پژوهشکده حج و زیارت
پژوهشکده حج و زیارت یکی از زیر مجموعه‌های حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت است. این پژوهشکده چنان که ازنام آن پیدا است، به پژوهش در زمینه فریضه حج و زیارت می پردازد. حج و مراسم حج گزاری ابعاد و جایگاه خاصی در کشورهای مسلمان نشین دارد. ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی که با توجه به وسعت تاثیرگزاری در امور مسلمین مستلزم بررسی و شناخت و پژوهش در این زمینه است. مفهوم زیارت در تشیع ابعاد گسترده ای دارد شامل زیارت مزار پیامبر (ص)، امامان معصوم(ع) و نیز منسوبین به این خاندان . پژوهشکده حج و زیارت در گروهای آموزشی تاریخ و سیره، اخلاق و اسرار حج، مطالعات اجتماعی حج، کلام و معارف حج، فقه و حقوق حج ، از زوایای مختلف این وقایع مذهبی را مورد پژوهش قرار می دهد.
پيشينه
پژوهشکده حج و زیارت پیش از این با نام «مرکز تحقيقات حج» فعالیت داشت. این مرکز در سال ۱۳۷۰ به عنوان يکي از نهادهاي تابعه حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت تأسيس گرديد. مرکز تحقیقات حج در مدت فعاليت خود بيش از هشتصد اثر در ابعاد مختلف حج و زيارت عرضه کرد. این مرکز در ۲۱ اسفند ۱۳۸۹ با کسب مجوز «شوراي گسترش آموزش عالي» به «پژوهشکده حج و زيارت» ارتقا يافت.
اهداف
- توسعه و گسترش پژوهش در زمينه شناخت صحيح از ابعاد عبادي، سياسي، اجتماعي، اقتصادي و بين المللي حج
- ايجاد زمينه مناسب براي ارتقاي فعاليت‌هاي پژوهشي در زمينه حج و زيارت
- همکاري پژوهشي با مؤسسات آموزشي و پژوهشي کشور به منظور ارتقاي کيفيت فعاليت‌هاي پژوهشي
- تقويت فرهنگ و بنيه‌هاي فکري گردشگري ديني
- گسترش و توسعه مطالعات بين مذاهب اسلامي به منظور دستيابي به وحدت امت اسلامي
وظايف
- بررسي و شناسايي نيازهاي پژوهشي
- انجام طرح‌هاي پژوهشي بنيادي، کاربردي، توسعه‌اي و ميداني
- فراهم آوردن امکانات لازم و متناسب با فعاليت‌هاي پژوهشي مربوطه
- برگزاري نشست‌ها و همايش‌هاي علمي ـ تخصصي، ملي و بين المللي
- برگزاري دوره‌هاي آموزشي، پژوهشي، تحصيلات تکميلي و کوتاه‌مدت
ساختار
شوراهاي عالي
در اساسنامه پژوهشکده از نقش اساسي دو بخش نام برده شده است:
- هيئت امناي پژوهشکده وظيفه ترسيم سياست‌هاي کلان پژوهشکده را به عهده دارد.
- شوراي پژوهشي وظيفه بررسي و تأييد طرح‌هاي پژوهشي و در مجموع نظارت علمي بر فعاليت‌هاي پژوهشکده را به عهده دارد.
گروه‌هاي علمي
پژوهشکده از پنج گروه علمي ـ پژوهشي مصوب وزارت علوم به شرح زير تشکيل شده است:
- تاريخ و سيره
- اخلاق و اسرار حج
- مطالعات اجتماعي حج
- کلام و معارف حج
- فقه و حقوق حج
گروه‌هاي فوق وظيفه تحقيق در دو سطح کاربردي و بنيادين را در حوزه حج و زيارت به عهده دارند که ضوابط سطح پژوهش‌ها مطابق با معيارهاي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري است.
کتابخانه تخصصي
کتابخانه تخصصي در زمان فعاليت مرکز تحقيقات حج، تأسيس شد و اکنون فعالترین کتابخانه در حوزه تولید محتوا با موضوع حج و زیارت است.
ویژگی‌های عمده این کتابخانه بدین ترتیب است:
- فهرست‌نويسي قريب به شانزده هزار جلد کتاب
- مجهز بودن به نرم‌افزارهاي جامع و روزآمد کتابداري
- قرار دادن اطلاعات کتب کتابخانه در معرض ديد کاربران اينترنتي بر روي پايگاه اطلاع‌رساني lib.ir
- PDF سازي کتب کتابخانه به منظور عرضه آن در فضاي مجازي
فعالیت ها
علاوه بر انجام پژوهش‌هاي توليدي و انتشار آن در قالب کتب و مقالات تخصصي، پروژه‌هاي ديگري در دستور کار پژوهشکده قرار گرفته است که اهم آن چنين است:
انتشار نشريه‌هاي تخصصي ميقات عربي و فارسي و فصلنامه فرهنگ زيارت
انتشار «فصلنامه ميقات حج» از پاييز سال ۷۱ آغاز گرديده و تاکنون 115 شماره از آن منتشر شده است. اين مجله به صورت تخصصي به موضوعات مرتبط با حج و زيارت پرداخته و مخاطبين خود را در ميان روحانيون، مديران و کارگزاران حج و عمره جستجو مي‌کند.
«دو فصلنامه ميقات الحج » به زبان عربی نيز به منظور توليد محتواي لازم براي مخاطبان عرب‌زبان از سال ۱۴۱۵ه .ق منتشر شده است. فصلنامه‌هاي ميقات فارسي و عربي به صورت متمرکز حوزه جغرافيايي کشور عربستان و تحولات مربوط به حج و زيارت و محتواي علمي مرتبط با آن را توليد و عرضه می کند.
«فصلنامه فرهنگ زيارت» از ديگر توليدات پژوهشکده بوده که در تابستان ۱۳۸۸ منتشر شد. اين فصلنامه مطالب مرتبط با زيارت و عتبات عاليات را مدنظر دارد.
دانشنامه حج و حرمين شريفين
از سال ۱۳۸۷تدوين مداخل اصلي حج و زيارت در قالب دانشنامه حج و حرمين شريفين در دستور کار قرار گرفت و پس از تدوين شيوه‌نامه‌ها و اساسنامه، کار تأليف مداخل آن پي گرفته شد.
موسوعه رد شبهات
به منظور پاسخ‌گويي متقن و علمي به شبهات وارده از سوي سلفيان و وهابيان بر باورهاي پيروان اهل بيت : موسوعه رد شبهات در دستور کار پژوهشکده قرار گرفته و اساسنامه، شيوه‌نامه و عناوين بيش از دويست شبهه تهيه گرديده است و 21 جلد آن منتشر شده است.
برگزاري همايش‌ها و نشست‌هاي تخصصي
از جمله وظايف و مأموريت‌هاي پژوهشکده که از زمان فعاليت مرکز تحقيقات حج پيگيري مي‌شده است، ساماندهي همايش‌ها و نشست‌هاي تخصصي مرتبط با موضوع حج و زيارت است. از جمله اين همايش‌ها مي‌توان به موارد زير اشاره نمود:
- همايش حج و جهاني‌شدن
اين همايش در اسفندماه ۱۳۸۹ برگزار گرديد.
- همايش حج و اقتصاد
همايش حج و اقتصاد نخستين نشست پيرامون ابعاد اقتصادي حج بود که در تاريخ ۲۲ تيرماه ۱۳۹۱ برگزار گرديد. ۳۲ مقاله برتر از مجموع ۷۵ مقاله ارسالي در کتاب «مجموعه مقالات همايش حج و اقتصاد» چاپ شد.
- برگزاري نشست‌هاي تخصصي
نشست های تخصصی نیز با موضوعاتي از قبيل حج و ديپلماسي عمومي، مقايسه ميان وهابيت و سلفي‌گري، آينده‌پژوهشي حج، حج و ظرفيت‌هاي فرهنگي و... برگزار شده است.
ساير فعاليت‌هاي در دست انجام
- تهيه بانک اطلاعات الکترونيک
- تبديل محصولات پژوهشکده به نرم‌افزارهاي رايانه‌اي
آثار علمي و پژوهشي توليد شده در اين پژوهشکده با همکاري مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي (نور) و بعثه مقام معظم رهبري (مدظله العالي) به صورت نرم‌افزاري و در قالب ده CD و DVD منتشر شده است. مهم‌ترين اين نرم‌افزارها عبارتند از: «کتابخانه جامع حج3»، «احکام و مناسک حج»، «سفرنامه و خاطرات حج»، «عتبات عاليات»، «زائر» و...
- کتابشناسي آثار پژوهشي مرتبط
در قالب پروژه «کتابشناسي حج و زيارت» تمامي کتب و منشورات مرتبط با موضوع حج و زيارت جمع‌آوري و نمايه‌زني گرديده است . پروژه «نمايه آثار» نيز به کتابشناسي آثار منتشره در حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت از زمان تأسيس مرکز تحقيقات حج تاکنون مي‌پردازد.
- حمايت از پايان‌نامه‌هاي مرتبط