جمهرة الرحلات
جمهرة الرحلات، کتابی است چند جلدی در معرفی سفرنامه‌های حج، که تا کنون هشت جلد از آن چاپ شده است.
نویسنده
نویسنده این مجموعه احمد محمد محمود، روزنامه‌نگار سودانی الاصل متولد ۱۹۴۵م. است که بیشتر عمر خود را در شهرهای مکه و مدینه گذرانده و در قاسمت روزنامه‌نگار و سردبیر در روزنامه‌های عربستان فعالیت داشته است.
قالب
روش معمول نویسنده در این مجموعه چنین است که بخش‌هایی از سفرنامه مورد نظر را انتخاب کرده و خلاصه‌ای چند صفحه‌ای از محتوای کتاب یا بخش‌های جالب آن را نقل و اگر کتاب عربی نباشد ترجمه کرده و همراه با مقدمه کوتاهی درباره نویسنده سفرنامه که معمولاً مأخوذ از متن سفرنامه است گرد آورده است. هر فصل از کتاب به معرفی یک سفرنامه اختصاص دارد شامل تصویری از جلد کتاب چاپ شده نیز است.
چهار جلد نخست
مجموعه‌ای است در معرفی سفرنامه‌های حج و جهان اسلام که تاکنون هشت جلد از آن به چاپ رسیده است.
چهار مجلد نخست کتاب در سال ۲۰۱۰ میلادی منتشر شد و به چند بخش تقسیم می‌شد که جلد اول و دوم آن با عنوان فرعی رحلات الحج به چاپ رسید. در این دو جلد ۶۹ سفرنامه از نویسندگان مسلمان که به حج رفته بودند معرفی شده بود که در بین آن‌ها می‌توان از سفرنامه ناصر خسرو و جلال آل احمد نیز نام برد. جلد سوم عنوان رحلات المحرمه داست و شامل معرفی سفرنامه‌های اروپاییان به حجاز و مکه و مدینه بود و جلد سوم با عنوان رحاله فی دیوان الملک عبدالعزیز به معرفی سفرنامه‌هایی که در زمان آل سعود* نوشته شده، پرداخته که شامل سفرنامه اروپاییان نیز است.
چهار جلد دوم
چهار جلد دوم کتاب به سال ۲۰۱۲ به چاپ رسید. در این مجلات سفرنامه‌های معرفی شده بسیار متنوع تر از چهار جلد نخست کتاب هستند و اختصاصی به سفرنامه‌های حج یا حتی سفرنامه‌ها به عربستان ندارند. در جلد پنجم و ششم کتاب که ادامه دو جلد نخست کتاب و با عنوان رحلات الحج به چاپ رسیده افزون بر سفرنامه‌های حج، کتاب‌های غیر سفرنامه مانند کتاب‌های تاریخ و جغرافیا فضایل مکه و مدینه و حتی اسرار و مناسک حج نیز معرفی شده است. در این جلد کتاب‌ها و پژوهش‌های جدید را نیز در بر می‌گیرد.
جلد هفتم کتاب با عنوان الرحاله السعودیین به معرفی سفرنامه‌های نویسندگان عربستانی در داخل عربستان یا خارج از این کشور و سایر نقاط جهان می‌پردازد. جلد هشتم کتاب نیز با عنوان رحله الخواجات الی البلاد العربیه به معرفی سفرنامه‌های غیر مسلمانان و غیر عرب‌ها در سراسر تاریخ به شبه جزیره عربی و نیز سایر کشورها و سرزمین‌های عربی می‌پردازد.
چاپ
این مجموعه را انتشارات «دارالسعودیه للنشر و توزیع» در شهر ریاض در قطع وزیری به چاپ رسانده است.
پانویس
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل جمهر الرحلات.
- اتحاف الوري، عمر بن محمد بن فهد ( -885ق.)، به کوشش عبدالکريم، مکه، جامعة ام القري، 1408ق.
- احسن التقاسيم في معرفه الاقاليم، محمد بن احمد المقدسي ( -380ق.)، قاهره، مکتبه مدبولي، 1411ق.
- الاعلام، خير الدين بن محمود الزرکلي ( -1396ق.)، بيروت، دارالعلم للملايين، 1989م.
- اعيان الشيعه، سيد محسن الامين ( -1371ق.)، به کوشش سيد حسن الامين، بيروت، دارالتعارف، 1403ق.
- البدايه و النهايه في التاريخ، اسماعيل بن عمر بن کثير (700-774ق.)، بيروت، مکتبه المعارف، 1411ق.
- تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الاعلام، شمس‌الدين محمد بن احمد الذهبي ( -748ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بيروت، دارالکتاب العربي، 1410ق.
- تاريخ مکه، دراس‍ات في ال‍س‍ي‍اس‍ه و ال‍ع‍ل‍م و الاج‍ت‍م‍اع و ال‍ع‍م‍ران، احمد السباعي ( -1404ق.)، مکه، مطبوعات نادي مکه الثقافي، 1404ق.
- تجارب الامم، ابوعلي احمد بن محمد مسکويه ( -421ق.)، به کوشش ابوالقاسم امامي، تهران، سروش، 1379ش.
- تحصيل المرام في اخبار البيت الحرام و ال‍م‍ش‍اع‍ر ال‍ع‍ظام و مکه و الحرم و ولات‍ه‍ا ال‍ف‍خ‍ام، محمد بن احمد الصباغ ( -1321ق.)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهيش، مکه، مکتبه الاسدي، 1424ق
- التذکرة الحمدونيه، محمد بن حمدون ( -562ق.)، بيروت، دار صادر، 1417ق.
- سلسله‌هاي اسلامي جديد راهنماي گاهشماري و تبارشناسي، کليفور داد موند باسورث، ترجمه بدره‌اي، تهران، باستان شناسي اسلام و ايران، 1381ش.
- سير اعلام النبلاء، شمس‌الدين محمد بن احمد الذهبي ( -748ق.)، به کوشش گروهي از محققان، بيروت، الرساله، 1413ق.
- شَذَراتُ الذَهَب في اخبار من ذَهَب، عبدالحي بن عماد ( -1089ق.)، به کوشش عبدالقادر الارنووط، بيروت، دار ابن کثير، 1406ق.
- شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، محمد بن احمد التقي الفاسي ( -832ق.)، به کوشش گروهي از علما، بيروت، دارالکتب العلميه، 1421ق.
- صورة الارض، محمد بن حوقل النصيبي ( -367ق.)، بيروت، دار صادر، 1938م.
- العقد الثمين في تاريخ البلد الامين، محمد بن احمد التقي الفاسي ( -832ق.) به کوشش محمد عبدالقادرعطا، بيروت، دارالکتب العلميه، 1419ق.
- الکامل في التاريخ، علي بن محمد ابن الاثير (555-630ق.)، بيروت، دار صادر، 1385ق.
- منائح الکرم في اخبار مکه و البيت و ولاه الحرم، علي بن تاج الدين السنجاري ( -1125ق.)، تحقيق جميل عبدالله محمد المصري، مکه، جامعه ام القري، 1419ق.
- المنتظم في تاريخ الملوک و الامم، عبدالرحمن بن علي ابن الجوزي ( -597ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفي عبدالقادر عطا و نعيم زرزور، بيروت، دارالکتب العلميه، 1412ق.
- النجوم الزاهره في ملوک مصر و القاهره، ابن تغري بردي الاتابکي( -874ق.)، قاهره، وزاره ال‍ث‍ق‍اف‍ه و الارش‍اد ال‍ق‍وم‍ي، الهيئه المصريه العامه، 1391ق.