ابوطالب خفیفی ابهری

بوطالب خُفَیفی ابهری ==

ملقب به امام الحرمین، مدفون در قبرستان ابوطالب

نام و نسب

ابوطالب عبدالمحسن (فرامرز)^[۱] بن ابی‌عمید‌ خُفَیفی (۵۵۶-۶۲۴ق)^[۲] در شهرستان ابهر، نزدیک زنجان زاده شد. گویا از نسل عرب ساکن ابهر بود که او را به لقب «خُفَیفی»‌خوانده‌اند که منسوب به بنی‌خفیف، تیره‌ای از قبیله قُضاعه^[۳] است و گاه به تصحیف، آن را «حنفی» نوشته‌اند.^[۴]

تحصیل

ابوطالب از فقیهان بزرگ شافعی و محدثان مورد وثوق و مشایخ صوفیه است.^[۵] او آموختن حدیث را در ابهر آغاز کرد و با مسافرت به شهرهای بغداد، همدان، دمشق، قاهره، اسکندریه، مکه و واسط بر اندوخته حدیثی خود افزود. همچنین از مشایخ صوفیه در این مناطق بهره برد.^[۶] وی در همدان فقه شافعی را نزد ابوالقاسم قزوینی(درگذشت ۵۸۷ق) آموخت و آن را در بغداد نزد محمد بن علی نوقانی (درگذشت ۵۹۲ق)^[۷] کامل کرد. او در اصفهان به دست ابوموسی مدینی (م.۵۸۱ق.)^[۸]خرقه پوشید^[۹] و از ابوبکر عبدالله بن منصور بن باقلانی (درگذشت ۵۹۳ق)^[۱۰] دانشمند و فقیه شافعی بهره برد.^[۱۱]

سکونت در عراق و حجاز

ابوطالب خُفَیفی در سال ۵۸۶ق در محاصره شهر عَکا با صلاح‌ الدین ایوبی (م.۵۸۹ق.)^[۱۲] که با صلیبیان می‌جنگید، همراه شد^[۱۳] و سپس در رباط خلیفه در بغداد ساکن شد و اقامت نماز جماعت صوفیان این خانقاه را عهده‌دار شد.^[۱۴] در سال‌های اقامت در بغداد، هر سال به نیابت خاتون خلیفه عباسی به حج می‌رفت.^[۱۵] وی سرانجام به حجاز رفت و تا پایان عمر به برپایی مجالس حدیث در مدینه و مکه و مسجد خیف در منا^[۱۶] پرداخت و امامت جماعت مقام ابراهیم در مسجدالحرام را عهده‌دار شد.^[۱۷]

ویژگی‌های اخلاقی و علمی

ابوطالب ۴۰ بار حج گزارد و اهل روزه‌های پیاپی، عبادت و شب‌زنده‌داری بسیار بود. وی را به سبب آگاهی فراوان از علم کلام و حالات مشایخ صوفیه و دقت نظر و حفظ حدیث ستوده‌اند.^[۱۸]

درگذشت

ابوطالب در مکه در رباط مراغی ساکن بود و همان‌جا درگذشت.^[۱۹] آرامگاه او در مکه، در قبرستان معلات (ابوطالب) معروف به قبر امام الحرمین است. این را قرینه‌ای بر شهرت او به لقب «امام الحرمین» به شمار آورده و مزارش را از مکان‌های برآورده شدن حاجت و استجابت دعا دانسته‌اند.^[۲۰]

پانویس

↑ تاریخ بغداد، ج۱۵، ص۲۷۷؛ المختصر المحتاج، ج۱۵، ص۲۸۲.
↑ تاریخ بغداد، ج۱۵، ص۲۷۷؛ الانساب، ج۲، ص۳۸۸؛ تاریخ الاسلام، ج۴۵، ص۲۰۱.
↑ الانساب، ج۲، ص۳۸۸؛ لب اللباب، ج۱، ص۹۶.
↑ بغیة الطلب، ج۳، ص۱۵۴۴؛ التحفة اللطیفه، ج۱، ص۴۵۹.
↑ سیر اعلام النبلاء، ج۲۲، ص۲۵۹؛ شذرات الذهب، ج۷، ص۲۰۱.
↑ تاریخ بغداد، ج۱۵، ص۲۷۷؛ تاریخ الاسلام، ج۴۵، ص۲۰۱.
↑ تاریخ بغداد، ج۱۵، ص۲۷۷.
↑ تاریخ بغداد، ج۱۵، ص۲۷۷.
↑ التحفة اللطیفه، ج۱، ص۴۵۹.
↑ غایة النهایه، ج۱، ص۲۰۵.
↑ تاریخ الاسلام، ج۴۲، ص۱۳۳؛ غایة النهایه، ج۱، ص۴۶۰.
↑ الاعلام، ج۸، ص۲۲۰.
↑ تاریخ الاسلام، ج۴۵، ص۲۰۱؛ البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۳۳۹؛ تاریخ ابن خلدون، ج۵، ص۳۷۳.
↑ تاریخ بغداد، ج۱۵، ص۲۷۷.
↑ سیر اعلام النبلاء، ج۲۲، ص۲۶۰؛ تاریخ الاسلام، ج۴۵، ص۲۰۱.
↑ تاریخ الاسلام، ج۴۵، ص۲۰۲؛ بغیة الطلب، ج۲، ص۱۰۱۳.
↑ تاریخ الاسلام، ج۴۵، ص۲۰۱؛ التحفة اللطیفه، ج۱، ص۴۵۹.
↑ تاریخ الاسلام، ج۴۵، ص۲۰۱؛ طبقات الشافعیه، ج۸، ص۳۱۴؛ شذرات الذهب، ج۷، ص۲۰۱.
↑ سیر اعلام النبلاء، ج۲۲، ص۲۶۰؛ التحفة اللطیفه، ج۱، ص۴۵۹.
↑ التحفة اللطیفه، ج۱، ص۴۵۹؛ الضوء اللامع، ج۲، ص۴۲۵.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل [ ].

الاعلام: الزرکلی (م.۱۳۹۶ق.)، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۹۷م
الانساب: عبدالکریم السمعانی (م.۵۶۲ق.)، به کوشش عبدالرحمن، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیه، ۱۳۸۲ق
البدایة و النهایه: ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، بیروت، مکتبة المعارف
بغیة الطلب فی تاریخ حلب: عمر ابن العدیم (م.۶۶۰ق.)، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر
تاریخ ابن خلدون: ابن خلدون (م.۸۰۸ق.)، به کوشش خلیل شحاده، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۸ق
تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (م.۷۴۸ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق
تاریخ بغداد: الخطیب البغدادی (م.۴۶۳ق.)، به کوشش عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق
التحفة اللطیفه: شمس الدین السخاوی (م.۹۰۲ق.)، قاهره، دار الثقافه، ۱۳۹۹ق
سیر اعلام النبلاء: الذهبی (م.۷۴۸ق.)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق
شذرات الذهب: عبدالحی بن عماد (م.۱۰۸۹ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق
الضوء اللامع: شمس الدین السخاوی (م.۹۰۲ق.)، بیروت، دار مکتبة الحیاة
طبقات الشافعیة الکبری: تاج‌ الدین السبکی (م.۷۷۱ق.)، به کوشش الطناحی و عبدالفتاح، هجر للطباعة و النشر، ۱۴۱۳ق
غایة النهایة فی طبقات القراء: محمد ابن محمد بن الجزری (م.۸۳۳ق.)، مکتبة ابن تیمیه
لب اللباب فی تحریر الانساب: السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت، دار صادر
المختصر المحتاج الیه من تاریخ الحافظ: الدبیثی الذهبی (م.۷۴۸ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.

[1] تاریخ بغداد، ج۱۵، ص۲۷۷؛ المختصر المحتاج، ج۱۵، ص۲۸۲.

[2] تاریخ بغداد، ج۱۵، ص۲۷۷؛ الانساب، ج۲، ص۳۸۸؛ تاریخ الاسلام، ج۴۵، ص۲۰۱.

[3] الانساب، ج۲، ص۳۸۸؛ لب اللباب، ج۱، ص۹۶.

[4] بغیة الطلب، ج۳، ص۱۵۴۴؛ التحفة اللطیفه، ج۱، ص۴۵۹.

[5] سیر اعلام النبلاء، ج۲۲، ص۲۵۹؛ شذرات الذهب، ج۷، ص۲۰۱.

[6] تاریخ بغداد، ج۱۵، ص۲۷۷؛ تاریخ الاسلام، ج۴۵، ص۲۰۱.

[7] تاریخ بغداد، ج۱۵، ص۲۷۷.

[8] تاریخ بغداد، ج۱۵، ص۲۷۷.

[9] التحفة اللطیفه، ج۱، ص۴۵۹.

[10] غایة النهایه، ج۱، ص۲۰۵.

[11] تاریخ الاسلام، ج۴۲، ص۱۳۳؛ غایة النهایه، ج۱، ص۴۶۰.

[12] الاعلام، ج۸، ص۲۲۰.

[13] تاریخ الاسلام، ج۴۵، ص۲۰۱؛ البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۳۳۹؛ تاریخ ابن خلدون، ج۵، ص۳۷۳.

[14] تاریخ بغداد، ج۱۵، ص۲۷۷.

[15] سیر اعلام النبلاء، ج۲۲، ص۲۶۰؛ تاریخ الاسلام، ج۴۵، ص۲۰۱.

[16] تاریخ الاسلام، ج۴۵، ص۲۰۲؛ بغیة الطلب، ج۲، ص۱۰۱۳.

[17] تاریخ الاسلام، ج۴۵، ص۲۰۱؛ التحفة اللطیفه، ج۱، ص۴۵۹.

[18] تاریخ الاسلام، ج۴۵، ص۲۰۱؛ طبقات الشافعیه، ج۸، ص۳۱۴؛ شذرات الذهب، ج۷، ص۲۰۱.

[19] سیر اعلام النبلاء، ج۲۲، ص۲۶۰؛ التحفة اللطیفه، ج۱، ص۴۵۹.

[20] التحفة اللطیفه، ج۱، ص۴۵۹؛ الضوء اللامع، ج۲، ص۴۲۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]