کتابخانه صاحب الذریعه

از ویکی حج
نسخهٔ تاریخ ‏۴ نوامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۵۲ توسط Abbasahmadi1363 (بحث | مشارکت‌ها) (صفحه‌ای تازه حاوی «{{در دست ویرایش|ماه=آبان|روز=۱۳|سال=۱۳۹۸|کاربر=Abbasahmadi1363}} '''کتابخانه آقا...» ایجاد کرد)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

کتابخانه آقابزرگ تهرانی یا مکتبة صاحب الذریعة،


که به مکتبة صاحب الذریعة نیز مشهور است،[۱]

پایه‌گزار

محمدمحسن، مشهور به شیخ آقابزرگ محسن منزوی تهرانی (١٢٩٣- ١٣٨٩ق)، فرزند علی (م.۱۳۲۴ق)، از عالمان برجسته شیعه است.[۲] وی از استادان فراوانی مانند میرزای شیرازی و آخوند خراسانی بهره برد. او را یکی از متفکّران و پژوهشگران برجسته تشیع دانسته‌اند.[۳] برای او ۲۴ اثر مانند طبقات اعلام الشیعة، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال و المشیخة ذکر شده،[۴] که مهمترین آن، الذریعة الی تصانیف الشیعة است.[۵] وی پس از ۹۶ سال زندگی، در ۱۳ ذی‌الحجه ۱۳۸۹ق. در نجف درگذشت و در آرامگاهی که از پیش در کتابخانه عمومی‌اش، برای خوود آماده کرده بود، دفن شد.[۶]


که از یادگارهای او تأسیس کتابخانه‌ای با آثار فاخر در نجف اشرف است.[۳] این عالم خدوم به فرهنگ و تمدن اسلامی، پس از فوت بنا بر وصیتش در زیرزمین کتابخانه به خاک سپرده شد.[۷] متأسفانه امروزه کتابخانه و مزار آقابزرگ از وضعیت مناسبی برخوردار نیست.[۷]

شکل‌گیری

این کتابخانه را آقابزرگ از زمان آغاز تحصیل گردآوری کرده است. تأسیس ابتدایی کتابخانه در سامراء بود و خود شیخ نیز مقیم این شهر شده بود؛ اما آن هنگام که برای سکونت به نجف آمد، کتابخانه‌اش را نیز به آن‌جا منتقل کرد و تمام همّت و توجّه و عنایت بی‌بدیل خود را متوجه آن نمود و توانست کتاب‌هایی از دورترین نقاط جهان گرد آورد؛ به‌ویژه از مصر و ایران.[۸]

این کتابخانه، در سال ۱۳۴۵ق. پایه‌گذاری و در سال ۱۳۷۵ق. وقف شد.

متأسفانه امروزه کتابخانه و مزار آقابزرگ از وضعیت مناسبی برخوردار نیست.[۷]

مکان

این کتابخانه، در نجف، در محلة الجدیدة، در خانه پایه‌گذار آن، قرار دارد.[۱]

ویژگی‌ها

امروزه یکی از نفیس‌ترین کتابخانه‌های جهان اسلام به شمار می‌رود و کتاب‌های چاپی و خطّی ارزشمندی را در خود جای داده است.

آقا بزرگ با کمک همین کتابخانه بود که توانست دو موسوعۀ «الذریعه إلی تصانیف الشیعه» و «طبقات اعلام الشیعه» را تألیف کند. کتابخانه آقابزرگ دارای ۵٠٠٠ جلد[۸] که در آن میان موسوعه‌های تاریخی، رجالی و نسخه‌های کم‌یاب خطی است.[۱]

نسخه‌های خطی

این کتابخانه دارای هزار نسخه خطی است؛[۸] برخی از آن‌ها عبارتند از:

  • مناهل الضرب فی انساب العرب؛ سیدجعفر أعرجی
  • مصباح الزائر؛ سیّد بن طاووس (درباره دعا)
  • مصباح المتهجد؛ شیخ طوسی (درباره دعا)
  • آداب مناظره؛ عضدی
  • ابواب الجنان؛ ملّا محمدرفیع قزوینی
  • اثبات الواجبات الجلالیه؛ ملا جلال‌الدین دوانی
  • احکام اهل‌الآخره؛ سیدشریف مرتضی
  • اخلاق ناصری؛ شیخ نصیرالدین طوسی
  • بعض المباحث فی احکام الکلام، سید شریف مرتضی[۸]
  • آداب المناضرة؛ عضدی، به خط پایه‌گذار کتابخانه
  • آداب المناضرة؛ کاشی، به خط پایه‌گذار کتابخانه
  • الأعلام؛ شیخ مفید، به خط پایه‌گذار کتابخانه
  • الجبر والتفویض للإمام الهادی(ع)، به خط پایه‌گذار کتابخانه
  • رسالة أبی غالب الزراری، به خط پایه‌گذار کتابخانه
  • ثمانی عشرة رسالة فی موضوعات مختلفة؛ سید مرتضی، به خط پایه‌گذار کتابخانه
  • جنة المأوی فیمن رآه(ع) فی الغیبة الکبری؛ میرزا نوری، به خط نویسنده که در سال 1302ق. نگاشته است
  • خاتمة المستدرک؛ میرزای نوری، به خط نویسنده که در سال 1319ق. به پایان رسیده است
  • دار السلام فی الرؤیا والمنام؛ میرزای نوری، به خط نویسنده که در سال 1292ق.
  • الصحیفة العلویة الثانیة؛ میرزای نوری، به خط نویسنده که در سال 1303ق. نگاشته است
  • میزان السماء فی میلاد خاتم الأنبیاء؛ میرزای نوری، به خط نویسنده که در سال 1281ق. به پایان رسانده است
  • آداب البحث والمتعلمین؛ محمد قومشهی، به خط نویسنده
  • التبصرة فی التجوید؛ محمد قومشهی، به خط نویسنده که در سال 1252ق. به پایان رسانده است
  • الحسن والقبح العقلیین؛ محمد قومشهی، به خط نویسنده که در سال 1281ق.به پایان رسانده است
  • إرشاد الأذهان؛ علامه حلی، که در سال 1105ق. نگاشته است
  • الأنموذج فی النحو؛ اردبیلی، که در سال 1239ق. نگاشته است
  • التذکرة فی الأُصول الخمسة؛ صاحب بن عباد
  • التصریح؛ أزهری، که در سال 1037 ق. نگاشته است
  • تهذیب الأصول، که در سال 1044ق. نگاشته است
  • جامع السعادات؛ مهدی نراقی، که در سال 1208ق.26 نگاشته است
  • رسالة فی الجمع بین الفاطمیتین؛ وحید بهبهانی، که در دوره نویسنده نگاشته شده است
  • خلاصة الأذکار؛ فیض کاشانی، که در دوره نویسنده نگاشته شده است
  • الدروس الشرعیة؛ شهید اول، که در سال 830ق. نگاشته شده است
  • رجال مرتضی انصاری
  • الروضة البهیة؛ شهید ثانی، با کاغذ ترمه و دو نسخه دیگر که یکی در 1247ق. و دیگری در 1271ق. نگاشته شده است
  • شرائع الإسلام؛ محقق حلی، که در سال 1240ق. نگاشته شده است
  • عقاب الأعمال؛ صدوق، که در سال 1267ق. نگاشته شده است
  • الملاحم والفتن؛ ابن طاووس، که از روی نسخه به خطه نویسنده نگاشته شده و با آن مطابقت داده شده است
  • الفصول النصریة؛ نصیرالدین طوسی
  • القول الصراح فی نقد الصحاح؛ شیخ الشریعة اصفهانی، که از روی نسخه‌ای به خط نویسنده، در سال 1341ق. نگاشته شده است
  • کنز العرفان فی فقه القران؛ مقداد سیوری، که در سال 1248ق. نگاشته شده است
  • مسند محمد بن سلیمان المغربی
  • مهج الدعوات؛ ابن طاووس، نگاشته شده در 1035ق.
  • المقنع؛ صدوق، نگاشته شده در 1239ق.
  • النکت الاعتقادیة؛ شیخ مفید، نگاشته شده در 1147ق.
  • الذریعة إلی تصانیف الشیعة، به خط مؤلف و پایه‌گذار کتابخانه
  • طبقات أعلام الشیعة، به خط مؤلف و پایه‌گذار کتابخانه
  • إجازات القرون الثلاثة الأخیرة، به خط مؤلف و پایه‌گذار کتابخانه
  • مجموعة الفوائد المتفرقة، به خط مؤلف و پایه‌گذار کتابخانه
  • مستدرک الذریعة، به خط مؤلف و پایه‌گذار کتابخانه[۱]

وقف‌نامه

وقف‌نامه به امضای این عالمان رسیده است:

  • سید محمدطاهر شیرازی
  • حسین مشکور
  • محمدرضا مروّجی طبسیّ نجفی
  • ابراهیم حسینی شیرازی، مشهور به میرزای اصطهباناتی.[۹]

متن وقف‌نامه


پیوند به بیرون

پانوشت

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ مکتبة صاحب الذریعة، شبکة الامام علی (ع).
  2. زندگی و آثار شیخ آقا بزرگ تهرانی، ص۴۱.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ وقف‌نامه کتابخانه شیخ آقا بزرگ تهرانی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۴، ص۱۶۴.
  4. زندگی و آثار شیخ آقا بزرگ تهرانی، ص۱۳۸ تا ص۱۵۳.
  5. زندگی و آثار شیخ آقا بزرگ تهرانی، ص۹۷؛ وقف‌نامه کتابخانه شیخ آقا بزرگ تهرانی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۴، ص۱۶۴.
  6. زندگی و آثار شیخ آقا بزرگ تهرانی، ص۲۰۹ و ۲۱۰.
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ وقف‌نامه کتابخانه شیخ آقا بزرگ تهرانی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۴، ص۱۶۶.
  8. ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ وقف‌نامه کتابخانه شیخ آقا بزرگ تهرانی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۴، ص۱۶۵.
  9. وقف‌نامه کتابخانه شیخ آقا بزرگ تهرانی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۴، ص۱۶۴؛ به نقل از موسوعة النجف الاشرف، ج٧، ص٢۶١.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله وقف نامه کتابخانه شیخ آقابزرگ تهرانی، جعفر خلیلی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره چهاردهم، بهار 1392، ص165 است.

شبکة الامام علی(ع).

زندگی و آثار شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمدحسین حسینی جلالی، ترجمه محمدعلی احمدی ابهری، مجلس شورای اسلامی، کتابخانه موزه و مرکز اسناد، تهران، ۱۳۸۲ش.