفاء، ١۴٠٣ه. ق - ١٩٨٣م.
- الفضائل، شاذان بن جبرئيل القمي، النجف الاشرف، المكتبة الحيدرية ومطبعتها، ١٣٨١ه. ق - ١٩۶٢م.
- تاريخ بغداد (تاريخ مدينة السلام)، احمد بن علي بن ثابت (الخطيب البغدادي)، تحقيق: بشّار عوّاد معروف، ط ١، بيروت، دار الغرب الاسلامي، ١۴٢٢ه. ق - ٢٠٠١م.
- تاريخ مدينة دمشق، علي بن الحسن الشافعي الدمشقي (ابن عساكر)، تحقيق: علي شيري، بيروت، دار الفكر، ١۴١۵ه. ق - ١٩٩۵م.
- طبقات المحدثین باصبهان و الواردین علیها، ابومحمد بن محمد بن جعفر بن حیان المعروف بابی الشیخ الانصاری، موسسة الرسالة، چاپ اول، بیروت، 1987م.، 4 جلد.
- الاستيعاب في معرفة الاصحاب، يوسف بن عبدالله القرطبي (ابن عبدالبر)، تصحيح: عادل مرشد، ط ١، عَمّان، دار الاعلام، ١۴٢٣ه. ق - ٢٠٠٢م.
- الموسوعة التاريخية الجغرافية، (ج ١٢)، مسعود الخوند، بيروت، (لا. ن)، (لا. ت).
- انساب الاشراف، احمد بن يحيي البلاذري، تحقيق: محمد حميدالله، نجف، دار المعارف.
- المعارف، عبدالله بن مسلم (ابن قتيبة)، تحقيق: ثروت عكاشة، ط ۶، القاهرة، الهيئة المصرية العامة للكتاب، ١٩٩٢م.
- الاصابة في تمييز الصحابة، احمد بن علي (ابن حجر العسقلاني)، تحقيق: عبدالله بن عبدالمحسن التركي، (لا. م)، مركز هجر للبحوث والدراسات العربية والاسلامية، (لا. ت).
- السیرة النبویة، ابن هشام، عبد الملک بن هشام، عربی، دار المعرفة، مصحح: ابیاری، ابراهیم، سقاء، مصطفی، شبلی، عبدالحفیظ، 2ج.
- المغازي، محمد بن عمر الواقدي، تحقيق: مارسدن جونس، ط ٣، بيروت، مؤسسة الأعلمي، ١۴٠٩ه. ق - ١٩٨٩م.
- الطبقات الكبري، محمد بن سعد بن منيع الهاشمي البصري (م ٢٣٠)، تحقيق محمد عبدالقادر عطا، ط الاولي، بيروت، دار الكتب العلمية، ١۴١٠ه. ق -١٩٩٠م.
- مروج الذهب ومعادن الجوهر، علي بن الحسين بن علي (المسعودي)، تحقيق: اسعد داغر، ط ٢، قم، دار الهجرة، ١۴٠٩ه. ق.
- التاریخ الکبیر، محمد بن اسماعیل البخاری، بیروت، لبنان، دارالکتب العلمیه.
- لباب الانساب والالقاب والاعقاب، ابوالحسن على بن زيد بيهقى (ابن فندق)، قم، كتابخانه آيت‌الله العظمى مرعشى نجفى، ١۴١٠ه. ق.
- النفحة العنبرية في أنساب خير البرية، محمدكاظم اليماني الموسوي، تحقيق: السيد مهدي الرجائي، ط ١، قم، مكتبة آيةالله العظمي المرعشي النجفي، ١۴١٩ه. ق - ١٣٧٧ه. ش.
- المجدي في انساب الطالبيين، علي بن محمد العلوي العمري، تحقيق: احمد المهدوي الدامغاني، ط ٢، قم، مكتبة آيةالله العظمي المرعشي النجفي العامة، ١۴٢٢ه. ق - ١٣٨٠ه. ش.
- دليل العتبات والمراقد في العراق، عادل الحسني، ط ١، بيروت، دار المؤرخ العربي، ١۴٣١ه. ق - ٢٠١٠م.
- مراقد بغداد، يونس الشيخ ابراهيم السامرائي، بغداد، مكتبة الشرق الجديد، (لا ت).
- الاصيلي في انساب الطالبيين، صفي‌الدين محمد بن تاج‌الدين علي (ابن طقطقي)، قم، مكتبة آيت‌الله العظمي المرعشي النجفي الكبري، ١۴١٨ه. ق.
- الكواكب المشرقة في انساب وتاريخ و تراجم الاسرة العلوية الزاهرة، السيد مهدي الرجائي، قم، مكتبة آيةالله المرعشي النجفي، ١٣٩٠ه. ش.
- الشجرة المباركة في انساب الطالبية، فخرالدين الرازي، ط ٢، قم، مكتبة آيةالله العظمي المرعشي النجفي، ١۴١٩ه. ق.
- الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد، محمد بن محمد بن نعمان (الشيخ المفيد)، تحقيق: مؤسسة آل البيت(عليهم السلام) لاحياء التراث، ط ٢، بيروت، دار المفيد، ١۴١۴ه. ق - ١٩٩٣م.