احمد بن محمد نیشابوری
احمد بن محمد نیشابوری از علمای مذهب حنفی نیشابور و قاضی حرمین شریفین در سال‌های پس از ۳۲۶ ق. به‌شمار می‌رود. نیشابوری ۱۰ سال منصب قضاوت حرمین را برعهده داشت و لقب قاضی الحرمین به او داده شد. افزون بر وی، خاندانش نیز با این لقب شناخته می‌شدند.
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابوحسین احمد بن محمد بن عبدالله نیشابوری |
| لقب | ابوحسین |
| تاریخ تولد | حوالی سال ۲۸۱ق. |
| زادگاه | نیشابور |
| محل زندگی | ایران، عربستان، عراق |
| تاریخ وفات | سال ۳۵۱ق. |
| شهر وفات | نیشابور |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | ابوحسین کرخی، ابوطاهر بن دَبّاس،ابوخلیفه فضل بن حُباب و حسن بن سفیان |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | قاضی موصل و رمله عراق، قاضی الحرمین |
معرفی اجمالی ویرایش
ابوحسین احمد بن محمد بن عبدالله نیشابوری از بزرگان مذهب حنفی در دوران خود به شمار می‌رفت.[۱] در منابع به سال تولد او تصریح نشده است. از آن‌جا که وی در ۲۱ محرم سال ۳۵۱ق.[۲] در نیشابور[۳] درگذشته و در این هنگام ۷۰ سال داشته است[۴]، می‌توان تولد او را به سال ۲۸۱ق. دانست. وی فقه را نزد ابوحسین کرخی و ابوطاهر بن دَبّاس[۵] و حدیث را در محضر ابوخلیفه فضل بن حُباب و حسن بن سفیان فراگرفت.[۶]
او به نشر دانش اهمیتی ویژه می‌داد تا آن‌جا که به گفته بزرگانی مانند ابواسحاق شیرازی، فقیهان حنفی نیشابور از شاگردان او و ابوسهل زجاجی به شمار می‌آمدند.[۷] حاکم نیشابوری در گزارش اخباری از احمد بن محمد نیشابوری، به نقل از ابوبکر ابهری، از بزرگان مذهب مالکی، احمد را فقیه‌ترینِ دانشور خراسان دانسته است.[۸]
منصب قضاوت ویرایش
نیشابوری، چندی در موصل و رَمْله عراق به قضاوت پرداخت[۹] و ۱۰ سال در منصب قاضی الحرمین بود.[۱۰] به اعتقاد قرشی، قاضی الحرمین لقبی است که به او داده شد و افزون بر وی، خاندانش نیز با این لقب شناخته می‌شدند.[۱۱]
او پس از دوری ۴۰ ساله از نیشابور، در سال ۳۳۶ق. به زادگاه خویش بازگشت و به سال ۳۴۵ق. عهده‌دار قضاوت این شهر شد.[۱۲] علت بازگشت وی به نیشابور دانسته نیست.
بقای منصب قضاوت برای فرزندان ویرایش
فرزندان وی نیز تا چند نسل منصب قضاوت را بر عهده داشتند؛ از جمله قاضی ابونصر بن قاضی ابوحسین بن قاضی ابوالقاسم که همگی به ابوحسین قاضی الحرمین نسب می‌برند.[۱۳]
پانویس ویرایش
- ↑ الوافی بالوفیات، ج۸، ص۲۴؛ شذرات الذهب، ج۴، ص۲۶۹.
- ↑ العقد الثمین، ج۳، ص۱۴۶؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۲۵-۲۶.
- ↑ الجواهر المضیه، ج۲، ص۲۴۹؛ اخبار ابی حنیفه، ص۱۷۱.
- ↑ شذرات الذهب، ج۴، ص۲۶۹؛ العبر، ج۲، ص۲۹۶.
- ↑ اخبار ابی حنیفه، ص۱۷۱؛ الجواهر المضیه، ج۲، ص۲۴۹؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۲۵-۲۶.
- ↑ العقد الثمین، ج۳، ص۱۴۶؛ الوافی بالوفیات، ج۸، ص۲۴؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۲۶.
- ↑ اخبار ابی حنیفه، ص۱۷۱؛ الجواهر المضیه، ج۲، ص۲۴۹.
- ↑ سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۲۶؛ العقد الثمین، ج۳، ص۱۴۶؛ العبر، ج۲، ص۲۹۷.
- ↑ العقد الثمین، ج۳، ص۱۴۶؛ تاریخ الاسلام، ج۲۶، ص۵۰؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۲۶.
- ↑ تاریخ الاسلام، ج۲۶، ص۵۰.
- ↑ الجواهر المضیه، ج۲، ص۳۸۲.
- ↑ العقد الثمین، ج۳، ص۱۴۶.
- ↑ المنتخب من کتاب السیاق، ج۱، ص۲۱۲.
منابع ویرایش
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل احمد بن محمد نیشابوری.
- اخبار ابی‌حنیفه: حسین بن علی الصیمری (درگذشت در ۴۳۶ق.)، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۰۵ق
- تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (درگذشت در ۷۴۸ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت،دار الکتاب العربی،۱۴۱۰ق
- الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه: عبدالقادر القرشی (درگذشت در ۷۷۵ق.)، میر محمد کتب‌خانه، کراچی
- سیر اعلام النبلاء: الذهبی (درگذشت در ۷۴۸ق.)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق
- شذرات الذهب: عبدالحی بن العماد (درگذشت در ۱۰۸۹ق.)، به کوشش الارنؤوط، بیروت،دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق
- العبر فی خبر من غبر: الذهبی (درگذشت در ۷۴۸ق.)، به کوشش المنجد، کویت، مطبعة حکومه، ۱۹۸۴م
- العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین: محمد الفأسی (درگذشت در ۸۳۲ق.)، به کوشش فؤاد سیر، مصر، الرساله، ۱۴۰۶ق
- المنتخب من کتاب السیاق لتاریخ نیسابور: ابراهیم بن محمد الصیرفینی (درگذشت در ۶۴۱ق.)، به کوشش خالد حیدر، بیروت،دار الفکر، ۱۴۱۴ق
- الوافی بالوفیات: الصفدی (درگذشت در ۷۶۴ق.)، به کوشش الارنؤوط و ترکی مصطفی، بیروت،دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.