مسجد الرایه (مدینه)
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | مسجد قرین * مسجد الرایه |
| مکان | عربستان * مدینه * در نزدیکی کوه سلع بر فراز جبل ذباب |
| کاربری | مسجد |
| جنبه دینی | |
| بزرگداشت نزد | مسلمانان |
| وابسته به دین/مذهب | اسلام |
| باورها | نماز خواندن پیامبر(ص) در محدوده این مسجد |
| آیین‌ها | اقامه نماز جماعت |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | عصر نبوی |
| رویدادها | تخریب خانه‌های اطراف مسجد در اواخر 2023میلادی |
| بازسازی‌ها | آخرین بازسازی سال 2022 میلادی |
| ویژگی‌های تاریخی | محل اسکان پیامبر(ص) پیش از شروع غزوه خندق |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | موجود |
| گنجایش | 100 نفر |
| بخش‌های بنا | محراب و مصلی |
| ویژگی‌ها | مکان خیمه پیامبر اسلام(ص) و خواندن نماز در هنگام کندن خندق در جریان جنگ احزاب |
|
| |
مسجد الرایَة (مسجد پرچم)، که به نام‌های مسجد ذُباب و مسجد قرین هم نامیده می‌شود؛ مسجدی است در شمال شهر مدینه و بر فراز کوه ذباب.
در جریان جنگ احزاب، بر بالای کوه ذباب خیمه‌ای برای پیامبر(ص) برپا شده بود و ایشان در آنجا نماز می‌خواند و بعدها مسلمانان برای بزرگداشت این مکان، مسجد الرایه را ساختند.
موقعیت مکانی
مسجد ذباب، در شمال غرب مسجد نبوی[۱] و بر فراز کوه کوچک ذباب، در سمت راست خیابان عثمان بن عفان واقع شده است.[۲] این کوه در شرق کوه سَلْع و در نزدیکی ثنیة الوداع قرار دارد.[۳]
وضعیت فعلی
ورودی مسجد الرایه از طرف قبله و جنوب می‌باشد.[۴]مسجد ظاهری ساده داشته و مأذنه و آیات برجسته یا نقوشی در داخل و خارج خود ندارد.[۵]
در اواخر سال 2022 میلادی مسجد بازسازی شده ظاهر آن از حالت سفید رنگ به حالت سنگی سبک قدیمی بازگشته است و در اواخر سال 2023 خانه‌های اطراف مسجد تخریب شده است.[۶]
پیشینه
در جریان جنگ احزاب (سال پنجم هجرت) و هنگام کندن خندق به دور مدینه، برای رفع خستگی و نظارت بر کارهای حفاری خندق در این مکان خیمه‌ای برای پیامبر(ص) برپا شده بود و پیامبر(ص) در آنجا نماز می‌خواند.[۷]
نام‌ها
گویا سببِ نام‌گذاری این مسجد به مسجد الرایة (مسجد پرچم)، آن است که پرچم موالی در واقعه حره (63هجری) در این مکان برافراشته بود.[۸] همچنین ممکن است این نام به علت قرار گرفتن پرچم اسلام بر روی این کوه در غزوه خندق باشد.[۹]
همچنین گفته‌اند ذُباب نام مردی بود که مروان بن حکم او را بر بالای این مسجد به دار آویخت..[۱۰]نام دیگر آن، «مسجد قرین»[۱۱] است.
تاریخچه بنا
بنابر شواهدی مسجد الرایه نخستین بار زمان امارت عمر بن عبدالعزیز بر مدینه ساخته شده است.[۱۲] ساختمان مسجد در دوره‌ای پیش از قرن 9 هجری مخروبه شده بود و در حدود 845 توسط امیر جانبک النیروزی تجدید بنا شد.[۱۳]
همچنین برخی تاریخ‌نگاران عربستانی، این مسجد را در زمان‌های مختلف دیده و توصیف کرده‌اند. عبدالقدوس انصاری (درگذشت: 1403ق)، این مسجد را در پایان سده چهاردهم قمری دیده و طول و عرض بنا 4 متر و ارتفاع آن 6 متر دانسته و معتقد است که بنای سنگی مسجد شبیه بنای آن در قرن نهم بوده است.[۱۳] شَنقیطی (درگذشت: ۱۳۹۳ق) نیز این مسجد را در سال 1405 بنایی با سنگ‌های سبک قدیمی توصیف کرده است. به گفته او مسجد فقط دارای اتاق اصلی و حیاطی بدون درب بوده است.[۱۴]
الیاس عبدالغنی در مساجد الاثریه، داخل و خارج بنا را در 1418ق گچ‌کاری شده و دارای مصلی مسقفی که فضای مسجد را بزرگتر کرده است، توصیف نموده که نمازهای پنج گانه هم در آن دایر است.[۱]
کعکی پژوهشگر معاصر مدینه در کتابش که در سال ۲۰۱۱ منتشر شده اطلاع می‌دهد که مسجد همچنان به همان شکلی است که انصاری توصیف کرده است. با این حال کعکی از بازسازی مسجد در دوران آل سعود خبر داده است.[۱۵]
نگارخانه
تصاویر مسجد، در سال 2021 (زمان به وجود آمدن این ظاهر سفیدرنگ مسجد، مشخص نمی‌باشد).
-
محیط بیرونی مسجد با دیوارهای سفید و رنگ بندی سفید
-
تصویر محیط داخلی مسجد + محدوده محراب
-
بخش عمومی مصلای مسجد که به بخش اصلی ملحق شده
-
نمای خارجی مسجد به پیوست خانه‌های اطراف و معبر عمومی
-
محدوده اصلی و قدیمی مسجد با طول و عرض حدودا 4متر+ نمایی از سقف
تصاویر مسجد، پس از بازسازی سال 2022
-
ورودی مسجد
-
بازگشت ظاهر دیوارها و طاقهای مسجد به چهره پیشین و کهن خود
-
فضای عمومی مسجد
-
حضور نمازگزاران در مسجد
-
نمایی از محراب و بخش اصلی قدیمی مسجد
تصاویر سال 2024، پس از تخریب خانه‌های اطراف مسجد
-
تصاویر از دور محدوده مسجد هنگام عملیات شهردرای مدینه
-
دیوار پشتی مسجد در میانه عملیات شهرداری
-
نمای مسجد پس از تخریب خانه‌های اطراف
-
نمای دور مسجد پس از عملیات بهسازی که فقط ساختمان مسجد باقی مانده است
-
تصویر کنونی مسجد پس از تسطیح زمین‌های اطراف
تصاویر قدیمی ساختمان مسجد
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ مساجد الاثریه، ص80
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص 160و164
- ↑ الرحله عیاشی، ج1، ص396
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء۴، مجلد۲، ص168
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء۴، مجلد۲، ص172
- ↑ وبسایت «وکالة الانباء السعودیه»
- ↑ وفاء الوفا، ج۳، ص 201
- ↑ وفاء الوفا، ج3، ص204
- ↑ الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، ص71
- ↑ تاریخ مدینه ابن شبه، ص62
- ↑ مساجد الاثریة، ص80
- ↑ نک: وفاء الوفا، ج۳، ۲۰۲
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ آثار المدینة المنورة، ص129
- ↑ الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، ص172
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص 166
منابع
- الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، غالی محمدامین الشنقیطی، جده، دارالقبلة، ١٩٩٢.
- المجموعة المصورة لاشهر المعالم المدینة المنورة، عبدالعزیز الکعکی، مدینه، ١٩٩٩ م.
- معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
- آثار المدینة المنورة، عبدالقدوس الانصاری، المکتبة السلفیة بالمدینة المنورة، الطبعة الثالثة، 1393هجری.
- مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی1418ه، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
- تاریخ مدینه منوره، عمر بن شبه نمیری، .
- الرحلة العیاشیة، ابوسالم عبدالله بن محمد عیاشی، دارالسویدی للنشر و التوزیع، طبعة الاولی، 2006.
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.
- وبسایت «وکالة الانباء السعودیه»