ذکوات البیض
ذَکَوَات البِیض، به منطقهٔ نجف و ارتفاعاتِ آن سرزمین که رنگش به سفیدی می‌زده، گفته می‌شده است. برخی، ذکوات البیض را سه تپه دانسته‌اند که پیرامون قبر امام علی(ع) بوده که آثاری از بلند بودن آن سه نقطه، در شهر امروزی نجف نیز وجود دارد. این نام در روایات وارد شده و قبر امام علی(ع) در این مکان معرفی شده است.
واژه‌شناسی
برخی ذکوات را جمع ذکوة، به معنای قطعه‌ای از شن و سنگریزه که آتش‌گرفته و گداخته باشد معنا کرده‌اند.[یادداشت ۱][۲] برخی شن را در معنای ذکوة داخل نکرده و آن را قطعه آتشی افروخته معنا کرده‌اند.[۳] بیض، جمع ابیض[۴] به معنای رنگ سفید و روشن است.[۵] برخی نیز ذکوات البیض را به معنای تپه‌های شنی و گداخته و ملتهب گرفته‌اند.[۶]
علت نامگذاری
برخی بر این باورند که تپه‌های موجود در این منطقه، آهکی بوده و دارای سنگریزه‌های بلوری‌شکل که قیمتی محسوب شده و به آن درَ نجف گفته می‌شود بود. این اجزاء باعث می‌شد بر اثر تابش نور خورشید، همانند آتشی شده که در آن دمیده باشند؛ به ویژه هنگام بارش باران. به همین علت به آن ذکوات البیض گفته می‌شد.[۸]
موقعیت
به منطقهٔ نجف و ارتفاعاتِ آن سرزمین که رنگش به سفیدی می‌زده، ذکوات البیض گفته می‌شد و قبر امام علی(ع) در این منطقه قرار دارد.[۹] برخی بر این باورند که ذکوات بیض، سه تپه بود که امام علی(ع) در بین آن سه تپه دفن شد. آثار این سه تپه، پیش از گسترش شهر نجف، در نقشه‌ای که سال ۱۷۶۰م. کشیده شده موجود است.[۱] این سه بلندی را با نام‌های جبل الدیک، جبل النور و جبل العمارة می‌شناختند. جبل الدیک، در شمال شرقی قبر امام(ع) قرار داشته، که اکنون محلة المشراقِ نجف است. جبل النور، در جنوب شرقی قبر امام(ع) واقع بود، که اکنون محلة البراق در آن محل قرار گرفته است و جبل العمارة یا شریشفان یا شرف‌شاه، در جنوب غربی قبر امام(ع) قرار داشت، که اکنون محله حویش در آن مکان قرار دارد.[۱۰]
در روایات
در روایات متعددی از آن نام برده شده؛[۹] از جمله ابوحمزۀ ثمالی از همراهی‌اش با زید بن علی تا ذکوات البیض خبر داده و زید بن علی آن‌جا را قبر علی بن ابی‌طالب(ع) معرفی کرده است.[۶]
پانوشت
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ النجف مرسی سفینة نوح، مجلة تراث کربلاء، العدد 1، ص۲۹.
- ↑ مجمع البحرین، ج1، ص159.
- ↑ جمهرة اللغة ؛ ج2 ؛ ص701
- ↑ الصحاح، ج3، ص1067.
- ↑ کتاب الماء، ج1، ص159.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ بحار الأنوار؛ ج46 ؛ ص184.
- ↑ النجف مرسی سفینة نوح، مجلة تراث کربلاء، العدد 1، ص۳۴.
- ↑ تاریخچه آستان مطهر امام علی(ع)،
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۵، ص 12.
- ↑ النجف مرسی سفینة نوح، مجلة تراث کربلاء، العدد 1، ص۳۳ و ۳۴.
- ↑ الذَّکَوَاتُ" جمع" ذَکْوَةٍ" الجمرة الملتهبة من الحصی.
منابع
- بحار الأنوار، محمد باقر بن محمد تقی مجلسی، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- جمهرة اللغة، محمد بن حسن ابن درید، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۹۸۸م.
- کتاب الماء، عبدالله بن محمد ازدی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل، تهران، ۱۳۸۷ش.
- الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیة، اسماعیل بن حمادجوهری، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۳۷۶ق.
- مجمع البحرین، فخر الدین بن محمد طریحی، مرتضوی، تهران، ۱۳۷۵ش.
- النجف مرسی سفینة نوح، مجلة تراث کربلاء، العدد 1 ، السنة الاولی ، ربيع الاول 1430ق. ص۲۹.