آمیزش در احرام (فتاوای مراجع)

این صفحه شامل فتوای مراجع تقلید درباره احکام آمیزش است. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم نگاه کنید به مقاله آمیزش.

چگونگی

ایجاد التذاذ جنسی
امام خمینی: [از محرمات احرام است:] جماع کردن با زن، و بوسیدن و دست بازی کردن^{[م* ۱]} و نگاه به شهوت،^{[م* ۲]} بلکه هر نحو لذت و تمتعی بردن.^{[م* ۳]}
مراجع دیگر: ↑ آیت‌الله سیستانی: و همچنین بلند کردن یا در آغوش گرفتن با شهوت. ↑ آیت‌الله سیستانی: در صورتی که نگاه کردن به همسر از روی شهوت موجب خروج منا شود، لازم است از آن پرهیز کند و احتیاط مستحب آن است که اگر موجب خروج منا هم نشود پرهیز کند. ↑ آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: محرم می‌تواند به غیر از جماع و بوسیدن و لمس و نگاه به شهوت و ملاعبه، از عیال خود لذت برد بنا بر اظهر (مانند التذاذ از صدا و یا سخن گفتن با او) گرچه احوط ترک استمتاع است مطلقاً. آیت‌الله زنجانی: جماع کرد با زن و بوسیدن او از روی شهوت و ملامسه او در صورتی که با قصد لذت یا خروج منی همراه باشد و همچنین نگاه کردن به او چنانچه با قصد لذت و خروج منی همراه باشد، بر محرم حرام است و احتیاط مستحب در ترک مطلق تمتعات است. آیت‌الله سیستانی: محرم می‌تواند از همنشینی و صحبت و مانند آن با عیال خود لذت ببرد ولی احتیاط مستحب ترک استمتاع است مطلقا. آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: برای زنان، همین حکم نسبت به مردان صادق است اگرچه از محارم زن باشند. آیت‌الله فاضل: مرد نسبت به زوجه خودش. آیت‌الله مکارم: نگاه و لمس بدون قصد لذت مانعی ندارد و احتیاط آن است که بوسیدن بدون قصد لذت را نیز ترک نماید.

حکم

مسئله 314
امام خمینی: اگر کسی در احرام عمره تمتع از روی علم و عمد، با زن، چه در قُبُل و چه در دُبر و یا با مرد جماع کند، ظاهراً عمره‌اش باطل نشود^{[م314 ۱]} ولیکن موجب کفاره است که بیان آن می‌آید^{[م314 ۲]} و احتیاط آن است که اگر این عمل پیش^{[م314 ۳]} از سعی واقع شد عمره را تمام کند و آن را دو مرتبه به جا آورد^{[م314 ۴]} و اگر وقت تنگ است حج اِفراد^{[م314 ۵]} به جا آورد و بعد از آن عمره مفرده^{[م314 ۶]} به جا آورد و احتیاط بیشتر آن است که سال دیگر حج را اعاده کند.
مراجع دیگر: ↑ آیت‌الله بهجت: عمره‌اش باطل است لکن باید عمره را تمام کند و دوباره اعاده نماید و بعد حج تمتع به جا آورد و اگر وقت تنگ باشد حج او مبدل به افراد می‌شود و باید از حج، عمره مفرده به جا آورد و احوط اعاده حج است در سال آینده. آیت‌الله خویی: ایشان متعرض جماع با مرد نشده‌اند. آیت‌الله سیستانی: اگر بعد از تمام شدن سعی باشد و همچنین در عمره مفرده. آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: اگر پیش از سعی باشد عمره او فاسد است و باید احتیاطاً آن را تمام کند و بعد از تمام کردن عمره پیش از حج، واجب است عمره را اعاده نماید و یک شتر کفاره بر او واجب است و اگر وقت اتمام و اعاده ندارد آن عمره فاسد را قطع کند و اعاده نماید و اگر نتواند به واسطه تنگی وقت آن را پیش از حج اعاده کند حج او افراد می‌شود و باید بعد از حج عمره مفرده به جا آورد، ولی باید به همان احرام عمره باقی بماند و احتیاطاً به یکی از مواقیت خارج مکه برود و تجدید نیت جهت حج افراد بنماید و احوط اعاده حج است در سال آینده. آیت‌الله فاضل:حرمت نفسی و ذاتی وطی با مرد گرچه خیلی شدید و موجب حد است لیکن ارتباط آن با احرام محل اشکال است. ↑ آیت‌الله فاضل: بنا بر احتیاط موجب کفاره است. آیت‌الله مکارم: کفاره آن بنا بر احتیاط یک شتر است. ↑ آیت‌الله سیستانی: احتیاط واجب این است که عمره‌اش را تمام کند و پس از آن حج به جا آورد و در سال آینده هر دو را دوباره به جا آورد و اگر در عمره مفرده باشد نیز عمره‌اش باطل است و واجب است در مکه بماند تا ماه دیگر قمری و برود از یکی از مواقیت پنج‌گانه محرم شود و عمره را اعاده کند و به احتیاط واجب احرام از خارج حرم کافی نیست. ↑ آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: از اینجا تا آخر در مناسک ایشان نیست بلکه به جای آن آمده است: «و در صورت عدم امکان سال دیگر حج را اعاده نماید». ↑ * آیت‌الله سبحانی: عدول به حج إفراد خلاف احتیاط است لذا عمره را اتمام کند و اگر وقت دارد اعاده نماید و اگر وقت ندارد برای حج محرم شود و حج خود را با همان عمره به پایان ببرد و احتیاط مستحب سال بعد حج را اعاده نماید و در هر صورت کفاره بر او یک شتر واجب شده است که مخیر است در مکه و یا در منا و در صورت تأخیر در محل خود انجام دهد. آیت‌الله فاضل: ظاهراً عمره باطل نمی‌شود، لذا اگر وقت تنگ است حج تمتع را به جا آورد و احتیاط مستحب آن است که سال بعد حج را اعاده کند. و اگر این عمل در عمره مفرده قبل از سعی واقع شده باید این عمره را تمام کند و یک شتر کفاره بدهد و در ماه بعد نیز یک عمره مفرده دیگر انجام دهد. (اگرچه اصل آن مستحب بوده) و محل احرام عمره دوم در صورتی که در عمره اول از یکی از مواقیت معروفه محرم شده همان جاست والاّ از ادنی ‌الحل است. همان‌ طور که در صورت عدم تمکن از رفتن به مواقیت می‌تواند از ادنی ‌الحل محرم شود. آیت‌الله مکارم: اگر وقت تنگ است عمره را اعاده نکند و حج تمتع را ادامه دهد. ↑ آیت‌الله زنجانی: و بعد از حج و گذشتن ایام تشریق عمره مفرده... .

کفاره

مسئله 315
امام خمینی: اگر در عمره تمتع این عمل را از روی علم و عمد پس از سعی مرتکب شود، کفاره بر او واجب می‌شود و کفاره^{[م315 ۱]} بنا بر احتیاط واجب یک شتر است؛ چه ثروتمند باشد یا نباشد.
مراجع دیگر: ↑ آیت‌الله بهجت: کفاره‌اش یک شتر است. آیت‌الله تبریزى: کفاره‌اش یک گوسفند است و بنا بر احتیاط یک شتر و یا یک گاو. آیت‌الله خامنه‌ای: کفاره‌اش یک شتر است. آیت‌الله خویی، آیت‌الله نوری: بنا بر احتیاط واجب یک شتر است برای کسی که بتواند شتر تهیه کند، و یک گاو است اگر متوسط باشد و نتواند شتر تهیه کند، و یک گوسفند است اگر مُعْسِر باشد و نتواند گاو تهیه کند. آیت‌الله زنجانی: در کفاره بین شتر و گاو و گوسفند، مخیر است؛ و اگر قبل از اتمام سعی، مرتکب شود در این صورت نیز عمره او فاسد نمی‌شود و کفاره آن یک شتر است. آیت‌الله سبحانی: کفاره‌اش یک شتر است و فرقی بین فقیر و ثروتمند نیست و اگر از آن عاجز باشد ساقط می‌شود. آیت‌الله سیستانی: کفاره‌اش بنا بر احتیاط یک شتر و یا یک گاو است. آیت‌الله صافی: کفاره آن اگر متمکن است یک شتر والاّ یک گاو است. آیت‌الله فاضل: کفاره‌اش یک شتر و یا یک گاو و یا یک گوسفند است به اختیار خودش اگرچه بهتر آن است که شتر را کفاره دهد. آیت‌الله گلپایگانی: و کفاره او اگر ثروتمند باشد یک شتر، و اگر فقیر باشد یک گوسفند، و در متوسط الحال یک گاو است، و اظهر تخییر بین سه چیز است مطلقاً.

مسئله 316
امام خمینی: اگر در احرامِ حج این عمل را از روی علم و عمد به جا آورد، اگر قبل از وقوف به عرفات بوده حج او فاسد است مسلّماً، و اگر بعد از وقوف به عرفات و قبل از وقوف به مشعرالحرام بوده، حج او فاسد است بنا بر اقوی^{[م316 ۱]} و در هر دو صورت کفاره آن یک شتر است.^{[م316 ۲]}
مراجع دیگر: ↑ آیت‌الله بهجت، آیت‌الله گلپایگانی: در این صورت حج او فاسد است علی الأشهر. آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: اگر این عمل قبل از وقوف در مزدلفه صورت گرفته باشد، باید حج در سال آینده اعاده شود. (و آیت‌الله سیستانی اضافه می‌فرماید: چه حج واجب باشد چه مستحب). آیت‌الله زنجانی: در هیچ‌یک از دو صورت، حج، فاسد نمی‌شود، لیکن سه امر واجب می‌گردد: الف) اگر قبل از درک رکن مشعر باشد سال آینده حجی که از نظر نوع مانند حج امسال باشد به جا آورد، هرچند حج اول او استحبابی باشد؛ ب) یک شتر قربانی کند؛ ج) از یکدیگر جدا شوند و در سال بعد نیز اگر از همان مسیر سال قبل به عرفات می‌روند پس از رسیدن به محل معصیت از یکدیگر جدا شوند. و زن در صورتی که محرم بوده و این عمل از روی علم و عمد و اختیار از او صادر شده باید شتر قربانی کند و سال بعد حج به جا آورد و اگر شوهرش او را مجبور کرده باید قربانی زن را نیز بپردازد و در این صورت حج سال بعد بر زن واجب نیست. و در هر حال برای وجوب جدایی کافی است که در این معصیت یکی از آنها علم و عمد و اختیار داشته باشد. کفاراتی که در باب جماع می‌آید مخصوص به جماع با همسر است. آیت‌الله سبحانی: اگر این عمل تا قبل از وقوف مشعر واقع شود احکام چهارگانه مترتب است: الف) حج او صحیح است (ولی به شرحی که می‌آید هم عقوبت و هم کفاره دارد). ب) باید اعمال حج را پایان برساند و باید زن و مرد با هم خلوت نکنند تا اعمال حج را تمام کنند. ج) در سال آینده دوباره حج را به عنوان عقوبت انجام دهد و در صورتی که از همان راه قبلی قصد حج کنند پس از رسیدن به محل معصیت از هم جدا شوند تا اتمام مناسک. د) باید یک شتر کفاره بدهد و در صورت عجز یک گوسفند کفاره بدهد و از اینجا حکم مسئله بعد هم بیان شد. آیت‌الله فاضل: ظاهراً حج او در هر دو صورت صحیح است ولی باید یک شتر و در صورت عجز یک گاو کفاره بدهد و باید زن و شوهر با هم خلوت نکنند تا اعمال مناسک خود را تمام کنند و سال بعد باید حج تمتع به عنوان عقوبت انجام دهند. و همچنین در سال بعد در صورتی که از همان راه قبلی قصد حج کنند، پس از رسیدن به محل معصیت باید از هم جدا شوند تا اتمام مناسک. و زن هم اگر در احرام بوده و به عمل راضی شده همین حکم را دارد و اگر مجبور شده کفاره‌اش به عهده شوهر است. آیت‌الله نوری: و باید زن و شوهر با هم خلوت نکنند تا اعمال مناسک خود را تمام کنند و همچنین در سال بعد، در صورتی که از همان راه قبلی قصد حج کنند، پس از رسیدن به محل معصیت باید از هم جدا شوند تا اتمام مناسک. ↑ آیت‌الله بهجت: کفاره این عمل در صورت تمکن یک شتر و در صورت عجز یک گاو و در صورت عجز یک گوسفند می‌باشد. آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: در صورت تمکن یک شتر و در صورت عجز یک گوسفند کفاره بدهد.

موارد قضای حج در صورت التذاذ

مسئله 317
امام خمینی: در این دو صورت که حج فاسد شد باید حج را تمام کند و در سال دیگر نیز حج به جا آورد^{[م317 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ آیات عظام: در مناسک خود، اضافه بر کلام حضرت امام، متعرّض تفریق و جدایی بین زن و شوهر در حج امسال و سال آینده شده‌اند. آیت‌الله زنجانی: گذشت که حج فاسد نشده است هرچند در برخی صورت‌ها باید سال بعد حج به جا آورد. آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله فاضل: گذشت که حج فاسد نشده است.

مسئله 318
امام خمینی: اگر این عمل بعد از وقوف به عرفات و مشعر واقع شد دو صورت دارد: یکی آنکه: قبل از تجاوز از نصفِ طواف نساء مرتکب شده، در این صورت حج او صحیح است، و فقط باید کفاره بدهد.^{[م318 ۱]} دوم آنکه: بعد از تجاوز از نصف طواف نساء^{[م318 ۲]} مرتکب شده، پس حج او صحیح است و کفاره هم ندارد بنا بر اقوی^{[م318 ۳]}
مراجع دیگر: ↑ آیت‌الله بهجت: اگر این عمل در دور سوم طواف نساء باشد و همچنین اگر در دور چهارم باشد، بنا بر احتیاط و اگر بعد از دور پنجم طواف نساء بوده کفاره نیز ندارد علی الأظهر الأشهر اگرچه احوط کفاره است. آیات عظام تبریزی، خویی، صافی، گلپایگانی: اگر این عمل پیش از طواف نساء و یا قبل از تمام شدن شوط پنجم باشد، حج او صحیح است ولی باید کفاره بدهد. آیت‌الله خامنه‌ای: ما بین مشعر و اتمام طواف نساء اگر آمیزش جنسی شود حج صحیح است و فقط باید کفاره بدهد، ولی اگر پس از طواف نساء باشد کفاره هم ندارد. در باب حکم اثنای طواف نساء و اینکه آیا عبور از نصف در حکم تمام طواف است یا عبور از شَوط پنجم، میان فقها بحث است که محل ابتلا نیست. آیت‌الله سیستانی: اگر این عمل قبل از طواف نساء و یا قبل از اتمام شوط چهارم طواف نساء باشد، حجش صحیح و کفاره دارد و اگر بعد از آن باشد کفاره هم ندارد. آیت‌الله فاضل: اگر قبل از تمام شدن شوط سوم باشد حج او صحیح و کفاره دارد. آیت‌الله مکارم: اگر قبل از طواف نساء این عمل صورت گیرد، حجش صحیح ولی گناه کرده است و کفاره آن یک شتر است. ↑ آیت‌الله بهجت، آیت‌الله مکارم: حکم آن در صورت اول گذشت. آیت‌الله تبریزى، خویی: بعد از شوط پنجم کفاره ندارد. آیت‌الله زنجانی: اگر این عمل بعد از اتمام شوط چهارم طواف نساء باشد کفاره ندارد و اگر قبل از آن و بعد از مشعر باشد قربانی شتر و جدایی زن و مرد واجب می‌شود و تکرار حج واجب نمی‌شود. آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: بعد از تجاوز از 5 شوط اگر مرتکب شود، حج او صحیح و کفاره نیز ندارد، اگرچه احوط است. آیت‌الله فاضل: اگر این عمل بعد از تمام شدن شوط سوم باشد کفاره نیز ندارد. آیت‌الله نوری: بعد از تمام شدن شوط پنجم طواف نساء. ↑ آیت‌الله نوری: علی الأظهر الاشهر، گرچه احوط کفاره است.

حکم موارد غیرعمد

مسئله 323
امام خمینی: هر یک از این امور که موجب کفاره است، اگر با جهل به مسئله یا از روی غفلت یا از روی نسیان واقع شود، به عمره و حج او ضرر نمی‌رساند و بر شخص کفاره نیست^{[م323 ۱]}
مراجع دیگر: ↑ به مسئله 1187 مراجعه شود.

حکم مورد اجبار

مسئله 324
امام خمینی: اگر مردی با زن خود که مُحرم است، از روی اجبار جماع کند، بر زن چیزی نیست و مرد باید علاوه بر کفاره خود کفاره زن را هم بدهد،^{[م324 ۱]} و اگر زن از روی رضایت جماع دهد کفاره بر خود اوست و مرد باید کفاره خودش را بدهد و کفاره‌ای که باید بدهند گذشت.
مراجع دیگر: ↑ آیت‌الله سیستانی: اگر مرد زنش را مجبور به جماع کند، بنا بر احتیاط واجب باید کفاره او را نیز بدهد.

جستار وابسته

منبع

این مقاله برگرفته از صفحه تا کتاب مناسک حج پژوهشکده حج و زیارت، سال انتشار: ۱۳۹۷ است.

[1] 
آیت‌الله سیستانی: و همچنین بلند کردن یا در آغوش گرفتن با شهوت.

[2] آیت‌الله سیستانی: و همچنین بلند کردن یا در آغوش گرفتن با شهوت.

[2] 
آیت‌الله سیستانی: در صورتی که نگاه کردن به همسر از روی شهوت موجب خروج منا شود، لازم است از آن پرهیز کند و احتیاط مستحب آن است که اگر موجب خروج منا هم نشود پرهیز کند.

[4] آیت‌الله سیستانی: در صورتی که نگاه کردن به همسر از روی شهوت موجب خروج منا شود، لازم است از آن پرهیز کند و احتیاط مستحب آن است که اگر موجب خروج منا هم نشود پرهیز کند.

[3] 
آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: محرم می‌تواند به غیر از جماع و بوسیدن و لمس و نگاه به شهوت و ملاعبه، از عیال خود لذت برد بنا بر اظهر (مانند التذاذ از صدا و یا سخن گفتن با او) گرچه احوط ترک استمتاع است مطلقاً.

آیت‌الله زنجانی: جماع کرد با زن و بوسیدن او از روی شهوت و ملامسه او در صورتی که با قصد لذت یا خروج منی همراه باشد و همچنین نگاه کردن به او چنانچه با قصد لذت و خروج منی همراه باشد، بر محرم حرام است و احتیاط مستحب در ترک مطلق تمتعات است.

آیت‌الله سیستانی: محرم می‌تواند از همنشینی و صحبت و مانند آن با عیال خود لذت ببرد ولی احتیاط مستحب ترک استمتاع است مطلقا.

آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: برای زنان، همین حکم نسبت به مردان صادق است اگرچه از محارم زن باشند.

آیت‌الله فاضل: مرد نسبت به زوجه خودش.

آیت‌الله مکارم: نگاه و لمس بدون قصد لذت مانعی ندارد و احتیاط آن است که بوسیدن بدون قصد لذت را نیز ترک نماید.

[6] آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: محرم می‌تواند به غیر از جماع و بوسیدن و لمس و نگاه به شهوت و ملاعبه، از عیال خود لذت برد بنا بر اظهر (مانند التذاذ از صدا و یا سخن گفتن با او) گرچه احوط ترک استمتاع است مطلقاً.

[7] آیت‌الله زنجانی: جماع کرد با زن و بوسیدن او از روی شهوت و ملامسه او در صورتی که با قصد لذت یا خروج منی همراه باشد و همچنین نگاه کردن به او چنانچه با قصد لذت و خروج منی همراه باشد، بر محرم حرام است و احتیاط مستحب در ترک مطلق تمتعات است.

[8] آیت‌الله سیستانی: محرم می‌تواند از همنشینی و صحبت و مانند آن با عیال خود لذت ببرد ولی احتیاط مستحب ترک استمتاع است مطلقا.

[9] آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: برای زنان، همین حکم نسبت به مردان صادق است اگرچه از محارم زن باشند.

[10] آیت‌الله فاضل: مرد نسبت به زوجه خودش.

[11] آیت‌الله مکارم: نگاه و لمس بدون قصد لذت مانعی ندارد و احتیاط آن است که بوسیدن بدون قصد لذت را نیز ترک نماید.

[4] 
آیت‌الله بهجت: عمره‌اش باطل است لکن باید عمره را تمام کند و دوباره اعاده نماید و بعد حج تمتع به جا آورد و اگر وقت تنگ باشد حج او مبدل به افراد می‌شود و باید از حج، عمره مفرده به جا آورد و احوط اعاده حج است در سال آینده.

آیت‌الله خویی: ایشان متعرض جماع با مرد نشده‌اند.

آیت‌الله سیستانی: اگر بعد از تمام شدن سعی باشد و همچنین در عمره مفرده.

آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: اگر پیش از سعی باشد عمره او فاسد است و باید احتیاطاً آن را تمام کند و بعد از تمام کردن عمره پیش از حج، واجب است عمره را اعاده نماید و یک شتر کفاره بر او واجب است و اگر وقت اتمام و اعاده ندارد آن عمره فاسد را قطع کند و اعاده نماید و اگر نتواند به واسطه تنگی وقت آن را پیش از حج اعاده کند حج او افراد می‌شود و باید بعد از حج عمره مفرده به جا آورد، ولی باید به همان احرام عمره باقی بماند و احتیاطاً به یکی از مواقیت خارج مکه برود و تجدید نیت جهت حج افراد بنماید و احوط اعاده حج است در سال آینده.

آیت‌الله فاضل:حرمت نفسی و ذاتی وطی با مرد گرچه خیلی شدید و موجب حد است لیکن ارتباط آن با احرام محل اشکال است.

[13] آیت‌الله بهجت: عمره‌اش باطل است لکن باید عمره را تمام کند و دوباره اعاده نماید و بعد حج تمتع به جا آورد و اگر وقت تنگ باشد حج او مبدل به افراد می‌شود و باید از حج، عمره مفرده به جا آورد و احوط اعاده حج است در سال آینده.

[14] آیت‌الله خویی: ایشان متعرض جماع با مرد نشده‌اند.

[15] آیت‌الله سیستانی: اگر بعد از تمام شدن سعی باشد و همچنین در عمره مفرده.

[16] آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: اگر پیش از سعی باشد عمره او فاسد است و باید احتیاطاً آن را تمام کند و بعد از تمام کردن عمره پیش از حج، واجب است عمره را اعاده نماید و یک شتر کفاره بر او واجب است و اگر وقت اتمام و اعاده ندارد آن عمره فاسد را قطع کند و اعاده نماید و اگر نتواند به واسطه تنگی وقت آن را پیش از حج اعاده کند حج او افراد می‌شود و باید بعد از حج عمره مفرده به جا آورد، ولی باید به همان احرام عمره باقی بماند و احتیاطاً به یکی از مواقیت خارج مکه برود و تجدید نیت جهت حج افراد بنماید و احوط اعاده حج است در سال آینده.

[17] آیت‌الله فاضل:حرمت نفسی و ذاتی وطی با مرد گرچه خیلی شدید و موجب حد است لیکن ارتباط آن با احرام محل اشکال است.

[5] 
آیت‌الله فاضل: بنا بر احتیاط موجب کفاره است.

آیت‌الله مکارم: کفاره آن بنا بر احتیاط یک شتر است.

[19] آیت‌الله فاضل: بنا بر احتیاط موجب کفاره است.

[20] آیت‌الله مکارم: کفاره آن بنا بر احتیاط یک شتر است.

[6] 
آیت‌الله سیستانی: احتیاط واجب این است که عمره‌اش را تمام کند و پس از آن حج به جا آورد و در سال آینده هر دو را دوباره به جا آورد و اگر در عمره مفرده باشد نیز عمره‌اش باطل است و واجب است در مکه بماند تا ماه دیگر قمری و برود از یکی از مواقیت پنج‌گانه محرم شود و عمره را اعاده کند و به احتیاط واجب احرام از خارج حرم کافی نیست.

[22] آیت‌الله سیستانی: احتیاط واجب این است که عمره‌اش را تمام کند و پس از آن حج به جا آورد و در سال آینده هر دو را دوباره به جا آورد و اگر در عمره مفرده باشد نیز عمره‌اش باطل است و واجب است در مکه بماند تا ماه دیگر قمری و برود از یکی از مواقیت پنج‌گانه محرم شود و عمره را اعاده کند و به احتیاط واجب احرام از خارج حرم کافی نیست.

[7] 
آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: از اینجا تا آخر در مناسک ایشان نیست بلکه به جای آن آمده است: «و در صورت عدم امکان سال دیگر حج را اعاده نماید».

[24] آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی: از اینجا تا آخر در مناسک ایشان نیست بلکه به جای آن آمده است: «و در صورت عدم امکان سال دیگر حج را اعاده نماید».

[8] * آیت‌الله سبحانی: عدول به حج إفراد خلاف احتیاط است لذا عمره را اتمام کند و اگر وقت دارد اعاده نماید و اگر وقت ندارد برای حج محرم شود و حج خود را با همان عمره به پایان ببرد و احتیاط مستحب سال بعد حج را اعاده نماید و در هر صورت کفاره بر او یک شتر واجب شده است که مخیر است در مکه و یا در منا و در صورت تأخیر در محل خود انجام دهد.
آیت‌الله فاضل: ظاهراً عمره باطل نمی‌شود، لذا اگر وقت تنگ است حج تمتع را به جا آورد و احتیاط مستحب آن است که سال بعد حج را اعاده کند. و اگر این عمل در عمره مفرده قبل از سعی واقع شده باید این عمره را تمام کند و یک شتر کفاره بدهد و در ماه بعد نیز یک عمره مفرده دیگر انجام دهد. (اگرچه اصل آن مستحب بوده) و محل احرام عمره دوم در صورتی که در عمره اول از یکی از مواقیت معروفه محرم شده همان جاست والاّ از ادنی ‌الحل است. همان‌ طور که در صورت عدم تمکن از رفتن به مواقیت می‌تواند از ادنی ‌الحل محرم شود.

آیت‌الله مکارم: اگر وقت تنگ است عمره را اعاده نکند و حج تمتع را ادامه دهد.

[26] آیت‌الله فاضل: ظاهراً عمره باطل نمی‌شود، لذا اگر وقت تنگ است حج تمتع را به جا آورد و احتیاط مستحب آن است که سال بعد حج را اعاده کند. و اگر این عمل در عمره مفرده قبل از سعی واقع شده باید این عمره را تمام کند و یک شتر کفاره بدهد و در ماه بعد نیز یک عمره مفرده دیگر انجام دهد. (اگرچه اصل آن مستحب بوده) و محل احرام عمره دوم در صورتی که در عمره اول از یکی از مواقیت معروفه محرم شده همان جاست والاّ از ادنی ‌الحل است. همان‌ طور که در صورت عدم تمکن از رفتن به مواقیت می‌تواند از ادنی ‌الحل محرم شود.

[27] آیت‌الله مکارم: اگر وقت تنگ است عمره را اعاده نکند و حج تمتع را ادامه دهد.

[9] 
آیت‌الله زنجانی: و بعد از حج و گذشتن ایام تشریق عمره مفرده... .

[29] آیت‌الله زنجانی: و بعد از حج و گذشتن ایام تشریق عمره مفرده... .

[10] 
آیت‌الله بهجت: کفاره‌اش یک شتر است.

آیت‌الله تبریزى: کفاره‌اش یک گوسفند است و بنا بر احتیاط یک شتر و یا یک گاو.

آیت‌الله خامنه‌ای: کفاره‌اش یک شتر است.

آیت‌الله خویی، آیت‌الله نوری: بنا بر احتیاط واجب یک شتر است برای کسی که بتواند شتر تهیه کند، و یک گاو است اگر متوسط باشد و نتواند شتر تهیه کند، و یک گوسفند است اگر مُعْسِر باشد و نتواند گاو تهیه کند.

آیت‌الله زنجانی: در کفاره بین شتر و گاو و گوسفند، مخیر است؛ و اگر قبل از اتمام سعی، مرتکب شود در این صورت نیز عمره او فاسد نمی‌شود و کفاره آن یک شتر است.

آیت‌الله سبحانی: کفاره‌اش یک شتر است و فرقی بین فقیر و ثروتمند نیست و اگر از آن عاجز باشد ساقط می‌شود.

آیت‌الله سیستانی: کفاره‌اش بنا بر احتیاط یک شتر و یا یک گاو است.

آیت‌الله صافی: کفاره آن اگر متمکن است یک شتر والاّ یک گاو است.

آیت‌الله فاضل: کفاره‌اش یک شتر و یا یک گاو و یا یک گوسفند است به اختیار خودش اگرچه بهتر آن است که شتر را کفاره دهد.

آیت‌الله گلپایگانی: و کفاره او اگر ثروتمند باشد یک شتر، و اگر فقیر باشد یک گوسفند، و در متوسط الحال یک گاو است، و اظهر تخییر بین سه چیز است مطلقاً.

[31] آیت‌الله بهجت: کفاره‌اش یک شتر است.

[32] آیت‌الله تبریزى: کفاره‌اش یک گوسفند است و بنا بر احتیاط یک شتر و یا یک گاو.

[33] آیت‌الله خامنه‌ای: کفاره‌اش یک شتر است.

[34] آیت‌الله خویی، آیت‌الله نوری: بنا بر احتیاط واجب یک شتر است برای کسی که بتواند شتر تهیه کند، و یک گاو است اگر متوسط باشد و نتواند شتر تهیه کند، و یک گوسفند است اگر مُعْسِر باشد و نتواند گاو تهیه کند.

[35] آیت‌الله زنجانی: در کفاره بین شتر و گاو و گوسفند، مخیر است؛ و اگر قبل از اتمام سعی، مرتکب شود در این صورت نیز عمره او فاسد نمی‌شود و کفاره آن یک شتر است.

[36] آیت‌الله سبحانی: کفاره‌اش یک شتر است و فرقی بین فقیر و ثروتمند نیست و اگر از آن عاجز باشد ساقط می‌شود.

[37] آیت‌الله سیستانی: کفاره‌اش بنا بر احتیاط یک شتر و یا یک گاو است.

[38] آیت‌الله صافی: کفاره آن اگر متمکن است یک شتر والاّ یک گاو است.

[39] آیت‌الله فاضل: کفاره‌اش یک شتر و یا یک گاو و یا یک گوسفند است به اختیار خودش اگرچه بهتر آن است که شتر را کفاره دهد.

[40] آیت‌الله گلپایگانی: و کفاره او اگر ثروتمند باشد یک شتر، و اگر فقیر باشد یک گوسفند، و در متوسط الحال یک گاو است، و اظهر تخییر بین سه چیز است مطلقاً.

[11] 
آیت‌الله بهجت، آیت‌الله گلپایگانی: در این صورت حج او فاسد است علی الأشهر.

آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: اگر این عمل قبل از وقوف در مزدلفه صورت گرفته باشد، باید حج در سال آینده اعاده شود. (و آیت‌الله سیستانی اضافه می‌فرماید: چه حج واجب باشد چه مستحب).

آیت‌الله زنجانی: در هیچ‌یک از دو صورت، حج، فاسد نمی‌شود، لیکن سه امر واجب می‌گردد: الف) اگر قبل از درک رکن مشعر باشد سال آینده حجی که از نظر نوع مانند حج امسال باشد به جا آورد، هرچند حج اول او استحبابی باشد؛ ب) یک شتر قربانی کند؛ ج) از یکدیگر جدا شوند و در سال بعد نیز اگر از همان مسیر سال قبل به عرفات می‌روند پس از رسیدن به محل معصیت از یکدیگر جدا شوند. و زن در صورتی که محرم بوده و این عمل از روی علم و عمد و اختیار از او صادر شده باید شتر قربانی کند و سال بعد حج به جا آورد و اگر شوهرش او را مجبور کرده باید قربانی زن را نیز بپردازد و در این صورت حج سال بعد بر زن واجب نیست. و در هر حال برای وجوب جدایی کافی است که در این معصیت یکی از آنها علم و عمد و اختیار داشته باشد. کفاراتی که در باب جماع می‌آید مخصوص به جماع با همسر است.

آیت‌الله سبحانی: اگر این عمل تا قبل از وقوف مشعر واقع شود احکام چهارگانه مترتب است: الف) حج او صحیح است (ولی به شرحی که می‌آید هم عقوبت و هم کفاره دارد). ب) باید اعمال حج را پایان برساند و باید زن و مرد با هم خلوت نکنند تا اعمال حج را تمام کنند. ج) در سال آینده دوباره حج را به عنوان عقوبت انجام دهد و در صورتی که از همان راه قبلی قصد حج کنند پس از رسیدن به محل معصیت از هم جدا شوند تا اتمام مناسک. د) باید یک شتر کفاره بدهد و در صورت عجز یک گوسفند کفاره بدهد و از اینجا حکم مسئله بعد هم بیان شد.

آیت‌الله فاضل: ظاهراً حج او در هر دو صورت صحیح است ولی باید یک شتر و در صورت عجز یک گاو کفاره بدهد و باید زن و شوهر با هم خلوت نکنند تا اعمال مناسک خود را تمام کنند و سال بعد باید حج تمتع به عنوان عقوبت انجام دهند. و همچنین در سال بعد در صورتی که از همان راه قبلی قصد حج کنند، پس از رسیدن به محل معصیت باید از هم جدا شوند تا اتمام مناسک. و زن هم اگر در احرام بوده و به عمل راضی شده همین حکم را دارد و اگر مجبور شده کفاره‌اش به عهده شوهر است.

آیت‌الله نوری: و باید زن و شوهر با هم خلوت نکنند تا اعمال مناسک خود را تمام کنند و همچنین در سال بعد، در صورتی که از همان راه قبلی قصد حج کنند، پس از رسیدن به محل معصیت باید از هم جدا شوند تا اتمام مناسک.

[42] آیت‌الله بهجت، آیت‌الله گلپایگانی: در این صورت حج او فاسد است علی الأشهر.

[43] آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: اگر این عمل قبل از وقوف در مزدلفه صورت گرفته باشد، باید حج در سال آینده اعاده شود. (و آیت‌الله سیستانی اضافه می‌فرماید: چه حج واجب باشد چه مستحب).

[44] آیت‌الله زنجانی: در هیچ‌یک از دو صورت، حج، فاسد نمی‌شود، لیکن سه امر واجب می‌گردد: الف) اگر قبل از درک رکن مشعر باشد سال آینده حجی که از نظر نوع مانند حج امسال باشد به جا آورد، هرچند حج اول او استحبابی باشد؛ ب) یک شتر قربانی کند؛ ج) از یکدیگر جدا شوند و در سال بعد نیز اگر از همان مسیر سال قبل به عرفات می‌روند پس از رسیدن به محل معصیت از یکدیگر جدا شوند. و زن در صورتی که محرم بوده و این عمل از روی علم و عمد و اختیار از او صادر شده باید شتر قربانی کند و سال بعد حج به جا آورد و اگر شوهرش او را مجبور کرده باید قربانی زن را نیز بپردازد و در این صورت حج سال بعد بر زن واجب نیست. و در هر حال برای وجوب جدایی کافی است که در این معصیت یکی از آنها علم و عمد و اختیار داشته باشد. کفاراتی که در باب جماع می‌آید مخصوص به جماع با همسر است.

[45] آیت‌الله سبحانی: اگر این عمل تا قبل از وقوف مشعر واقع شود احکام چهارگانه مترتب است: الف) حج او صحیح است (ولی به شرحی که می‌آید هم عقوبت و هم کفاره دارد). ب) باید اعمال حج را پایان برساند و باید زن و مرد با هم خلوت نکنند تا اعمال حج را تمام کنند. ج) در سال آینده دوباره حج را به عنوان عقوبت انجام دهد و در صورتی که از همان راه قبلی قصد حج کنند پس از رسیدن به محل معصیت از هم جدا شوند تا اتمام مناسک. د) باید یک شتر کفاره بدهد و در صورت عجز یک گوسفند کفاره بدهد و از اینجا حکم مسئله بعد هم بیان شد.

[46] آیت‌الله فاضل: ظاهراً حج او در هر دو صورت صحیح است ولی باید یک شتر و در صورت عجز یک گاو کفاره بدهد و باید زن و شوهر با هم خلوت نکنند تا اعمال مناسک خود را تمام کنند و سال بعد باید حج تمتع به عنوان عقوبت انجام دهند. و همچنین در سال بعد در صورتی که از همان راه قبلی قصد حج کنند، پس از رسیدن به محل معصیت باید از هم جدا شوند تا اتمام مناسک. و زن هم اگر در احرام بوده و به عمل راضی شده همین حکم را دارد و اگر مجبور شده کفاره‌اش به عهده شوهر است.

[47] آیت‌الله نوری: و باید زن و شوهر با هم خلوت نکنند تا اعمال مناسک خود را تمام کنند و همچنین در سال بعد، در صورتی که از همان راه قبلی قصد حج کنند، پس از رسیدن به محل معصیت باید از هم جدا شوند تا اتمام مناسک.

[12] 
آیت‌الله بهجت: کفاره این عمل در صورت تمکن یک شتر و در صورت عجز یک گاو و در صورت عجز یک گوسفند می‌باشد.

آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: در صورت تمکن یک شتر و در صورت عجز یک گوسفند کفاره بدهد.

[49] آیت‌الله بهجت: کفاره این عمل در صورت تمکن یک شتر و در صورت عجز یک گاو و در صورت عجز یک گوسفند می‌باشد.

[50] آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: در صورت تمکن یک شتر و در صورت عجز یک گوسفند کفاره بدهد.

[13] 
آیات عظام: در مناسک خود، اضافه بر کلام حضرت امام، متعرّض تفریق و جدایی بین زن و شوهر در حج امسال و سال آینده شده‌اند.

آیت‌الله زنجانی: گذشت که حج فاسد نشده است هرچند در برخی صورت‌ها باید سال بعد حج به جا آورد.

آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله فاضل: گذشت که حج فاسد نشده است.

[52] آیات عظام: در مناسک خود، اضافه بر کلام حضرت امام، متعرّض تفریق و جدایی بین زن و شوهر در حج امسال و سال آینده شده‌اند.

[53] آیت‌الله زنجانی: گذشت که حج فاسد نشده است هرچند در برخی صورت‌ها باید سال بعد حج به جا آورد.

[54] آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله فاضل: گذشت که حج فاسد نشده است.

[14] 
آیت‌الله بهجت: اگر این عمل در دور سوم طواف نساء باشد و همچنین اگر در دور چهارم باشد، بنا بر احتیاط و اگر بعد از دور پنجم طواف نساء بوده کفاره نیز ندارد علی الأظهر الأشهر اگرچه احوط کفاره است.

آیات عظام تبریزی، خویی، صافی، گلپایگانی: اگر این عمل پیش از طواف نساء و یا قبل از تمام شدن شوط پنجم باشد، حج او صحیح است ولی باید کفاره بدهد.

آیت‌الله خامنه‌ای: ما بین مشعر و اتمام طواف نساء اگر آمیزش جنسی شود حج صحیح است و فقط باید کفاره بدهد، ولی اگر پس از طواف نساء باشد کفاره هم ندارد. در باب حکم اثنای طواف نساء و اینکه آیا عبور از نصف در حکم تمام طواف است یا عبور از شَوط پنجم، میان فقها بحث است که محل ابتلا نیست.

آیت‌الله سیستانی: اگر این عمل قبل از طواف نساء و یا قبل از اتمام شوط چهارم طواف نساء باشد، حجش صحیح و کفاره دارد و اگر بعد از آن باشد کفاره هم ندارد.

آیت‌الله فاضل: اگر قبل از تمام شدن شوط سوم باشد حج او صحیح و کفاره دارد.

آیت‌الله مکارم: اگر قبل از طواف نساء این عمل صورت گیرد، حجش صحیح ولی گناه کرده است و کفاره آن یک شتر است.

[56] آیت‌الله بهجت: اگر این عمل در دور سوم طواف نساء باشد و همچنین اگر در دور چهارم باشد، بنا بر احتیاط و اگر بعد از دور پنجم طواف نساء بوده کفاره نیز ندارد علی الأظهر الأشهر اگرچه احوط کفاره است.

[57] آیات عظام تبریزی، خویی، صافی، گلپایگانی: اگر این عمل پیش از طواف نساء و یا قبل از تمام شدن شوط پنجم باشد، حج او صحیح است ولی باید کفاره بدهد.

[58] آیت‌الله خامنه‌ای: ما بین مشعر و اتمام طواف نساء اگر آمیزش جنسی شود حج صحیح است و فقط باید کفاره بدهد، ولی اگر پس از طواف نساء باشد کفاره هم ندارد. در باب حکم اثنای طواف نساء و اینکه آیا عبور از نصف در حکم تمام طواف است یا عبور از شَوط پنجم، میان فقها بحث است که محل ابتلا نیست.

[59] آیت‌الله سیستانی: اگر این عمل قبل از طواف نساء و یا قبل از اتمام شوط چهارم طواف نساء باشد، حجش صحیح و کفاره دارد و اگر بعد از آن باشد کفاره هم ندارد.

[60] آیت‌الله فاضل: اگر قبل از تمام شدن شوط سوم باشد حج او صحیح و کفاره دارد.

[61] آیت‌الله مکارم: اگر قبل از طواف نساء این عمل صورت گیرد، حجش صحیح ولی گناه کرده است و کفاره آن یک شتر است.

[15] 
آیت‌الله بهجت، آیت‌الله مکارم: حکم آن در صورت اول گذشت.

آیت‌الله تبریزى، خویی: بعد از شوط پنجم کفاره ندارد.

آیت‌الله زنجانی: اگر این عمل بعد از اتمام شوط چهارم طواف نساء باشد کفاره ندارد و اگر قبل از آن و بعد از مشعر باشد قربانی شتر و جدایی زن و مرد واجب می‌شود و تکرار حج واجب نمی‌شود.

آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: بعد از تجاوز از 5 شوط اگر مرتکب شود، حج او صحیح و کفاره نیز ندارد، اگرچه احوط است.

آیت‌الله فاضل: اگر این عمل بعد از تمام شدن شوط سوم باشد کفاره نیز ندارد.

آیت‌الله نوری: بعد از تمام شدن شوط پنجم طواف نساء.

[63] آیت‌الله بهجت، آیت‌الله مکارم: حکم آن در صورت اول گذشت.

[64] آیت‌الله تبریزى، خویی: بعد از شوط پنجم کفاره ندارد.

[65] آیت‌الله زنجانی: اگر این عمل بعد از اتمام شوط چهارم طواف نساء باشد کفاره ندارد و اگر قبل از آن و بعد از مشعر باشد قربانی شتر و جدایی زن و مرد واجب می‌شود و تکرار حج واجب نمی‌شود.

[66] آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی: بعد از تجاوز از 5 شوط اگر مرتکب شود، حج او صحیح و کفاره نیز ندارد، اگرچه احوط است.

[67] آیت‌الله فاضل: اگر این عمل بعد از تمام شدن شوط سوم باشد کفاره نیز ندارد.

[68] آیت‌الله نوری: بعد از تمام شدن شوط پنجم طواف نساء.

[16] 
آیت‌الله نوری: علی الأظهر الاشهر، گرچه احوط کفاره است.

[70] آیت‌الله نوری: علی الأظهر الاشهر، گرچه احوط کفاره است.

[17] به مسئله 1187 مراجعه شود.

[18] 
آیت‌الله سیستانی: اگر مرد زنش را مجبور به جماع کند، بنا بر احتیاط واجب باید کفاره او را نیز بدهد.

[73] آیت‌الله سیستانی: اگر مرد زنش را مجبور به جماع کند، بنا بر احتیاط واجب باید کفاره او را نیز بدهد.

[م* ۱]

[م* ۲]

[م* ۳]

[م314 ۱]

[م314 ۲]

[م314 ۳]

[م314 ۴]

[م314 ۵]

[م314 ۶]

[م315 ۱]

[م316 ۱]

[م316 ۲]

[م317 ۱]

[م318 ۱]

[م318 ۲]

[م318 ۳]

[م323 ۱]

[م324 ۱]