مسجد ثنایا
مسجد الثَّنایا یا قُبة الثَّنایا یکی از مسجدهای قدیمی شهر مدینه که در جایگاه شکسته شدن دندان‌های پیامبر(ص) در جنگ احد، ساخته شده بود. این مسجد در جهت شمال مقبره شهدای احد، در نزدیکی کوه احد واقع بود اما امروزه اثری از آن بر جای نیست.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | قبة الثنایا |
| مکان | شهر مدینه شمال مقبرة الشهداء |
| کاربری | مسجد |
| تاریخ بنا | |
| رویدادها | دندان رباعی پیامبر(ص) در جنگ احد، در این مکان شکسته شد. |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | از بین رفته |
سرگذشت مسجد ثنایا
درباره این مسجد، در متون قدیمی تاریخ و جغرافیای مدینه، سخنی به میان نیامده است. اما منابع جدیدتر به وجود مسجدی بر روی کوه احد اشاره کرده‌اند که در محل شکسته شدن دندان رباعی پیامبر در غزوه احد[۱] ساخته شده بود.
گزارش‌هایی از پایان سده سیزدهم قمری
بنابر گزارش محمدرضا طباطبايی تبریزی در سال 1296 قمری (1258ش.) اين مسجد در فاصله 150 گام بعد از قبر شهيدان احد، قرار داشت.[۲]
حسام السلطنه که در سال 1297 قمری به حج رفته است خبر می‌دهد که به مسجد ثنايا وارد شده و در آن نماز خوانده است. به گفته او این مسجد دارای صحن کوچک و گنبد بود و در جهت شمال، بالاتر از مرقد حضرت حمزه سید الشهدا(ع)، قرار داشت.[۳]
بنابر گزارش ديگری از سال ۱۳۰۳ قمری (1265ش.) اين مسجد توسط حاج رامز پاشا، داماد سلیم بیگ ماینجی، تجدید بنا شده بود.[۴] ابراهیم رفعت پاشا از این مسجد با این شرح سخن گفته است: «در نزدیکی قبور شهدا چشمه آبی است به نام عین الثنایا که آب گوارایی داشته و با چند پله بدان می‌توان دست یافت. در آنجا گنبد ثنایا قرار دارد.» او در کتاب خود دو تصویر از این گنبد را منتشر کرده است. [۵]
تخریب شدن مسجد
چون این مسجد در وسط شعب و در مسير روان‌آب‌هايى که در زمستان و بهار از کوه احد جارى مى‌شدٰ قرار داشت، به مرور زمان، ابتدا گنبد آن فرو ريخت و تنها ديوارهاى دور بنا باقی ماند و پس از مدتى، به دليل بازسازى نشدن آن، به طور کامل از بين رفت.[۶] سید احمد یاسین خیاری (۱۳۲۱ - ۱۳۸۰ق) اين مطلب را در کتابش تاييد کرده که گنبد مسجد ثنایا از بین رفته و تنها بقایای ساختمان آن وجود داشته است.[۷]
بنابر گزارش رسول جعفریان در سال ۱۴۱۶ق. (۱/۵/ ۱۳۷۵) اثری از این مسجد در این مکان وجود نداشته است.[۸]
گالری
-
-
تصویر اولی که ابراهیم رفعت پاشا در مرآة الحرمین منتشر کرده است. این عکس در سال 1319قمری گرفته شده است.
-
تصویر دومی که ابراهیم رفعت پاشا در مرآة الحرمین منتشر کرده است. این عکس در سال 1319قمری گرفته شده است.
-
پانویس
- ↑ درباره این واقعه نک: السیره النبویه، ج2، ص80.
- ↑ هدايه الحجاج، ص 213.
- ↑ سفرنامه مکه، حسام السلطنه، ص١54.
- ↑ رسائل فی تاریخ المدینه، ص14.
- ↑ مرآة الحرمین، ص 393
- ↑ معالم المدينه المنوره بين العماره و التاريخ، جزء1: المعالم الطبيعيه، ج1: الجبال،، ص 186.
- ↑ تاریخ معالم المدینة المنوره قدیما و حدیثا، ص192.
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص433.
منابع
- آثار اسلامي مکه و مدينه، رسول جعفريان، تهران، مشعر، 1392.
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، سید احمد یاسین خیاری، ریاض، الامانة العامة للاحتفال بمرور مائة عام علی تاسیس المملکة العربیة السعودیة، ۱۴۱۹ / ۱۹۹۹م.
- رسائل فى تاريخ المدينه، على بن موسى، تحقيق حمد الجاسر، رياض، دار اليمامه.
- سفرنامه مکه، حسام السلطنة، به کوشش رسول جعفریان، تهران، نشر مشعر، ۱۳۷۴.
- السیره النبویه، ابن هشام، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
- معالم المدينه المنوره بين العماره و التاريخ، جزء1: المعالم الطبيعيه، ج1: الجبال، عبدالعزيز کعکى، بيروت، مولف، 1419.
- هدايه الحجاج، محمدرضا طباطبايي تبريزى، قم، مورخ.