محمد بن عبدالله بن طاهر
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمد بن عبدالله بن طاهر |
| نسب | ایرانی |
| زادگاه | ایران |
| محل زندگی | ایران، عراق |
| خویشان سرشناس | ذو لیمینین |
| دین | اسلام |
| شغل | حاکم ایران |
| منصب | امارت حج، عمل الحرمین |
| تاریخ درگذشت | درگذشت 248ق. |
| محل درگذشت | عراق، بغداد |
| مشخصات دینی | |
| دلیل شهرت | یکی از حاکمان خاندان طاهریان |
| دیگر فعالیت‌ها | توزیع اموال در حرمین شریفین، رفع اختلاف درباره رؤیت هلال در حج و ارسال هدایا به کعبه |
| اطلاعات سیاسی | |
| پس از | طاهر بن عبدالله |
محمد بن عبدالله بن طاهر پنجمین حاکم خاندان طاهریان در خراسان بود. وی از سال 246 تا 253ق عهده‌دار منصب عمل الحرمین بود. بنابه گزارشی، به‌سال 248ق. مستعین عباسی اداره امور حرمین را به وی واگذار کرد. وی قبل از منصب عمل الحرمینی، امارت حج را برعهده داشت و اموالی فراوان در مکه و مدینه انفاق کرد.
از اقدامات محمد بن عبدالله در زمان عمل الحرمینی می‌توان از توزیع اموال در حرمین، رفع اختلاف درباره رؤیت هلال و ارسال هدایا نام برد. اهدای قفلی زرین به کعبه که با هزار مثقال طلا ساخته شده بود از اقدامات او است.
نسب‌شناسی
محمد بن عبدالله بن طاهر از خاندان طاهریان است که از سال 206_ 259ق در خراسان و برخی مناطق پیرامونی آن حکومت کردند. این سلسله منسوب به مؤسس آن طاهر بن حسین بن مصعب بن زُریق مشهور به ذو الیمینین از مردم پوشنگ (فوشنج) هرات است.
جدّ ایشان زُریق در ولایت یکی از اشراف عرب از قبیله خُزاعه درآمده بوده و به‌همین علت از طاهریان با نسب خزاعی هم یاد می‌کنند. آنان نخستین دودمان ایرانی محسوب می‌شدند که پس از ورود اسلام به ایران، حکومت نیمه مستقلی را در شرق قلمرو اسلامی تشکیل دادند. [۱]
عهده‌داری منصب عمل الحرمین
محمد بن عبدالله بن طاهر (درگذشت 248ق.)، از سال 246 تا 253ق عهده‌دار منصب عمل الحرمین بود.[۲] البته بنابه گزارشی، به‌سال 248ق. مستعین عباسی (حک: 248-252ق.) اداره امور حرمین (عمل الحرمین) را به محمد بن عبدالله بن طاهر واگذار کرد.
وی پیش از آن نیز به سال 246ق. امارت حج را برعهده داشت و اموالی فراوان در مکه و مدینه انفاق کرد.[۳] با درگذشت این امیر طاهری، فرد دیگری از طاهریان بدان منصب دست نیافت.
اقدامات در حجاز
وی در مدت مسؤلیتش در مقام دارنده منصب عمل الحرمینی اقداماتی در حجاز انجام داد که عبارتند از:
توزیع اموال در حرمین
این امیر طاهری در سال 246ق.، اموالی فراوانی میان مردم مکه و مدینه انفاق کرد. [۴]
رفع اختلاف درباره رؤیت هلال
وی در سال 247 ق. پس از بازگشت از سفر حج، به خلفیه عباسی گلایه کرد که در موسم حج به‌خاطر اختلاف در رؤیت هلال ماه ذی الحجه، در روز عید قربان حجاج دچار اختلاف شدند. در پی آن متوکل عباسی دستور داد خریط‌های درباره‌ی رؤیت هلال ذی الحجه به مکه بفرستند و آن را با همان شتاب ببرند که خریطه‌ی مربوط به درستی مراسم حج را می‌برند. [۵]
ارسال هدایا
قابل یادآوری است که کهن‌‌ترین گزارش‌ها از ارسال هدایا به دست حاکمان ایران پس از اسلام، مربوط به حج‌‌گزاری طاهر بن عبدالله بن طاهر و اهدای قفلی زرین به کعبه از سوی اوست که گفته شده از هزار مثقال طلا ساخته شده بود. طاهر بن عبدالله در سال 219ق آن را که با محافظت نیروهای بسیاری همراهی می‌شد به مکه آورد و جایگزین قفل قبلی کرد. [۶]
پانویس
منابع
- تاريخ ايران در قرون نخستين اسلامي، اشپولر، برتولد (1373ش.)، ترجمه مريم مير احمدي، انتشارات علمي و فرهنگي، چاپ2.
- تاريخ ايران از آغاز تا انقراض سلسله قاجاريه، پيرنيا، حسن و عباس اقبال (1380ش..)، تهران، خيام.
- تاريخ طبري (تاريخ الامم والملوك)، طبري، محمد بن جرير (1967م.)، به كوشش محمد ابوالفضل، بيروت، دار احياء التراث العربي.
- العقد الثمين في تاريخ البلد الامين، فاسي، محمد بن احمد (1406ق.)، به كوشش فؤاد سير، مصر، الرساله.
- المنتظم في تاريخ الملوک والأمم، ابن جوزي، عبدالرحمان بن علي(1412ق.)، تحقيق محمد عبد القادر عطا و مصطفى عبد القادر عطا، بيروت، دار الكتب العلمية، ط الأولى.
- اتحاف الوري باخبار ام القري، ابن فهد، عبد العزيز بن عمر (1404ق.)، به کوشش فهيم محمد، مکه، جامعة ام القري.
- شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، فاسي، محمد بن احمد (1421ق.)، به كوشش گروهي از علما، بيروت، دار الكتب العلميه.